Η συνταγή είναι παλιά. Πρώτα εφαρμόζουν την πολιτική του "διαίρει και βασίλευε",οδηγούν ένα λαό στον πόλεμο, τον αφανισμό και την καταστροφή με την έντεχνη καλλιέργεια υπαρκτών και ανύπαρκτων αντιθέσεων και στη συνέχεια σπεύδουν ως ειρηνευτές για να επιβάλλουν ολοκληρωτικά τα σχέδιά τους. Στη Βοσνία το σενάριο αυτό βρήκε την καλύτερη εφαρμογή του.

Τα στρατεύματα του ΝΑΤΟ, περίπου 60.000 άνδρες, ανάμεσά τους 23.000 Αμερικανοί, έχουν στρατοπεδεύσει στη χώρα αυτή με πρόσχημα την επιβολή της Συνθήκης του Ντέιτον. Η Βοσνία είναι σήμερα ένα απέραντο στρατόπεδο εκπαίδευσης των δυνάμεων του ΝΑΤΟ υπό συνθήκες πραγματικού πολέμου.Είναι η πρώτη φορά από την ίδρυση του ΝΑΤΟ που οι στρατιωτικές δυνάμεις των χωρών - μελών του, ανάμεσά τους και ελληνικές, λειτουργούν και δρουν ως ενιαίος στρατός.

Η νέα δομή και το νέο δόγμα του ΝΑΤΟ δοκιμάζονται έμπρακτα στη Βοσνία. Οι δυνάμεις της IFOR (επιβολής της ειρήνης) που έχουν καταλάβει τη Βοσνία, αποτελούν στην πραγματικότητα τις πρώτες ΝΑΤΟϊκές ευέλικτες πολυεθνικές δυνάμεις ταχείας επέμβασης.Η άφιξη και ανάπτυξή τους στη Βοσνία σηματοδοτεί το πέρασμα σε μια νέα φάση συγκρότησης και δράσης των στρατιωτικών δυνάμεων των χωρών - μελών του ΝΑΤΟ για να παίξουν το ρόλο του παγκόσμιου χωροφύλακα για την εφαρμογή ανά τον κόσμο των σχεδίων της νέας τάξης πραγμάτων.

Οι δυνάμεις του ΝΑΤΟ είναι πανταχού παρούσες. Στο Σαράγεβο όπου και η έδρα της IFOR κυματίζει η αμερικανική σημαία, ενώ στους δρόμους της πόλης πηγαινοέρχονται κάθε τύπου στρατιωτικά οχήματα με τα διακριτικά της IFOR. H εντύπωση που δίνεται είναι ότι η πόλη τελεί υπό ξένη κατοχή. Το αεροδρόμιο του Σαράγεβο έχει μεταβληθεί σε αμερικανική στρατιωτική βάση. Ελικόπτερα τύπου "Απάτσι", τεθωρακισμένα οχήματα και πάνοπλοι στρατιώτες βρίσκονται στην πίστα και γύρω τους τα οχυρωματικά έργα ολοκληρώνουν την εικόνα. Το όλο σκηνικό πάντως δε δίνει την εντύπωση μιας προσωρινής στρατιωτικής εγκατάστασης. Η εκτίμηση αυτή επιβεβαιώνεται και από την κατάσταση που συναντήσαμε και στις άλλες στρατιωτικές εγκαταστάσεις τις οποίες επισκεφθήκαμε.

Οι οδηγίες που δόθηκαν στους έλληνες δημοσιογράφους και στα υπόλοιπα μέλη της αποστολής που συνόδευε τον Ελληνα υπουργό Αμυνας, ήταν σαφής, αλλά και ενδεικτικές της κατάστασης. Η κατάσταση, είπε Ελληνας αξιωματικός, είναι ήρεμη μόνο επιφανειακά, γι' αυτό και συνέστησε να μην απομακρύνεται κανείς και κυρίως να προσέχει πού πατάει. Πάνω από πέντε εκατομμύρια νάρκες έχουν διασπαρεί στο έδαφος της Βοσνίας, ενώ ο κίνδυνος των ελεύθερων σκοπευτών δεν έχει τελείως εκλείψει. Στους δρόμους του Σαράγεβο η ζωή προσπαθεί να επουλώσει τις βαθιές πληγές του πολέμου.

Οι κάτοικοι, μόνο μουσουλμάνοι και Κροάτες πλέον, μετά την απομάκρυνση των Σέρβων προσπαθούν να επαναφέρουν την πόλη στους πραγματικούς της ρυθμούς. Ρωτήσαμε τους άνδρες της IFOR πώς τους αντιμετωπίζουν οι ντόπιοι. Ενδεικτική η απάντηση που λάβαμε: "Μας βλέπουν σαν μια υπερδύναμη που ήρθε να επιβάλει την ειρήνη". Από την άλλη βέβαια παραδέχονται ότι "δεν αισθάνεσαι ωραία να βλέπεις ξένα στρατεύματα στη χώρα σου, αλλά έτσι όπως είχε γίνει είναι η μόνη λύση". Ο συλλογισμός πάει μέχρι εκεί. Το κρίσιμο όμως είναι ποιος οδήγησε σε αυτή την κατάσταση, γιατί βέβαια κανείς δεν μπορεί να δεχτεί ότι οι λαοί της πρώην Γιουγκοσλαβίας καταλήφθηκαν ξαφνικά από αμόκ αυτοκαταστροφής. Αλλά η συγκεκριμένη συζήτηση σταματάει εδώ. Η αποστολή της IFOR, λένε, δεν έχει καμία... σχέση με όσα προηγήθηκαν. Ωστόσο είναι οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος που καλούνται να πληρώσουν οι λαοί. Το μέγεθος της καταστροφής που έχει συντελεστεί σε αυτή τη χώρα γίνεται φανερό με την πρώτη ματιά του επισκέπτη. Γύρω από το αεροδρόμιο και σε όλη τη διαδρομή μέχρι το κέντρο του Σαράγεβο χάσκουν τα ετοιμόρροπα κτίρια. Το πιο καταθλιπτικό θέαμα είναι αυτό των σερβικών συνοικιών που πρόσφατα εγκαταλείφθηκαν από τους κατοίκους τους στα πλαίσια της εφαρμογής της Συνθήκης του Ντέιτον που προβλέπει την παράδοση εδαφών που κατείχαν οι Σέρβοι στην Κροατομουσουλμανική Ομοσπονδία της Βοσνίας. Ανάμεσά τους και οι σερβικές συνοικίες του Σαράγεβο. Η παράδοση ολοκληρώθηκε προ ημερών.

Η μυρωδιά του καμένου αναδύεται ακόμα από τις γειτονιές αυτές. Μέσα στα ερείπια το μόνο καινούριο που προβάλλει είναι οι νέες πινακίδες με τα ονόματα των δρόμων και την αρίθμηση των σπιτιών. Φαίνεται πως πρέπει επειγόντως να αλλάξει ταυτότητα η περιοχή. Τα νεκροταφεία των Σέρβων παρουσιάζουν ανάλογη εικόνα με τις συνοικίες που εγκατέλειψαν. Μένουν και αυτά έρημα. Σε πολλές περιπτώσεις οι Σέρβοι πήραν μαζί στο δρόμο της προσφυγιάς και τα λείψανα των συγγενών τους.

Το "τοπίο" είναι το ίδιο σε όλη τη διαδρομή μέχρι τη μικρή πόλη Βίσοκο, 30 χιλιόμετρα βορειοδυτικά του Σαράγεβο και εντός του μουσουλμανικού τομέα. Κτίρια, άλλα χωρίς στέγες, άλλα τελείως ισοπεδωμένα, γέφυρες γκρεμισμένες και στους δρόμους οχήματα της ΝΑΤΟϊκής δύναμης που δείχνουν να ελέγχουν κάθε κίνηση. Ομως η ανησυχία είναι διάχυτη. Κανείς δεν μπορεί να πει με βεβαιότητα αν πρόκειται για οριστική ειρήνευση ή για μια κάπως πιο μακρόχρονη ανακωχή. Μετά την αποχώρηση της IFOR που προβλέπεται να γίνει το Δεκέμβρη του 1996, εκφράζονται φόβοι ότι ο πόλεμος μπορεί να φουντώσει και πάλι. Βέβαια οι φόβοι αυτοί μπορεί να σχετίζονται και με την προετοιμασία του εδάφους για τη μονιμοποίηση της ΝΑΤΟϊκής παρουσίας στην περιοχή. Μάλιστα λένε, είναι πολύ εύκολο να αλλάξει όνομα. Εκείνο πάντως που θεωρείται περισσότερο πιθανό, είναι να ξεσπάσει ένας νέος πόλεμος μεταξύ των σημερινών συμμάχων Κροατών και μουσουλμάνων της Βοσνίας.

ΑΠΟΣΤΟΛΗ: Κυριάκος ΖΗΛΑΚΟΣ