Ο μύθος του εκσυγχρονισμού | ΠΟΛΙΤΙΚΗ

ΠΟΛΙΤΙΚΗ

Ο μύθος του εκσυγχρονισμού

Του Τάκη ΤΣΙΓΚΑ

Η λέξη "εκσυγχρονισμός" - όλα όσα η έννοια αυτή σημαίνει ή όσα νομίζουν ή θέλουν μερικοί να σημαίνει - έχει εισβάλλει τελευταία με ορμή στην καθημερινή μας ζωή. Πολλοί και διάφοροι ασχολούνται καθημερινά μαζί της, την προβάλλουν ως τη μαγική, λίγο - πολύ, ράβδο επίλυσης των προβλημάτων, τη διεκδικούν ως οι γνησιότεροι εκπρόσωποί της, την ταλαιπωρούν και τη δυσφημίζουν, επιχειρώντας να καμουφλάρουν, πίσω από τη θετική φόρτιση που περιέχει, τους πραγματικούς τους σκοπούς και επιδιώξεις. Η σχετική, βέβαια, συζήτηση και φιλολογία δεν είναι καινούρια. Τελευταία, όμως, και με κύρια αφορμή την ανάδειξη του Κ. Σημίτη, υπήρξε ένα απότομο και ορμητικό φούντωμά της. Βασική αιτία, η καλοσχεδιασμένη και έντεχνα στημένη επιχείρηση ορισμένων επιτελείων(κομματικών και μη), για να παρουσιάσουν τον νέο αρχηγό του κυβερνώντος κόμματος, ως αυθεντικό και σχεδόν αποκλειστικό εκπρόσωπο του εκσυγχρονισμού.

Και όσον αφορά το πρόβλημα του αναχρονισμού - τόσο στο επίπεδο της παραγωγής και της οικονομίας γενικότερα, όσο και στο επίπεδο των αντιλήψεων, για την πολιτική και κοινωνική ζωή της χώρας - είναι υπαρκτό για δεκαετίες και αξεδιάλυτα δεμένο, με μια σειρά άλλα, εξίσου ή και περισσότερο σοβαρά, οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα. Το ΚΚΕ και άλλες αριστερές και προοδευτικές δυνάμεις έχουν σημειώσει και θέσει με ένταση τα σχετικά ζητήματα, εδώ και αρκετές δεκαετίες. Η όλη τους πολιτική και πρακτική δράση ήταν πάντοτε και είναι - εκτός των άλλων - και βαθιά ριζοσπαστική και έως εκ τούτου έντονα εκσυγχρονιστική, με την προοδευτική και φιλολαϊκή έννοια του όρου, μάλιστα. Είτε, όταν πάλευαν στην πρώτη γραμμή για την καθιέρωση της δημοτικής γλώσσας, είτε όταν αναγνώριζαν το δικαίωμα της ψήφου στις γυναίκες και το θεσμό των λαϊκών δικαστηρίων στις ελεύθερες περιοχές της Ελλάδας, στον καιρό της φασιστικής κατοχής, είτε όταν αντιπάλευαν τη βαθιά αντιδραστική και αναχρονιστική αντίληψη της "ψωροκώσταινας", που σφράγισε τις μεταπελευθερωτικές δεκαετίες. Η, για να έρθουμε και στα σημερινά, όταν αντιπαλεύουν τις σύγχρονες δήθεν ιδέες του "κοσμοπολιτισμού" του κεφαλαίου, τις βαθιά αναχρονιστικές και αντιλαϊκές λογικές της υποτέλειας στον "ευρωπαϊκό" μονόδρομο και της υποταγής της χώρας στις εντολές της ΕΕ και του ΝΑΤΟ, διεκδικώντας την ισότιμη συμμετοχή της χώρας στον ευρωπαϊκό και διεθνή καταμερισμό εργασίας, σ' έναν δίκαιο και ειρηνικό σύγχρονο κόσμο.

Ο ισχυρισμός, όμως, πως ο εκσυγχρονισμός αποτελεί το βασικό μέσον και πολύ περισσότερο, το σύστημα των αντιλήψεων και επομένως την ολοκληρωμένη και αναγκαία πολιτική, για την αντιμετώπιση των σημερινών, οξυμένων και πολλών προβλημάτων της χώρας και μάλιστα προς όφελος των εργαζομένων και του λαού, είναι τουλάχιστον εκ του πονηρού και αποπροσανατολιστικός, αν όχι ολωσδιόλου ψευδής, υποκριτικός και αρκετά επικίνδυνος.

***

Ο εκσυγχρονισμός δεν παρέχει από μόνος του την παραμικρή εγγύηση, για το προοδευτικό και φιλολαϊκό του περιεχόμενο και αποτέλεσμα. Κατ' επέκταση, δεν παρέχει την παραμικρή εγγύηση για τη ριζική και ουσιαστική αντιμετώπιση των οικονομικών, κοινωνικών και πολιτικών προβλημάτων, αφού μόνο η προς όφελος του λαού επίλυσή τους επιτυγχάνει κάτι τέτοιο. Οι αποδείξεις, για του λόγου το αληθές είναι πολλές και καθημερινές. Η πλατιά αξιοποίηση των σύγχρονων επιτευγμάτων της επιστήμης και των νέων τεχνολογιών στην παραγωγή είναι αναντίρρητα απαραίτητη και αναγκαία. Οταν, όμως, αυτή συντελείται με βασικό- αν όχι αποκλειστικό - σκοπό τη μεγιστοποίηση των κερδών του "ιδιώτη" - ιδιοκτήτη, τότε αναπόφευκτα συνοδεύεται από πολλές και σοβαρές εργασιακές, οικονομικές, οικολογικές και κοινωνικές αρνητικές συνέπειες, που όχι μόνο ακυρώνουν το όποιο συνολικό όφελος της κοινωνίας από τον συγκεκριμένο εκσυγχρονισμό, αλλά δημιουργούν συνήθως, μια ακόμη χειρότερη από την προηγούμενη κατάσταση. Ο πραγματοποιούμενος εκσυγχρονισμός των φορολογικών υπηρεσιών - με τη βοήθεια μάλιστα και Αμερικανών ειδικών - δεν εξασφαλίζει στο παραμικρό την τόσο αναγκαία, ριζική μεταρρύθμιση του άδικου, φιλομονοπωλιακού και αντικοινωνικού σημερινού φορολογικού συστήματος. Εξασφαλίζει, όμως, την ακόμη περισσότερο σκληρή και αυστηρή εφαρμογή του και επομένως τη μεγαλύτερη έκταση και ένταση των αντιλαϊκών συνεπειών του. Ο επιχειρούμενος σήμερα από την κυβέρνηση Σημίτη εκσυγχρονισμός της δημόσιας διοίκησης (μετατροπή δημοσίων οργανισμών σε ανώνυμες εταιρίες, αυστηρή και καθολική εφαρμογή των λεγόμενων ιδιωτικοοικονομικών κριτηρίων, κτλ. ), κάθε άλλο παρά ενισχύουν τον υποτιθέμενο κοινωνικό της χαρακτήρα και ρόλο, τη συναίσθηση ευθύνης, αυτενέργειας και πρωτοβουλίας των στελεχών και των υπαλλήλων της. Το αντίθετο. Ενισχύει πολύμορφα και ακόμη περισσότερο τον μέχρι και σήμερα χαρακτήρα και φυσιογνωμία του κράτους: Το ρόλο του υπηρέτη του μεγάλου, ξένου και ντόπιου, κεφαλαίου, όπως και αυτόν της πολύμορφης εξυπηρέτησης της εκλογικής πελατείας του εκάστοτε κυβερνώντος κόμματος. Η διαβόητη και... άκρως εκσυγχρονιστική μετατροπή του ΟΤΕ σε πραγματικό υποζύγιο και ακόμη ισχυρότερο μέσο αφαίμαξης των εργαζομένων, προς όφελος των ιδιωτικών εταιριών κινητής τηλεφωνίας αποτελεί ένα χαρακτηριστικό και εύγλωττο παράδειγμα. Ανάλογα παραδείγματα, όμως, υπάρχουν πολλά και καθημερινά προστίθενται καινούρια, καθώς τα κυβερνητικά επιτελεία κατεβάζουν και νέες "εκσυγχρονιστικές" ιδέες και προτάσεις.

***

Την ίδια στιγμή, ο αναχρονισμός και οι παρωχημένες αντιλήψεις και πρακτικές ζουν και βασιλεύουν σε κρίσιμους τομείς της δημόσιας ζωής. Σφραγίζουν - μαζί με διάφορα άλλα, βέβαια, προβλήματα - τους ιδιαίτερα ευαίσθητους και νευραλγικούς χώρους της δημόσιας παιδείας, της δημόσιας υγείας και της πρόνοιας, της κρατικής φροντίδας για τους υπερήλικες και τα άτομα με ειδικές ανάγκες, της προστασίας και αναβάθμισης του περιβάλλοντος. Είναι τόσο... εκσυγχρονιστικές οι αντιλήψεις των κυβερνώντων, αλλά και των υπολοίπων "εκσυγχρονιστών" του δικομματικού φάσματος συνολικά, που δε διανοούνται καν το διαχωρισμό της πολιτείας από την Εκκλησία. Κι ας είναι η Ελλάδα, μια από τις πολύ λίγες χώρες της... πολιτισμένης Δύσης, που διατηρεί ακόμη παρόμοιους αναχρονισμούς.

Με το μανδύα του εκσυγχρονισμού μεταφέρουν, "φυτεύουν" και επιβάλλουν, εντελώς μηχανιστικά και τις περισσότερες φορές βίαια, ξένα πρότυπα στην καθημερινή μας ζωή. Στην πραγματικότητα και πέρα από τη σοβαρή και πολυσήμαντη οικονομική διάσταση του προβλήματος, συντελείται μια τεράστια επιχείρηση διαμόρφωσης - ουσιαστικά χειραγώγησης - της σκέψης και του τρόπου ζωής του σύγχρονου Ελληνα εργαζόμενου και των νέων ανθρώπων. Ριζικής αναμόρφωσης του συστήματος των αξιών και των ιδανικών τους, όπου η αλληλεγγύη, η συλλογικότητα, η ισότητα, η δικαιοσύνη, η αλήθεια δεν έχουν χώρο και λόγο ύπαρξης ή διαστρεβλώνονται, κάτω από τους παραμορφωτικούς καθρέφτες των σύγχρονων υποτίθεται... αξιών, του ατομικισμού και του βολέματος, του "νόμου" του ισχυρότερου και του σκοπού που αγιάζει τα μέσα. Και δεν είναι καθόλου τυχαίο το γεγονός των εμφανιζόμενων ήδη, σοβαρών αυξητικών τάσεων του ανορθολογισμού, της θρησκοληψίας, του μυστικισμού και του αποκρυφισμού, στη σημερινή, υποτίθεται, εκσυγχρονιστική εποχή.

Ολα τα παραπάνω, αλλά και όλα όσα ζούμε καθημερινά σε ένα και μόνο συμπέρασμα οδηγούν. Ο έντονα προβαλλόμενος και πολλά υποσχόμενος σήμερα εκσυγχρονισμός των πολιτικά και οικονομικά κρατούντων, μόνο τέτοιος δεν είναι. Κάθε άλλο, παρά βαδίζει σε δρόμους προοδευτικούς και κοινωνικά ωφέλιμους. Είναι ένας εκσυγχρονισμός κομμένος και ραμμένος στα μέτρα, τις ανάγκες και τα συμφέροντα του μονοπωλιακού κεφαλαίου και του κατεστημένου. Και φέρνει έντονα πάνω του τα βασικά γνωρίσματα και χαρακτηριστικά των εμπνευστών του: Την απάνθρωπη και με κάθε μέσο μεγιστοποίηση του κέρδους, της επιρροής και της δύναμης των ισχυρών, τον πολύμορφο παρασιτισμό τους και το αναμφιβήτητο μίσος τους, σε κάθε τι λαϊκό, πραγματικά προοδευτικό και σύγχρονο.

Ο έντονα προβαλλόμενος και πολλά υποσχόμενος σήμερα εκσυγχρονισμός των πολιτικά και οικονομικά κρατούντων, μόνο τέτοιος δεν είναι. Κάθε άλλο, παρά βαδίζει σε δρόμους προοδευτικούς και κοινωνικά ωφέλιμους