Β ΜΕΡΟΣ

(Το 1990, οι περισσότερες ανατολικο - ευρωπαϊκές χώρες, κάτω από την πίεση της Δύσης είχαν αρχίσει κάτι που παραπλανητικά το ονόμασαν "μεταρρυθμίσεις". Μερικές απ' αυτές τις χώρες είχαν αποδεχτεί όλους τους δυτικούς όρους για βοήθεια και εμπόριο, άλλες, προπάντων η Βουλγαρία και η Ρουμανία, τους είχαν αποδεχτεί μόνο εν μέρει).

Στη Γιουγκοσλαβία όμως υπήρχε αντίσταση. Οι εκλογές το 1990 στη Σερβία και το Μαυροβούνιο άφησαν στην εξουσία αντίστοιχα ένα σοσιαλιστικό ή σοσιαλδημοκρατικό κόμμα. Η (γιουγκοσλαβική) ομοσπονδιακή κυβέρνηση έμεινε στα χέρια πολιτικών, που κάτω από την πίεση για "μεταρρυθμίσεις" ναι μεν ανταποκρίνονταν από καιρό σε καιρό, όμως ήταν παρ' όλα αυτά ενάντια σε μια νέα αποικιοποίηση των Βαλκανίων. Και πολλοί απ' αυτούς ήταν ενάντια στο διαμελισμό της Γιουγκοσλαβίας. Μια όμως και η τρίτη Δημοκρατία της Γιουγκοσλαβίας, που είχε ιδρυθεί την Ανοιξη του 1992, διέθετε μια βιομηχανική βάση και ένα μεγάλο στρατό, έπρεπε η χώρα αυτή να καταστραφεί. Για τους Γερμανούς αυτό δεν ήταν τίποτα άλλο παρά η συνέχιση της πολιτικής, όπως αυτή ασκήθηκε από τον Κάιζερ και τους Ναζιστές.

Αφού κομματιάστηκε η Γιουγκοσλαβία και ρίχτηκε μέσα στο χάος, έγινε δυνατό να εγκαθιδρυθεί νέα τάξη πραγμάτων σ' αυτή την κεντρική περιοχή των Βαλκανίων.

Η Σλοβενία, η Κροατία και η Βοσνία - Ερζεγοβίνη, περιήλθαν στη γερμανική σφαίρα επιρροής. Ετσι, η Γερμανία απόκτησε διέξοδο στην Αδριατική και ενδεχόμενα, αν οι Σέρβοι αναγκάζονταν να γονατίσουν, (διέξοδο) στο κανάλι του Ρήνου - Δούναβη, που είναι σε θέση να επιτρέπει τη διέλευση πλοίων δυναμικότητας ως 3.000 τόνους από τη Βόρεια ως τη Μαύρη Θάλασσα. Οι νότιες περιοχές της Γιουγκοσλαβίας προβλέπονταν σαν περιοχή ενδιαφέροντος των ΗΠΑ. Η Μακεδονία, που ελέγχει τις μοναδικές ανατολικο - δυτικές και βορειο- νότιες διόδους μέσω των βουνών των Βαλκανίων, προβλεπόταν σαν κεντρικό κομμάτι αυτής της κυριαρχούμενης από τις ΗΠΑ περιοχής. Ομως σ' αυτή την αμερικανική σφαίρα επιρροής θα ανήκε και η Αλβανία, το Σάνιακ (Sanjak) και το Κοσσυφοπέδιο, αν επιτυγχάνονταν αυτά τα τελευταία να αποσπόνταν από τη Σερβία. Μερικοί Αμερικανοί στρατηγικοί μίλησαν ήδη σε σχέση μ' αυτά για μια Μεγάλη Αλβανία που - υπό αμερικανικό και τουρκικό έλεγχο - θα ιδρυόταν από μια αλυσίδα μικρότερων ισλαμικών κρατικών σχηματισμών, μάλιστα ενδεχόμενα να συμπεριλαμβάνονταν σ' αυτά και η Βοσνία - Ερζεγοβίνη, και με διέξοδο στην Αδριατική.

Ετσι δεν είναι εκπληκτικό ότι η Γερμανία και οι ΗΠΑ, παρότι ήταν συνυπεύθυνες για το διαμελισμό της Γιουγκοσλαβίας, σήμερα αγωνίζονται για την επικυριαρχία στα διάφορα τμήματα της χώρας, ιδιαίτερα στην Κροατία και τη Βοσνία - Ερζεγοβίνη. Υπάρχει πραγματικά μια αντιπαράθεση, που δεν πρέπει να υποτιμηθεί, για την επιρροή και τα οικονομικά οφέλη σε ολόκληρα τα Βαλκάνια. (Βλέπε: Zoan Hoey, "Tde US Great Game in Bosnia" στην εφημερίδα. "The Nasion", 30.1.95). Ο κύριος ανταγωνισμός υπάρχει ανάμεσα στη Γερμανία και τις ΗΠΑ, αυτούς τους συνεταίρους που ξέσχισαν τη Γιουγκοσλαβία, αλλά συμμετέχουν επίσης και σημαντικές εταιρίες και τράπεζες άλλων ευρωπαϊκών χωρών. Η κατάσταση μοιάζει με εκείνη που δημιουργήθηκε στη Τσεχοσλοβακία με το Σύμφωνο του Μονάχου του 1938.

Εκεί είχε αποφασιστεί με συμφωνία η μοιρασιά της λείας για να αποφευχτούν συγκρούσεις, που όμως τελικά οδήγησαν στον πόλεμο.

Η σημασία της Γιουγκοσλαβίας δε βρίσκεται μόνο στη θέση της στο γεωγραφικό χάρτη, αλλά και στις περιοχές στις οποίες επιτρέπει τη δίοδο. Αμερικανοί αναλυτές με επιρροή ξεκινάνε από το γεγονός ότι (η Γιουγκοσλαβία) βρίσκεται κοντά σε μια περιοχή με ζωτικά συμφέροντα των ΗΠΑ, την περιοχή της Μαύρης Θάλασσας και της Κασπίας Θάλασσας. Αυτό μπορεί να εξηγεί και την πραγματική σημασία της δράσης του ΝΑΤΟ στη Γιουγκοσλαβία.

Οι ΗΠΑ βρίσκονται τώρα στο σημείο της σφυρηλάτησης ενός νέου μπλοκ από έθνη της Ευρώπης και της Μέσης Ανατολής. Οι ίδιες αυτοπαρουσιάζονται σαν ηγέτιδα μιας άτυπης ομάδας ισλαμικών κρατών, που τα εδάφη τους εκτείνονται από τον Περσικό Κόλπο ως τα Βαλκάνια. Η ομάδα αυτή συμπεριλαμβάνει την Τουρκία που η σημασία της βρίσκεται στο ότι είναι άξονας αυτού του μπλοκ.

Η Τουρκία δεν είναι μόνο μέρος της Νότιας Βαλκανικής και μια Αιγαιακή δύναμη, αλλά συνορεύει και με το Ιράν, το Ιράκ και τη Συρία. Ετσι η χώρα αυτή συνδέει τη Νότια Ευρώπη με τη Μέση Ανατολή, που οι ΗΠΑ τη θεωρούν σαν περιοχή συμφερόντων ζωτικής σημασίας.

Οι ΗΠΑ ελπίζουν να είναι σε θέση να διευρύνουν αυτή την άτυπη συμμαχία ισλαμικών κρατών της Μέσης Ανατολής με τη Νότια Ευρώπη με μερικά από τα νέα έθνη, που προέκυψαν στα νότια εδάφη της πρώην Σοβιετικής Ενωσης.

Δε χρειάζεται να ψάξει κανείς πολύ για τους λόγους γι' αυτό. Οι Ηνωμένες Πολιτείες έβαλαν στον εαυτό τους το καθήκον να στρατευτούν στην αναζήτηση πρώτων υλών στον κόσμο, ανάμεσα στις οποίες το πετρέλαιο έχει ιδιαίτερη σημασία. Με τον πόλεμο ενάντια στο Ιράκ οι ΗΠΑ έκαναν τη θέση τους στη Μέση Ανατολή τόσο ασφαλή όσο ποτέ προηγούμενα. Η σχεδόν ταυτόχρονη διάλυση της πρώην Σοβιετικής Ενωσης άνοιξε στις δυτικές δυνάμεις τη δυνατότητα να εκμεταλλευτούν τις πρώτες ύλες της περιοχής της Κασπίας Θάλασσας.

Αυτή η περιοχή είναι εξαιρετικά πλούσια σε κοιτάσματα πετρελαίου και αερίου. Δυτικοί αναλυτές πιστεύουν ότι μια μέρα μπορεί να γίνει για τη Δύση το ίδιο σημαντική όπως η περιοχή του Περσικού Κόλπου. Χώρες όπως το Καζαχστάν έχουν τεράστιες εφεδρείες πετρελαίου, ίσως μια ποσότητα από 9 δισεκατομμύρια βαρέλια. Το Καζαχστάν θα μπορούσε να βγάζει τη μέρα έως 700.000 βαρέλια. Το πρόβλημα είναι η μεταφορά στη Δύση του πετρελαίου και του αερίου από σίγουρους δρόμους... Γι' αυτό είναι εξαιρετικής σημασίας για τις ΗΠΑ και άλλες δυτικές χώρες να διατηρήσουν φιλικές σχέσεις με χώρες όπως το Καζαχστάν. Σημαντικότερο ακόμα είναι ότι θα γίνουν σεβαστά και μελλοντικά όλα τα δικαιώματα για την εξόρυξη πετρελαίου και την κατασκευή αγωγών μεταφοράς που θα απαιτήσουν αστρονομικά ποσά επενδύσεων στην περιοχή.

Αυτό σημαίνει ότι οι δυτικοί παραγωγοί, οι τράπεζες, οι πετρελαϊκές εταιρίες κλπ. θέλουν να είναι διασφαλισμένοι ότι θα υπάρχει "πολιτική σταθερότητα" στην περιοχή. Θέλουν να έχουν την ασφάλεια ότι στο μέλλον δε θα μπορέσουν να υπάρξουν εκεί πολιτικές αλλαγές, που θα μπορούσαν να απειλήσουν τα νέα ή τα μελλοντικά συμφέροντά τους.

Ενα σημαντικό άρθρο στους "Τάιμς της Νέας Υόρκης", πριν λίγο καιρό, με τον τίτλο το "Μεγάλο Παιχνίδι" έγραφε: "... μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου οι Ηνωμένες Πολιτείες ασχολούνται τώρα στην εγκαθίδρυση της επικυριαρχίας τους πάνω στο βασίλειο του πρώην αντιπάλου τους. Η διάλυση της Σοβιετικής Ενωσης έδωσε την ευκαιρία στις ΗΠΑ να επεκτείνουν τη ζώνη της στρατιωτικής επικυριαρχίας τους (με τη βοήθεια του ΝΑΤΟ) στην Ανατολική Ευρώπη και την πρώην Γιουγκοσλαβία. Και αυτό που είναι το σημαντικότερο από όλα είναι ότι, το τέλος του Ψυχρού Πολέμου επέτρεψε στην Αμερική να εμβαθύνει την ανάμειξή της στη Μέση Ανατολή" (Jacob Heilbrunn και Michael Lind: "Η τρίτη αμερικανική αυτοκρατορία", "Τάιμς της Νέας Υόρκης" 2.1.96).

* Ο Sean GERVASI είναι Αμερικανός κοινωνιολόγος και πολιτειολόγος. Διδάσκει μεταξύ άλλων στο "Ινστιτούτο Διεθνούς Πολιτικής και Οικονομίας του Βελιγραδίου

Μετάφραση επιμέλεια:

Θανάσης ΒΟΡΕΙΟΣ

ΑΥΡΙΟ ΤΟ ΤΡΙΤΟ ΚΑΙ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ ΜΕΡΟΣ