Διακόσιοι είκοσι επτά άνθρωποι βρήκαν το θάνατο, την περασμένη Πέμπτη, στις ΗΠΑ, σ' ένα από τα πιο αιματηρά αεροπορικά δυστυχήματα των τελευταίων χρόνων. Πρόκειται για τρομοκρατική ενέργεια, όπως υποστηρίχθηκε από πολλούς, ή ισχύει η εκδοχή που μετέδωσε -και- το ραδιοφωνικό δίκτυο του BBC,περί φωτιάς η οποία ξέσπασε στο σκάφος και ανέφερε ο πιλότος πριν τη μοιραία πτώση;

'Οπως κι αν έχει, η πτώση του Μπόινγκ 747 στα άγρια νερά του Ατλαντικού ανακινεί το κρίσιμο θέμα της ασφάλειας των πτήσεων, σε παγκόσμιο επίπεδο. Η επικινδυνότητα των αερομεταφορών παραμένει σε χαμηλό επίπεδο αν εξετασθεί από ποσοτικής πλευράς, αλλά αυτό δεν έχει και τόση σημασία αν αναλογισθεί κανείς ότι η συζήτηση αφορά σε ανθρώπινες ζωές.

"Εμβριθείς" αναλυτές απέδωσαν, στο πρόσφατο παρελθόν, πάσαν νόσον των παγκόσμιων αερομεταφορών στις "μικρές, φθηνές εταιρίες", που "δε λαμβάνουν υπόψη τους" τα ρίσκα, προκειμένου να ρίξουν τις τιμές. Αλλά, ατυχώς πως, τους... προέκυψαν το τελευταίο δυστύχημα στο αεροσκάφος της "TWA",κι ένα όχι και τόσο πρωτοφανές περιστατικό, προ ολίγων ημερών, όταν ο αριστερός κινητήρας ενός αεροσκάφους που είχε τροχιοδρομήσει κι ετοιμαζόταν για απογείωση μεταβλήθηκε σε μπάλα φωτιάς - και σκότωσε μια γυναίκα και την κόρη της, που επέβαιναν στο σκάφος. Ω, της εκπλήξεως: Το δεύτερο μοιραίο αεροπλάνο ανήκει στην κολοσσιαία αμερικανική "Ντέλτα Αιρ Λάινς",περήφανη χορηγό των Ολυμπιακών αγώνων, μια από τις πιο κερδοφόρες εταιρίες στον τομέα της σ' ολόκληρο τον κόσμο. Σύμπτωση;

Δύσκολο να πει κανείς. Αλλά, εσχάτως, μια σειρά "περίεργων" δυστυχημάτων, κυρίως στις ΗΠΑ, ήγειρε το "ομιχλώδες" θέμα της καταλληλότητας των ανταλλακτικών που χρησιμοποιούν οι εταιρίες, προκειμένου να συντηρήσουν τους στόλους των αεροσκαφών τους. Με τη συντήρηση των αεροπλάνων να αποτελεί έναν από τους κυριότερους, αν όχι τον κυριότερο, τομέα του λειτουργικού τους κόστους, δεν είναι λίγες εκείνες που προτιμούν να χρησιμοποιούν την παραβιομηχανία κατασκευής ανταλλακτικών για να μειώσουν τα έξοδά τους.

"Προειδοποίηση", τιτλοφόρησε σχετικό άρθρο του το αμερικανικό περιοδικό Business Week (10 Ιουνίου), στο οποίο ο δημοσιογράφος Ουίλι Στερν σημείωνε ότι "ένα συνηθισμένο αεροπλάνο συντίθεται από 3 εκατομμύρια "κομμάτια", από τα οποία μερικά μπορεί να είναι απομιμήσεις". Ακριβώς μια τέτοια απομίμηση ανταλλακτικού προκάλεσε παρόμοιο ατύχημα σε αεροσκάφος της "Βάλιουτζετ", στο οποίο δεν υπήρξαν θύματα. Αντίθετα με το δυστύχημα που προκάλεσε το θάνατο 110 ανθρώπων, σε αεροπλάνο της ίδιας εταιρίας, το Μάιο.

Το θέμα δεν είναι ακριβώς καινούργιο. Υπάρχουν αρκετές χαρακτηριστικές περιπτώσεις δυστυχημάτων που οφείλονται σε τέτοιου είδους "απροσεξίες", όσον αφορά τη συντήρηση. Το 1989, για παράδειγμα, ένα νορβηγικό αεροπλάνο συνετρίβη στη Βόρεια Θάλασσα, όταν τα ανταλλακτικά - "μαϊμούδες" του διαλύθηκαν και τα ουριαία πτερύγια αποκόπηκαν από την άτρακτο.

Στελέχη αμερικανικών εταιριών παραδέχονται, ανώνυμα, φυσικά, ότι τα ανταλλακτικά - "μαϊμούδες" χρησιμοποιούνται από τους πάντες. Και μερικές φορές, χωρίς καν οι ίδιοι οι τεχνικοί να το γνωρίζουν: Απλώς αγοράζουν φτηνότερα "κομμάτια". Υπάλληλος της Ντέλτα είχε βρει το 1990 κατά λάθος ένα παραποιημένο ανταλλακτικό, το οποίο επιταχύνει τις μηχανές των Μπόινγκ 727 και 737. Με τέτοια ανταλλακτικά να τοποθετούνται καθημερινά, "ήταν καθαρή τύχη που κάποιο αεροσκάφος δεν έπεσε", είπε αργότερα.

Οι αγορές ανταλλακτικών αμφισβητούμενης προέλευσης και, κυρίως, αντοχής έχει μεγάλη ιστορία στο χώρο των αερομεταφορών, αλλά η απελευθέρωση των αγορών τα τελευταία χρόνια έχει επιτείνει το πρόβλημα. Μπροστά στην ανάγκη αύξησης κερδών, άρα μείωσης του κόστους, αλλά και ταυτόχρονης πτώσης των τιμών προς τους τελικούς καταναλωτές / αερομεταφερόμενους, ελέω του σκληρού ανταγωνισμού, ακόμα και μεγάλες κρατικές εταιρίες παύουν να δίνουν ή, στην καλύτερη περίπτωση, δίνουν λιγότερη σημασία στο αν τα ανταλλακτικά είναι ελεγμένα, και περισσότερη στο κόστος τους...

Δεν είναι μόνο οι μικρές εταιρίες, του τύπου της "Βάλιουτζετ" στις ΗΠΑ, ή της "Βέρτζιν" στη Βρετανία, που "χτυπάνε" τους μεγάλους αερομεταφορείς στις τιμές (με 85% χαμηλότερες τιμολογήσεις, όπως έγραψαν οι New York Times), αλλά και η απελευθέρωση: Σε μια προοδευτικά "ελεύθερη" αγορά, οι κρατικοί αερομεταφορείς θα αναγκαστούν να αναζητήσουν νέες προσόδους. Και, παρότι δεν έχουν την ευελιξία των "μικρών", το πιθανότερο είναι ότι θα κινηθούν στην ίδια κατεύθυνση με αυτές.

Λιγότερη ασφάλεια προοδευτικά, λοιπόν; Δεν αποκλείεται. Ποιος θα ελέγξει τις αεροπορικές εταιρίες; Καλή ερώτηση. Ακόμα και στις ΗΠΑ, όπου το νομικό πλαίσιο θεωρείται ιδιαίτερα αυστηρό, ισχύουν πολλά μέτρα και σταθμά. Η ίδια Ομοσπονδιακή Ενωση Αερομεταφορών (FAA) των ΗΠΑ, που έθεσε σε καραντίνα τη "Βάλιουτζετ", μετά από τα απανωτά δυστυχήματά σε σκάφη της, εποίησε τη... νήσσαν στην περίπτωση της Ντέλτα. Αλλωστε, αν η πρώτη δεν έχει παρά σχεδόν 60 αεροσκάφη στη διάθεσή της, ο στόλος της δεύτερης ξεπερνά τα 500. Για την TWA, ούτε συζήτηση...

Στη Γηραιά Ηπειρο δεν υπάρχουν ακόμα τόσο έντονα τα σημάδια του ανταγωνισμού, αλλά η εμφάνιση εταιριών όπως η "Βέρτζιν" ή η νεότευκτος "Ιζιτζετ" προοιωνίζεται σκλήρυνσή του. Ποιος θα είναι ο ελεγκτικός μηχανισμός μετά την πλήρη απελευθέρωση; Το βραδυκίνητο τέρας των Βρυξελλών; Οι κατά τόπους κυβερνήσεις; Αγνωστο...

Κάτι σάπιο υπάρχει στο βασίλειο όχι της Δανιμαρκίας, αλλά των αεροπορικών εταιριών: Μετά τις κατά κύματα απολύσεις ("Σαμπένα"), τις... περικοπές γευμάτων ("Μπρίτις Αιργουέις") και δρομολογίων (η καθ' ημάς "Ολυμπιακή") δεν αποκλείεται να ακολουθήσει η έλλειψη συντήρησης, σε βάρος της ασφάλειας των πτήσεων. Ο σκοπός καθαγιάζει τα μέσα; Μένει να το δούμε...

Μπ. Γ.