Το διεθνές δίκαιο, η κοινή γλώσσα των κρατών για τις μεταξύ τους υποχρεώσεις, ορίζει τον πρόσφυγα στη Σύμβαση της Γενεύης του 1951 ως εξής: Πρόσφυγας είναι αυτός που βρίσκεται εκτός της χώρας της ιθαγένειάς του, δεν μπορεί να επιστρέψει στην πατρίδα του, γιατί η ζωή ή η προσωπική του ασφάλεια θα κινδυνεύσουν και ο κίνδυνος αυτός προέρχεται από μια επικρατούσα κατάσταση δίωξης για λόγους φυλής, θρησκείας, εθνικότητας, κοινωνικής ομάδας ή πολιτικών πεποιθήσεων. Υποχρέωση των κρατών να προσφέρουν στους πρόσφυγες άσυλο.

Σχεδόν 45 χρόνια μετά την υπογραφή της συγκεκριμένης σύμβασης η έννοια του πολιτικού ασύλου στην Ελλάδα και στις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες απειλείται. Η υψηλή ανεργία - 12 εκατομμύρια ανέργων - παροξύνει μια τάση ξενοφοβίας που αυξάνεται ασταμάτητα. Επίσημα στοιχεία αναφέρουν ότι ανά τρία λεπτά στην ήπειρο καταγράφεται μια ρατσιστική επίθεση και, δυστυχώς, στόχος της είναι πολύ συχνά τα κέντρα υποδοχής εκείνων που ζητούν άσυλο. Μετά τη γιουγκοσλαβική κρίση και τις αναταραχές στον Καύκασο, η ευρωπαϊκή ήπειρος αριθμεί σήμερα περισσότερους από 6,5 εκατομμύρια πρόσφυγες.

"Αν κάποιος έλεγε το 1990 στους Ευρωπαίους ότι λίγα χρόνια αργότερα θα δέχονταν περισσότερους από 500.000 Γιουγκοσλάβους πρόσφυγες, κανείς δε θα το πίστευε", τονίζει ο Τζον Χόρεκενς,διευθυντής του ευρωπαϊκού γραφείου της Υπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ. Η Δυτική Ευρώπη ήταν αυτή που γνώρισε τη μεγαλύτερη αύξηση των αιτήσεων ασύλου. Στη δεκαετία του '70 δεχόταν περίπου 30.000 αιτήσεις το χρόνο. Στα τέλη της δεκαετίας του '80 αυτός ο αριθμός έγινε 300.000 και 700.000 το 1992. Αυτή η τάση αύξησης παρακίνησε τις χώρες της Ευρωπαϊκής Κοινότητας να αναθεωρήσουν την πολιτική υποδοχής τους. Μέτρα αναχαίτισης αυτού του κύματος πάρθηκαν το 1993 από το Βέλγιο, τη Γαλλία, τη Γερμανία, τις Κάτω Χώρες, την Πορτογαλία και την Αγγλία και το 1994 από τη Δανία, την Ιταλία και την Αυστρία. Ωστόσο, τα μέτρα αυτά, με τον τρόπο που εφαρμόστηκαν, το μόνο που κατάφεραν ήταν να παραβιάσουν το ιερό δικαίωμα κάθε ανθρώπου να βρίσκει προστασία και καταφύγιο σε μια άλλη χώρα.

Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΟΗΕ, στον πλανήτη μας αναλογεί ένας πρόσφυγας ανά 205 κατοίκους. Το 1994 σε όλο τον κόσμο είχαμε σχεδόν 28 εκατομμύρια πρόσφυγες. Συγκεκριμένα η Αφρική είναι η "μήτρα" των προσφύγων, αφού μετακινήθηκαν, το 1994, 11,8 εκατομμύρια άνθρωποι, στην Ασία 8 εκατομμύρια, στη Λ. Αμερική 200.000, στη Βόρεια Αμερική περίπου 1.000.000 και στην Ωκεανίδα 50.000. Κατά χώρες το θλιβερό προνόμιο κατέχουν το Αφγανιστάν, η Ρουάντα και η πρώην Γιουγκοσλαβία, ενώ ακολουθούν το Ιράν, η Σομαλία, το Σουδάν, το Βιετνάμ, το Μπουρούντι, η Αιθιοπία, το Αζερμπαϊτζάν και η Σιέρα Λεόνε.

Στην Ελλάδα κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1950 είχαν καταγραφεί περίπου 20.000 πρόσφυγες. Ο αριθμός αυτός αποτελούνταν από μια προπολεμική ομάδα Αρμενίων και Λευκορώσων, Ρουμάνους και Ρώσους ελληνικής καταγωγής. Το 1976 είχαμε το δεύτερο μεγάλο μεταναστευτικό ρεύμα, αφού 3.000 Ιρακινοί, χριστιανικής ασσυριακής καταγωγής, μεταφέρθηκαν από το Λίβανο στην Ελλάδα και στη συνέχεια αναχώρησαν για τρίτες χώρες. Τον Ιούλιο του 1979 η Ελλάδα προσέφερε μόνιμη εγκατάσταση σε 200 Βιετναμέζους.

Η δεκαετία του 1980 έφερε μια σημαντική εισροή αιτούντων άσυλο από την Τουρκία, την Πολωνία, το Ιράν, την Αιθιοπία και διάφορες χώρες της Μέσης Ανατολής. Το 1987 και 1988 ο αριθμός τους ήταν ιδιαίτερα αυξημένος. Το 1990 και 1991 σημαδεύτηκαν από τη μεγάλη αύξηση Αλβανών. Φιλοξενήθηκαν αρχικά σε κέντρα υποδοχής στη Β. Ελλάδα, αλλά το Μάρτη του 1992 τα κέντρα αυτά έκλεισαν. Ωστόσο, πολλοί Αλβανοί παραμένουν και εργάζονται στην Ελλάδα παράνομα. Από το 1992 και μετά οι περισσότεροι αιτούντες άσυλο στην Ελλάδα προέρχονται από την Τουρκία, το Ιράκ, το Ιράν και σε μικρότερη κλίμακα από την πρώην Γιουγκοσλαβία. Τα κύρια σημεία εισόδου είναι τα ελληνοτουρκικά σύνορα, απ' τα οποία οι αιτούντες περνούν παράνομα από ξηρά ή θάλασσα και συνήθως με 1.500-2.000 δολάρια το κεφάλι. Από αυτούς, κάθε χρόνο, μόλις 200 παίρνουν πολιτικό άσυλο...

Μπέρυ ΤΣΟΥΓΚΡΑΝΗ