Στις 23 Φλεβάρη του 1943, οι αντιπρόσωποι των αντιφασιστικών - αντιστασιακών οργανώσεων αποφάσισαν και ίδρυσαν την Πανελλαδική Οργάνωση Νέων, την ΕΠΟΝ.Ξάφνιασμα και συγκίνηση για όλη την Ελλάδα και προ παντός χαρά και δράση για τη νέα γενιά.

Το πρωτοφανέρωμα της ΕΠΟΝ ξάφνιασε και την αδούλωτη Αθήνα. Τα τέσσερα πράσινα γράμματα με τα συνθήματα για πάλη, αγώνα και αντίσταση ενάντια στους χιτλεροφασίστες κατακτητές, εκεί στη φοιτητογειτονιά της Νεάπολης, στην Αθήνα, έδωσαν πνοή, τόνωσαν το ηθικό της νεολαίας, που έψαχνε για να βρει το φυσικό του φορέα για συσπείρωση και αγώνα κατά του φασισμού. Ηταν ένα μήνυμα που έμπαινε στη μάχη. Φυσικά, κανείς δεν μπορούσε εκείνη την ώρα να φανταστεί μια οργάνωση των νέων, που και σήμερα, 53 χρόνια μετά και ύστερα από πολλές κοινωνικές αναταραχές, θα ήταν ακόμη, όχι μια αναδρομή ή μια θύμηση, αλλά ολοζώντανη παρουσία στη ζωή της νέας γενιάς. Ηταν ένας μεγάλος σταθμός για το ελληνικό νεολαιίστικο κίνημα.

Η ΕΠΟΝ, γέννημα μιας δύσκολης και φλογερής εποχής, διαπερνά με τις πλούσιες αγωνιστικές παραδόσεις της τα οράματα ολόκληρης της μεταπολεμικής γενιάς και διατηρεί μέχρι σήμερα ένα λαμπρό - μοναδικό μπορούμε να πούμε σε δυναμισμό - ιστορικό έργο νεολαίας. Κι αυτό, γιατί η ΕΠΟΝ δεν εξέφρασε μόνο την αναγκαιότητα της εποχής της για μια ανώτερη μορφή μαζικής πάλης των νέων ενάντια στον ξένο εισβολέα, αλλά και συμπύκνωσε στην κοσμοθεωρία και δράση της τα λαϊκο-δημοκρατικά ιδανικά.

Μέσα απ' την ΕΠΟΝ, η νεολαία ενώθηκε ενάντια στο φασισμό, αλλά και ενάντια σε κάθε μορφή του ιμπεριαλισμού. Πάλεψε για την εθνική, αλλά και για την κοινωνική απελευθέρωση. Το μαζικό αγκάλιασμα της νεολαίας της Εθνικής Αντίστασης από την ΕΠΟΝ αποτελεί μια χωρίς προηγούμενο ιστορική παρακαταθήκη για το νεολαιίστικο κίνημα. Μέσα σε ελάχιστο χρονικό διάστημα, κατόρθωσε να ενώσει στις γραμμές της 600.000 νέους και νέες, που "πολεμούσαν και τραγουδούσαν" για μια λεύτερη ζωή, σε μια λεύτερη, ανεξάρτητη και λαοκρατούμενη Ελλάδα, που θα κατοχύρωνε και τα βασικά δικαιώματα της νεολαίας για ψωμί, δουλιά, μόρφωση και πολιτισμό.

Η ΕΠΟΝ μπόλιασε μια ολόκληρη γενιά, με το πνεύμα του πατριωτισμού, της αντίθεσης και της εξέγερσης ενάντια στο φασισμό, για την εθνική απελευθέρωση και ανεξαρτησία, για μια καλύτερη ζωή.

Η ΕΠΟΝ δε βρήκε έτοιμους ήρωες, ούτε και αρκούσε να γράψει στις σημαίες της τα σωστά αντιφασιστικά και λαϊκοδημοκρατικά συνθήματα για να συσπειρώσει τη νεολαία. Το πέτυχε μόνο χάρη σε μια εξαιρετικά πλατιά, επίμονη και πολύμορφη δράση στις πλατιές μάζες της νεολαίας. Μήνυμα της ΕΠΟΝ ήταν ηεθνική ομοψυχία,"μαγιά" της ΕΠΟΝ ήταν η ΟΚΝΕ. Η μαρξιστικο-λενινιστική Οργάνωση Νεολαίας, που είχε ανδρωθεί σε δεκάδες απεργίες και διαδηλώσεις, στη δεκαετία του '30, στην παράνομη επαναστατική δουλιά στην περίοδο της μεταξικής δικτατορίας και στα πρώτα χρόνια της φασιστικής κατοχής. Πάνω, λοιπόν, από 600.000, μέσα στον πρώτο χρόνο, οι νέοι που πύκνωσαν τις γραμμές της ΕΠΟΝ, που κάτι παρόμοιο δεν έχει ξαναγίνει. Σε 32.000 υπολογίζονται για κείνη την περίοδο οι ΕΠΟΝίτες μαθητές του ΕΛΑΣ, που βγήκαν στα βουνά και πολέμησαν τους χιτλεροφασίστες κατακτητές. Και σ' αυτή τη μαχητική έξοδο, η νέα γενιά έδωσε πάνω από 13.000 νεκρούς, που πέσανε στις μάχες με τους Γερμανούς και τους συνεργάτες τους. Το κίνημα της Εθνικής Αντίστασης, από το ζυμάρι της ΕΠΟΝίτικης νεολαίας, έπλασε και μέσα στις γραμμές του λαϊκού στρατού ένα νέο τύπο μαχητή, τον Ανταρτοεπονίτη του βουνού, τον ΕΠΟΝίτη - ΕΛΑΣίτη της πόλης. Αυτόν, που πολεμάει και τραγουδάει. Αυτόν, που τραγουδάει και πεθαίνει.

Πρωτοπόρα στάθηκε η ΕΠΟΝ και στην πολιτιστική δράση, που σφράγισε ανεξίτηλα τη δράση της. Η ΕΠΟΝ στα χωριά στάθηκε ένα μεγάλο σχολείο και φανέρωσε πόσες δυνάμεις, ποιες πρωτοβουλίες, πόσα μπορούν ν' αλλάξουν για το καλύτερο στα χωριά μας με τη νεολαιίστικη δράση. Οι ΕΠΟΝίτες σκορπούσαν κείνα τα χρόνια της μαύρης σκλαβιάς το χαμόγελο, το τραγούδι, το θέατρο. Το ΕΠΟΝίτικο πνεύμα, αναμορφωτικό, δημιουργικό, αισιόδοξο, απλώθηκε παντού, έφτασε και στο πιο μικρό χωριό κι άνοιξαν οι κλειστές πόρτες της χώρας, του πολιτισμού και της μόρφωσης.

Πέρα απ' τον πολιτιστικό μεγάλο ρόλο που έπαιζε η ΕΠΟΝ, δεν έμεινε και πίσω σε συμμετοχή στον ένοπλο αγώνα της πόλης και του βουνού. Το Κάστρο του Υμηττού είναι ένα μνημείο ασύλληπτου ηρωισμού των τριών ΕΠΟΝιτών που έπεσαν υπερασπίζοντας τα δίκαια του σκλαβωμένου λαού. Αμέτρητες ακόμη είναι οι θυσίες των νέων σ' όλους τους τομείς της Εθνικής Αντίστασης.

Πρωτοπόροι οι ΕΠΟΝίτες στη σπορά και το μάζεμα των καλλιεργειών, υπερασπίστηκαν τους αγρότες της υπαίθρου στη μάχη της σοδειάς.

Μέσα στο Δωδεκάλογο της Νεολαίας από την ΕΠΟΝ, φαίνεται όλο το μεγαλείο για τον ανυποχώρητο αγώνα της νέας γενιάς για την εθνική λευτεριά και την ανεξαρτησία της χώρας μας, για μια Ελλάδα Λεύτερη, Ανεξάρτητη και Δημοκρατική.

Ας παραδειγματιστεί και η σημερινή νεολαία απ' τη δράση και τους αγώνες της ΕΠΟΝ κι ας γίνει πρωτοπόρα για τη λύση των σημερινών κοινωνικών και οικονομικών προβλημάτων.

"ΕΠΟΝ - ΕΠΟΝ είσαι ο εχθρός των φασιστών", ήταν το σύνθημα της νεολαίας. ΛΟΥΚΑΣ ΓΟΥΛΑΤΗΣ

Ανταρτοεπονίτης