Η γνώμη μου για το πρόγραμμα

Μελέτησα το σχέδιο προγράμματος και στο βασικό κεφάλαιο "οικοδόμηση του σοσιαλισμού", θα προσπαθήσω να κάνω τις παρατηρήσεις μου και να πω τη γνώμη μου.

Είμαι μέλος του ΚΚΕ 54 χρόνια, χωρίς διακοπή, εκ των οποίων τα 42 τα έζησα στη Σοβιετική Ενωση πολιτικός πρόσφυγας. Είναι γνωστό ότι η μορφή ιδιοκτησίας των μέσων παραγωγής είναι ο παράγοντας που θα καθορίσει εάν θα εξαλειφθεί η εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο με οποιαδήποτε μορφή. Στο σημείο 35 του σχεδίου γράφει: "Τα βασικά μέσα παραγωγής θα γίνουν κοινωνική ιδιοκτησία", στο δε σημείο 37 συγκεκριμενοποιεί ότι σχεδόν όλα τα μέσα παραγωγής θα είναι κρατική - κοινωνική ιδιοκτησία. Περίπου προγραμματίζεται επιστροφή στη μορφή ιδιοκτησίας που υπήρχε στις πρώην σοσιαλιστικές χώρες μέχρι τη διάλυσή τους. Επειδή έζησα και δούλεψα στο σοσιαλισμό συνειδητά 42 χρόνια στη ΣΕ, και μάλιστα σε μεγάλο εργοστάσιο, είχα τη δυνατότητα να μελετήσω τα θετικά και αρνητικά του δοσμένου συστήματος και να βγάλω τα αντίστοιχα συμπεράσματα.

Η κρατική μορφή ιδιοκτησίας και ο συγκεντρωτισμός, με βάση τις ιδιομορφίες που είχε η μεγάλη, όμως καθυστερημένη, αυτή χώρα, ήταν αναγκαία και αποδοτικά μέχρι την αποκατάσταση των ζημιών από το μεγάλο πόλεμο 1941 - '45, δηλαδή αρχές δεκαετίας του '50. Ανεξάρτητα από το ποιος ήταν ηγέτης. (Δεν υποτιμώ το ρόλο των ηγετών, όμως δεν μπορούν να μπουν πάνω από Νομοτελειακά Κοινωνικά Φαινόμενα). Από τη δεκαετία του '50 η κρατική μορφή ιδιοκτησίας αργά μεν αλλά σταθερά άρχισε να γίνεται φρένο στην ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων. Η έλλειψη χώρου μου αφαιρεί τη δυνατότητα να φέρω πολλά ουσιαστικά παραδείγματα, για να στηρίξω το παραπάνω συμπέρασμα. Η ιδιοποίηση και διαχείριση του κοινωνικού προϊόντος από υπουργεία και οργανισμούς χωρίς έλεγχο, γιατί ο έλεγχος ήταν αδύνατο να γίνει από τα κάτω, επειδή οι κάτω σαν υπάλληλοι και μεροκαματιάρηδες ήταν εξαρτημένοι από τους πάνω, οδήγησε σταδιακά στην κατάχρηση εξουσίας, στην ιδιοποίηση υλικών και χρηματικών μέσων, στον εκφυλισμό και διάβρωση του κομματικού και κρατικού μηχανισμού και έτσι το οικοδόμημα αυτό, η ΣΕ, που διαβρώθηκε από μέσα στο τέλος της δεκαετίας του '80, ήταν έτοιμο για κατάρρευση. Και δε βγήκαν οι εργαζόμενοι να αντιδράσουν γιατί δεν έχαναν κάτι που άμεσα ήταν δικό τους, όλα ήταν όλων μα και κανενός. Δεν ήταν νοικοκυραίοι, δεν είχαν τα εργοστάσια οι εργάτες και τη γη οι αγρότες, όπως διακήρυξε η οκτωβριανή επανάσταση. Αυτά δεν είναι δικές μου κουβέντες αλλά των εργατών του εργοστασίου που με την απλή λογική τους ήθελαν αλλαγή προς το καλύτερο, όμως τη δοσμένη περίοδο, οι απλοί άνθρωποι έχασαν τον προσανατολισμό τους και έπεσαν θύματα των αντιδραστικών δυνάμεων που εκμεταλλευόμενοι τις τρομερά αδύνατες πλευρές του συστήματος, υπόσχονταν λαγούς με πετραχήλια εάν άλλαζε το σύστημα και θα ζούσαν σαν τους Αμερικάνους.

Σήμερα όμως αφού έκαναν τη σύγκριση βγάζουν άλλα συμπεράσματα. Είναι δύσκολο να ξεκόψουμε από τις μορφές ιδιοκτησίας του παρελθόντος, είναι δύσκολο εάν δεν το ζήσεις στο πετσί σου να βγάλουμε το συμπέρασμα ότι η κρατικοποίηση όλων των μέσων παραγωγής μας οδήγησε τελικά στην καταστροφή και τώρα αρχίζουμε πάλι από την αρχή. Εάν θελήσουμε να προγραμματίσουμε τις παλιές σχέσεις παραγωγής, τότε προσφέρουμε τη χειρότερη υπηρεσία στην εργατική τάξη, γιατί δε θα την πείσουμε ότι αυτό που χάθηκε ήταν το ενδεδειγμένο και ότι δεν υπάρχει κάτι το πιο συμφέρον γι' αυτήν. Μη νομίζουμε ότι οι εργαζόμενοι δε βλέπουν πέραν από τη μύτη τους. Στην καθημερινή πάλη για τη λύση των άμεσων προβλημάτων τους δεν ξεχνούν με την απλή λογική τους να βλέπουν το μέλλον, να κάνουν συγκρίσεις και να καθορίσουν τι τους συμφέρει. Η βασική μορφή ιδιοκτησίας στο σοσιαλισμό θα πρέπει να είναι η συνεταιριστική, όπου οι εργαζόμενοι είναι ιδιοκτήτες των μέσων παραγωγής και του παραγομένου προϊόντος και έτσι καταργείται η εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο με οποιαδήποτε μορφή ιδιωτική ή κρατική. Οι συνεταιριστικές επιχειρήσεις πόλης και χωριού θα δουλεύουν με βάση έναν γενικό κρατικό προγραμματισμό και θα έχουν κρατικές επιχορηγήσεις σε εκείνους τους τομείς που θα χρειάζεται αύξηση της παραγωγής. Θα πληρώνουν στο κράτος έναν φόρο, θα διαθέτουν τα προϊόντα τους μέσω ελεγχόμενης σοσιαλιστικής αγοράς και με τα έσοδά τους θα καλύπτουν όλες τους τις ανάγκες, ανάπτυξη της παραγωγής, μισθοί, κατοικία, ιατρική περίθαλψη, ανάπαυση, μόρφωση, παιδικοί σταθμοί, σύνταξη και εάν έχουν περίσσευμα, τότε ο κάθε συνεταιριζόμενος εργαζόμενος στη δοσμένη επιχείρηση, στο τέλος του οικονομικού χρόνου θα έχει το μερίδιό του από τα κέρδη. Ετσι η κάθε επιχείρηση θα είναι υποχρεωμένη να δουλέψει γιατί τώρα οι εργαζόμενοι δε θα περιμένουν τον κρατικό μισθό τον οποίον τον έπαιρναν όχι για την παραγωγή, αλλά για το ότι έβγαιναν στη δουλιά (αυτό δεν είναι παρατραβηγμένο γιατί υπήρχαν διατάξεις που υποχρέωναν τους υπεύθυνους της παραγωγής να μην αφήσουν χωρίς μεροκάματο τον εργαζόμενο που βγήκε στη δουλιά του). Η αντίληψη "βρέξει χιονίσει η καραβάνα θα γεμίσει", μαζί με τον εκφυλισμό των ιθυνόντων (που στην ουσία ήταν αφεντικά), κάθε χρόνο μεγάλωνε τον αριθμό των επιδοτούμενων επιχειρήσεων και κολχόζ, ελάττωνε την παραγωγή, οι κοινωνικές παροχές στην καλύτερη έμειναν στάσιμες και τελικά φθάσαμε στην κρίση με τα γνωστά αποτελέσματα. Στη συνεταιριστική μορφή ιδιοκτησίας θα γίνει πραγματικά πράξη η αρχή του σοσιαλισμού "ο καθένας ανάλογα με τις δυνάμεις του, στον καθένα ανάλογα με τη δουλιά του".

Εκείνοι που έχουν τη γνώμη ότι η μορφή αυτή ιδιοκτησίας "στην καλύτερη της μορφή είναι ουτοπική" (προβληματισμοί, σημείο 32 και σελίδα 32), φαίνεται ότι έχουν ξεχάσει ότι με βάση το μαρξισμό σε κάποιο στάδιο ανάπτυξης της κομμουνιστικής κοινωνίας το κράτος καταργείται και ρωτάω, πώς τότε θα διευθύνεται η παραγωγή; και εδώ έχουν θέση τα γραπτά του Λένιν "όταν θα έχει νικήσει το προλεταριάτο, το σύστημα των πολιτισμένων συνεταιρισμών αυτό ακριβώς και είναι το σύστημα του σοσιαλισμού". (Τ.45, σελ. 373).

Ο "Ριζοσπάστης" στις 28 Γενάρη, δημοσίευσε τις θέσεις του ΚΚΡΟ. Στις εκτιμήσεις του έχει αρκετή αντικειμενικότητα αν και αποφεύγει να πιάσει το ζήτημα παραγωγικών σχέσεων και παραγωγικών δυνάμεων. Ομως στην αρχή της τέταρτης στήλης σελίδα 40, αφήνει μια μεγάλη πόρτα ανοιχτή για την εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο. Τονίζεται ότι στις συνεταιριστικές επιχειρήσεις όλοι οι άλλοι πολίτες εκτός επιχείρησης μπορούν να επενδύσουν τα μέσα τους, δηλαδή να γίνουν συνιδιοκτήτες και καμουφλάρεται με τη δήθεν άνοδο της αποτελεσματικότητας της οικονομικής δράσης και τη βελτίωση της υλικής ευημερίας των μελών της εργασιακής κολεκτίβας. Αυτό σημαίνει ότι σε σύντομο χρονικό διάστημα οι άλλοι πολίτες θα πάρουν την επιχείρηση στα χέρια τους. Ο οπορτουνισμός τους είναι ξεκάθαρος, αλλά για ένα διάστημα θα αποπροσανατολίσουν τους εργαζόμενους με τις διαπιστώσεις τους και την κριτική του παρελθόντος και του παρόντος. Στηριζόμενοι στη συνεταιριστική μορφή ιδιοκτησίας δε σημαίνει ότι θα αποκλειστούν και άλλες μορφές ιδιοκτησίας, όπως η κρατική και η ατομική. Η κρατική μορφή ιδιοκτησίας θα πρέπει να είναι όσο το δυνατόν περιορισμένη και να περιλαμβάνει εκείνους τους κλάδους που είναι μεν αναγκαίοι αλλά δε θα μπορούν να επιβιώσουν στον σοσιαλιστικό συναγωνισμό και θα έχουν ανάγκη από τη στήριξη του κρατικού προϋπολογισμού.

Αλλη μορφή ιδιοκτησίας είναι η ατομική. Αυτό σημαίνει ότι ο καθένας θα έχει το δικαίωμα ατομικά ή σε οικογενειακή βάση να έχουν μέσα παραγωγής και να τα δουλεύουν μόνοι τους χωρίς μισθωτή εργασία. Θα διαθέτουν τα προϊόντα τους στην ελεγχόμενη σοσιαλιστική αγορά, με τα έσοδά τους θα πληρώνουν τον αντίστοιχο φόρο στο κράτος και θα καλύπτουν όλες τους τις ανάγκες. Η παραπάνω γνώμη μου θίγει το ζήτημα αρχειακά και υπάρχει πολύς χρόνος ακόμα για σοβαρή μελέτη του παρελθόντος για να ακούσουμε προσεκτικά τη γνώμη άλλων κομμάτων και ατόμων και ιδιαίτερα αυτών με τους οποίους δε συμφωνούμε. Να μην ξεχνάμε ότι ο αντίπαλος μας πολεμάει με τα λάθη και τις αδυναμίες μας. Οσο πιο γρήγορα δώσουμε σωστή λύση στο πρόβλημα της ιδιοκτησίας στο σοσιαλισμό, τόσο πιο γρήγορα θα προκαλέσουμε το ενδιαφέρον της εργατικής τάξης για πάλη, γι' αυτά που τους ανήκουν. Οι λαθεμένες εκτιμήσεις και αποφάσεις πληρώνονται ακριβά. Εχω την πεποίθηση ότι το ΚΚΕ με την πείρα που έχει θα συνεχίσει να είναι εγγύηση στην πάλη για το σοσιαλισμό.

ΖΑΓΚΑΛΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ

Αθήνα