Γ ΜΕΡΟΣ

Μετά την εκκαθάριση των αντιπάλων της, η κυβέρνηση προχωρά στις εκλογές, οι οποίες ορίζονται για τις 9 Ιούνη. Ωστόσο, στις 21 Μάη, τα κόμματα του λεγομένου παλαιοδημοκρατικού χώρου αποφασίζουν αποχή. Οι εκλογές θα γίνουν τελικά με αποτελέσματα που αντανακλούν τις πολύπλοκες εξελίξεις.

Η κυβερνητική παράταξη (ο συνασπισμός του Λαϊκού Κόμματος και του Κονδύλη) παρουσιάζει, με τη βοήθεια και του πλειοψηφικού εκλογικού συστήματος, συντριπτική πλειοψηφία σε ψήφους και σε έδρες. Ωστόσο οι βασικές πλευρές του εκλογικού αποτελέσματος ήταν:

α) Η μεγάλη ήττα του Ιωάννη Μεταξά,ο οποίος, ενώ προσχώρησε στην κυβερνητική παράταξη κατά το κίνημα, στράφηκε ενάντια στον Κονδύλη, για προσωπικούς, όπως φαίνεται, λόγους. Ο Μεταξάς ήταν ο μόνος που είχε ταχθεί ανοιχτά υπέρ της επαναφοράς της μοναρχίας, για την οποία η κυβέρνηση έχει υποσχεθεί δημοψήφισμα μετά τις εκλογές.

β) Η σημαντική επιτυχία του Ενιαίου Μετώπου,το οποίο συγκεντρώνει 98.699 ψήφους (9,59%). Η Αριστερά δεν απείχε από τις εκλογές, αλλά, αντίθετα, συμμετείχε με υποψηφίους σε όλη τη χώρα. Οι εκλογικές γραμμές της ενισχύθηκαν και από ένα μικρό μέρος τον οπαδών των παλαιοδημοκρατικών κομμάτων που την ψήφισαν. Σε μερικές περιφέρειες, κυρίως της Β. Ελλάδας και μερικών νησιών του Αιγαίου, καθώς και σε μερικές συνοικίες της Αθήνας, το Ε. Μ. πήρε την πλειοψηφία. Δεν κατόρθωσε, όμως, να εκλέξει κανένα βουλευτή λόγω του πλειοψηφικού συστήματος.

Ενώ, στη συνέχεια, το θέμα της επαναφοράς της δυναστείας δυναμώνει σε ένταση, σαν βόμβα πέφτει η δήλωση του Κονδύλη, όπου εμφανίζεται για πρώτη φορά σαν μοναρχικός.

"Εγώ προσωπικώς εύχομαι να εξασφαλισθεί εις το δημοψήφισμα μια μεγάλη πλειοψηφία υπέρ της Βασιλείας διότι η Δημοκρατία δεν κατόρθωσε να εξασφαλίσει ομαλόν πολιτικόν βίον εις την χώραν", δηλώνει στις 21 Ιούνη στο γιουγκοσλαβικό πρακτορείο "Αβάλα".

Η κατάσταση επιδεινώνεται στην πρώτη σύνοδο της νέας Βουλής. Εκεί, φαίνεται καθαρά η διάσπαση της κυβερνητικής παράταξης που επικρατεί, αλλά και η σαφής προσπάθεια υπονόμευσης του συνταγματικού καθεστώτος. Ο Μεταξάς ζητά να μην ορκίζονται πια οι βουλευτές πίστη στο δημοκρατικό πολίτευμα, αλλά πίστη στην πατρίδα. Ο πρωθυπουργός Π. Τσαλδάρης απορρίπτει την πρόταση, αλλά διευκρινίζει ότι δημοκρατικό πολίτευμα σημαίνει τόσο την αβασίλευτη όσο και τη βασιλευομένη δημοκρατία.

Η Βουλή διακόπτει για το καλοκαίρι, αφού αποφασίζει την επανέναρξη των εργασιών της για τις 10 Οκτώβρη και τη διενέργεια δημοψηφίσματος τον Νοέμβρη.

Το καλοκαίρι είναι γεμάτο από σοβαρές εξελίξεις.

α) Ο Γ. Κονδύλης, αντιπρόεδρος της κυβέρνησης, επισκέπτεται επίσημα την Ιταλία. Εκεί, προβαίνει σε μια σειρά δηλώσεων τόσο προκλητικών όσο και σκανδαλωδών, όπου εξυμνεί το φασιστικό καθεστώς. Αλλά δεν περιορίζεται σε αυτό. Προχωρά σε μια πραγματική ανάλυση των στόχων του φασιστικού ρεύματος, το οποίο χαρακτηρίζει ανοιχτά απάντηση στην Οκτωβριανή Επανάσταση, εκφράζει την ικανοποίησή του για την επικράτηση του ναζισμού και στη Γερμανία και καλεί στην επικράτηση του φασισμού σε όλο τον κόσμο. Οι δηλώσεις Κονδύλη δείχνουν καθαρά την ατμόσφαιρα αντεπαναστατικού πυρετού που επικρατεί στις γραμμές της μεγαλοαστικής τάξης, εκτοπίζοντας κάθε άλλη σκέψη. Δείχνουν ότι στόχος δεν είναι η επιστροφή της μοναρχίας, αλλά η επιστροφή σαν προθάλαμος της φασιστικής δικτατορίας.

β) O Π. Τσαλδάρης, πρωθυπουργός, θεωρεί σαν κατάλληλη τη στιγμή όχι μόνο για να αναχωρήσει από την Ελλάδα, αλλά και για να επισκεφθεί, έστω και ιδιωτικά, τη Γερμανία. Συγκεκριμένα, επισκέπτεται τη λουτρόπολη Βίσζεε για ιαματικούς λόγους. Πέραν των άλλων, η απουσία του αφήνει πρωθυπουργό τον Κονδύλη, που θα χρησιμοποιήσει καταλλήλως τις νέες αρμοδιότητές του. Το τρένο του πρωθυπουργού υποδέχονται στο Πλατύ διαδηλώσεις βασιλοφρόνων που ζητούν την άμεση επιστροφή της μοναρχίας.

γ) Το ΚΚΕ προχωρεί σε έκκληση για τη δημιουργία του Ενιαίου Μετώπου ενάντια στον κίνδυνο του φασισμού, για τον οποίο λέει, όπως προφητικά αναφέρει η σχετική ανακοίνωση, "ετοιμάζεται σιωπηλά".

Η κατάσταση είναι πράγματι πολύ σοβαρή. Με την ανοιχτή ενίσχυση της κονδυλικής μερίδας της κυβέρνησης, οι φασιστικές συμμορίες έχουν γίνει εντελώς ασυγκράτητες. Επιτίθενται όχι μόνο ενάντια σε άτομα αλλά και σε εφημερίδες και γραφεία οργανώσεων. Στις 25 Ιούλη 1935, γίνεται επίθεση ενάντια στο θέατρο του δημοφιλούς καλλιτέχνη Αττίκ και ο τελευταίος τραυματίζεται σοβαρά, μαζί με πολλούς άλλους. Παρά τη μεγάλη αστυνομική κινητοποίηση, η αστυνομία παρακολουθεί αδιάφορα. Μερικοί μπράβοι που συλλαμβάνονται τυχαία αποδείχνεται ότι είναι - συμβολική λεπτομέρεια.... - λευκορώσοι με άδεια οπλοφορίας.

Υπάρχει και άλλη σοβαρή εξέλιξη: Καθώς η οικονομική κατάσταση παρουσιάζει το 1935, μετά από μια πολύ σύντομη αναλαμπή το 1934, πάλι σοβαρή επιδείνωση, ο στρατός και η αστυνομία αναλαμβάνουν το καθήκον της αντιμετώπισης των διαμαρτυριών των εργαζομένων. Ακόμη και το ναυτικό και η αεροπορία συμμετέχουν, προκαλώντας πολλά θύματα.

Παράλληλα, οι εκκλήσεις του ΚΚΕ για ενιαίο μέτωπο φαίνεται να πέφτουν σε αυτιά κουφών. Το καλοκαίρι του 1935, το ίδιο το Κόμμα των Φιλελευθέρων θα παρέμβει για να εμποδίσει τις αντιφασιστικές εκδηλώσεις, με το επιχείρημα, μάλιστα, ότι παίρνουν "επαναστατικόν χαρακτήρα".

Στα τέλη Αυγούστου, αποκαλύπτεται ότι ο αρχηγός της αεροπορίας πτέραρχος Γ. Ρέππας είχε στείλει απόρρητη εγκύκλιο στους αξιωματικούς, με την οποία απαγορευόταν η θεωρία περί Δημοκρατίας που προέβλεπε ο στρατιωτικός κανονισμός. Και αυτό γιατί, με την απόφαση που είχε πάρει η Βουλή για δημοψήφισμα, "δεν υπάρχει νόμιμον πολίτευμα διέπον τον καταστατικόν χάρτην". Η εγκύκλιος του πτεράρχου, ενός από τους πιο "θερμούς" πρωταγωνιστές των μυστικών μοναρχικών κινήσεων, δείχνει ότι, στους κόλπους της ολιγαρχίας, έχουν ληφθεί σοβαρές αποφάσεις. Αυτό, άλλωστε, δείχνει και η κάλυψη της εγκυκλίου από τον πρωθυπουργεύοντα Κονδύλη.

Οι αποφάσεις αυτές γίνονται πιο εμπεριστατωμένες με τα γεγονότα της Μεσσηνίας. Εκεί οι αγρότες διαμαρτύρονται με μεγάλες διαδηλώσεις, ζητώντας την αύξηση της τιμής της σταφίδας. Η κυβέρνηση προχωρά σε ολόκληρη πολεμική εκστρατεία που καταλήγει σε καθεστώς πραγματικής στρατιωτικής κατοχής της περιοχής. Ωστόσο, τα γεγονότα συμβάλλουν στην εδραίωση της πεποίθησης στην ολιγαρχία ότι δεν μπορεί να κυβερνήσει τη χώρα "της" με τις παλαιές μεθόδους.

Στις 9 Σεπτέμβρη, επιστρέφει στην Ελλάδα ο πρωθυπουργός Π. Τσαλδάρης. Μαθαίνει ότι ετοιμάζεται πραξικόπημα από τα αδιάλλακτα μοναρχικά και μοναρχοφασιστικά στοιχεία για την ανατροπή του. Τις ώρες που ακολουθούν είναι φανερή η αντιπαράθεση των δυο κυβερνητικών φατριών για τον έλεγχο της εξουσίας. Τα πράγματα φτάνουν ως τη "μουγκή" στρατιωτική αντιπαράθεση μέσα στο κτίριο της Βουλής, στη διάρκεια της οποίας τραυματίζεται ο διοικητής της Φρουράς Αθηνών σωματάρχης Χαρ. Παναγιωτάκος. Στην αντιπαράθεση, επικρατούν οι αδιάλλακτοι, οι οποίοι στο εξής δε θα συναντήσουν πια κανένα εμπόδιο.

Στις 18 Σεπτέμβρη, δημοσιεύεται το διάγγελμα του πρωθυπουργού για το δημοψήφισμα, το οποίο ορίζεται για τις 3 Νοέμβρη 1935. Είναι το πρώτο κείμενο με το οποίο ο Π. Τσαλδάρης τάχθηκε αναφανδόν υπέρ της μοναρχίας.

Μην έχοντας καμία εμπιστοσύνη ότι θα κερδίσουν το δημοψήφισμα, οι αδιάλλακτοι μοναρχικοί, που έχουν συγχωνευτεί με τα μοναρχοφασιστικά και, σε μερικές περιπτώσεις, με τα καθαρά φασιστικά στοιχεία, δείχνουν αμέσως τι είδους δημοψήφισμα εννοούν. Η παρακρατική, αστυνομική ή ακόμη και στρατιωτική τρομοκρατία παίρνουν τεράστιες και πρωτοφανείς διαστάσεις. Στις 29 Σεπτέμβρη, ακολουθώντας ένα καθαρά στρατιωτικό σχέδιο επιχειρήσεων, ο στρατός και η αστυνομία επιτίθενται εναντίον δημοκρατικού συλλαλητηρίου στην Πλατεία Ελευθερίας της Θεσσαλονίκης. Οι τραυματίες είναι δεκάδες. Οι φασιστικές βιαιοπραγίες εξαπλώνονται σε όλη την Ελλάδα.

Το ΚΚΕ έχει ήδη προειδοποιήσει για την εξέλιξη της κατάστασης. Η 4η Ολομέλεια της ΚΕ, που έχει συνέλθει στην Αθήνα στις αρχές Σεπτέμβρη, έχει προδιαγράψει τα γεγονότα, τα οποία, τελικά, θα γίνουν όπως ακριβώς περιγράφονται στο ντοκουμέντο. Η απόφαση καλεί σε κοινό μέτωπο ενάντια στον κίνδυνο του φασισμού και είναι, πιθανότατα, το πρώτο ελληνικό επίσημο ντοκουμέντο που αναφέρει τον κίνδυνο ιταλικής, αλλά και γερμανικής επίθεσης ενάντια στην Ελλάδα.

Ο αντιδραστικός συνασπισμός των άκρων φαίνεται να θριαμβεύει. Τα σχέδιά του έχουν επιτύχει. Τα λεγόμενα παλαιοδημοκρατικά κόμματα έχουν αρνηθεί τις προτάσεις του ΚΚΕ και αρκούνται σε πλατωνικές διακηρύξεις. Το νόθο δημοψήφισμα έχει ξεκινήσει ακάθεκτο για την πραγματοποίησή του.

Ωστόσο, και αυτό ακόμη το νόθο δημοψήφισμα δε θα πραγματοποιηθεί ομαλά.

Θανάσης ΠΑΠΑΡΗΓΑΣ

ΑΥΡΙΟ:

Η επάνοδος της Βασιλείας