"Μια φορά κι έναν καιρό", όταν μια μητέρα ρώτησε τον Αϊνστάιν τι πρέπει να κάνει για να γίνει το παιδί της ευφυές, εκείνος της απάντησε "να διαβάζει παραμύθια".Η απάντηση ήχησε παράξενα από το στόμα ενός επιστήμονα.

Τα παραμύθια, όμως, προϋπάρχουν της επιστήμης και αυτή η κόκκινη κλωστή, που ενώνει την πραγματικότητα με τη φαντασία, είναι τυλιγμένη στην ανέμη του κόσμου πολύ πριν τη γραφή και την ανάγνωση. Η ίδια κόκκινη κλωστή συνδέει πτυχές της ανθρώπινης ψυχοσύνθεσης, που υπάρχουν πάνω από την κοινωνική και χρονική πραγματικότητα.

Οι κακές μάγισσες, που καταδιώκουν καλές νεράιδες, οι οποίες με τη σειρά τους προστατεύουν όμορφες βασιλοπούλες, οι πελώριοι δράκοι, οι βάτραχοι που μεταμορφώνοται, η πονηρή αλεπού και τα άλλα ζώα, που έχουν ανθρώπινη λαλιά, δεν είναι τυχαία κατασκευάσματα της ανθρώπινης σκέψης, αλλά γεννήματα της ανθρώπινης φαντασίας, του φόβου, του θαυμασμού και της ελπίδας. Αλλωστε, η εικόνα του παππού, που διηγείται παραμύθια στα εγγόνια του μπορεί να είναι η πιο οικεία, αλλά όχι και η μοναδική, αφού κάποτε οι άνθρωποι "σκαρφίζονταν" αυτές τις παράξενες ιστορίες για να τις λένε μεταξύ τους σε στιγμές ομαδικής ψυχαγωγίας και να ξορκίζουν τα περίεργα και ανεξήγητα φαινόμενα του κόσμου.

Κι όταν η ανθρώπινη σκέψη τα εξήγησε, έμειναν τα λαϊκά παραμύθια να ξαναγεννιούνται από την ίδια τους τη "σάρκα" μέσα από τις αφηγήσεις των "παραμυθάδων", που στη λαϊκή φαντασία έχουν άσπρα μαλλιά και γένια.

"Ο παραμυθάς δε διηγείται απλώς μια ιστορία. Την παίζει, την παρασταίνει, τη βιώνει... Χαίρεται και συμπάσχει με τον ήρωα του παραμυθιού, απολαμβάνει τις κασκαρίκες του, αγωνιά για την τύχη του. Ο λαϊκός άνθρωπος δεν ξέρει τι σημαίνει η λέξη υποκριτική. Εντούτοις ξέρει πολύ καλά να υποκρίνεται. Καθώς αφηγείται, αλλάζει, ανάλογα με την πλοκή και τα πρόσωπα που μιλούν, τη φωνή του, κάνει τις ανάλογες χειρονομίες... Μερικές φορές, όταν θέλει να μακρύνει την ιστορία, δεν έχει κανέναν ενδοιασμό να της προσθέσει ακόμα ένα ή δύο επεισόδια, δανεισμένα από άλλα παραμύθια",είπε ηΜαρούλα Κλιάφα στο σεμινάριο για τα "Λαϊκά Παραμύθια", που οργανώθηκε από το "Σύλλογο Εκπαιδεύσεως Νεανίδων Α. Συγγρός",μιλώντας για τους παραμυθάδες. Τους βρίσκεις, συνήθως, εκεί που δε φτάνουν τα βίντεο, τα σούπερ μάρκετ και τα χελωνονινζάκια... Ισως στις πιο απομακρυσμένες περιοχές της Ελλάδας. Τέτοιοι παραμυθάδες προσκλήθηκαν και στο σεμινάριο, όπως ο Θωμάς Μπόσκλαβος από τη Θεσσαλία.

Οι ιστορίες τους τελειώνουν πάντα με τη φράση "και ζήσανε αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα", γνωρίζοντας πολύ καλά αυτό που λέει η Ζωή Βαλάση,ότι: "το λαϊκό παραμύθι είναι διήγηση λυτρωτική και καθαρτήρια. Η λειτουργία της παραμυθικής αφήγησης έχει συνήθως χαρακτήρα συμβολικό. Δε μεταδίδει πρακτικές συμβουλές και ωφέλιμες πληροφορίες για τον εξωτερικό κόσμο, αλλά οδηγεί τον άνθρωπο σε διαδικασία ψυχικής και συναισθηματικής ωρίμανσης του εσωτερικού του κόσμου".Ακόμα κι αν πρωταγωνιστές είναι τα ζώα. "Εξάλλου, αυτά τα παραμύθια δίνουν στα παιδιά το κλειδί να μπούνε στον κόσμο της πραγματικότητας από την πόρτα της φαντασίας.Αετοί που κατοικούν σε ψηλές βουνοκορφές, δυνατοί και ευεργετικοί, λύκοι κακοί και συχνά κουτοί, αλεπούδες παμπόνηρες και τεμπέλες, άλογα που τρέχουν πιο γρήγορα από τον άνεμο... Παραμύθια σύντομα, όπου τα ζώα είναι οι ήρωες του μύθου και παραμύθια μεγάλα, όπου τα ζώα αντιπροσωπεύουν το μαγικό στοιχείο που βοηθάει με ποικίλους τρόπους τον ήρωα να αντιμετωπίσει υπεράνθρωπες δυσκολίες... Γιατί οι ιστορίες που ξετυλίγονται στα παραμύθια είναι συχνά ανθρώπινες ιστορίες", λέει, χαρακτηριστικά, η κριτικός - εκπαιδευτικός Βιτώ Αγγελοπούλου.Ο καλπασμός αυτής της φαντασίας έδωσε μοναδικές ζωγραφικές αποδόσεις του δράκοντα, για τις οποίες η Βάσω Ψαράκη πιστεύει ότι διαπνέονται "από χιούμορ και "τρυφερότητα".

Με την εικονογράφηση των ζώων στα λαϊκά παραμύθια, έχει ασχοληθεί και ο Διονύσης Βαλάσης,τα οποία, όπως λέει, "είναι φορτισμένα με όλη τη συγκίνηση, τους συμβολισμούς και τα μηνύματα της φαντασίας".

Ομως, η λαϊκή φαντασία μπορεί να δίνει στα δημιουργήματά της μέτρο και ρυθμό, να τα χρωματίζει με μελωδίες και να τα ζωντανεύει με οργανωμένες κινήσεις. Τότε γεννιούνται οι "Παραλογές, τα έμμετρα παραμύθια του πάθους", με τα οποία έχει ασχοληθεί η φιλόλογος Ελένη Δουβόγιαννη και πιστεύει πως "η τεχνική του τραγουδιού είναι θαυμαστή. Πρώτα πρώτα, παρουσιάζει αυστηρή ενότητα χρόνου, χώρου και γεγονότων και αυτά τα στοιχεία μάς θυμίζουν αρχαία τραγωδία. Επειτα, υπάρχει μεγάλη δραματικότητα και ζωηρότητα, καθώς η δράση δίνεται εναλλάξ με αφήγηση και διάλογο. Με τον τρόπο αυτό, όχι μόνο διατηρείται αδιάπτωτο το ενδιαφέρον, αλλά το τραγούδι παίρνει διαστάσεις καθαρά δραματικές, φωτίζονται οι ψυχικές συγκρούσεις. Ετσι, τα γεγονότα δεν παραμένουν στο περιθώριο μιας τριτοπρόσωπης διήγησης, αλλά υλοποιούνται σε πρόσωπα και καταστάσεις με συγκρούσεις και πάθος".Και όταν η Σταθώρη Πλουμιστού τραγούδησε παραλογές με πάθη του έρωτα πολλά μάτια δάκρυσαν.

Δάκρυσαν και όταν αναλογίστηκαν ότι φτάσαμε στην εποχή που δε γεννιούνται παραμύθια. Που ο κακός δράκος έχει τη μορφή αποτρόπαιου διαστημάνθρωπου και οι ανθρώπινες περιπέτειες περιορίζονται σε πολεμικές ιστορίες.

Κάποια, όμως, παραμύθια που έφτιαξαν τα παιδιά του σεμιναρίου με την καθοδήγηση των υπευθύνων, μαρτυρούν ότι η πηγή της μυθοπλασίας είναι ακόμα πλούσια. "Αρκεί να σκοτώσει κανείς τους δράκους που τη φυλάνε...".

Δ. Μ.