Προβλήματα στην εφαρμογή του νόμου Χελμς - Μπάρτον | ΔΙΕΘΝΗ

ΔΙΕΘΝΗ

Προβλήματα στην εφαρμογή του νόμου Χελμς - Μπάρτον

Γ Μέρος (τελευταίο)

Δ. Η επέκταση και συμπλήρωση του οικονομικού αποκλεισμού με το νόμο Torrichelli, που η εφαρμογή του άρχισε από το Νοέμβρη του 1993, έχει σκοπό να στερήσει την Κούβα από τα αναγκαία αγαθά διατροφής, ένδυσης και φροντίδας για τις υγειονομικές ανάγκες του πληθυσμού. Ετσι, η αποστέρηση της Κούβας από τη δυνατότητα πρόσβασης σε ουσιώδη αγαθά, μέσω των ομαλών εμπορικών σχέσεων του κανονικού εμπορίου που έχει αναπτύξει με τρίτες χώρες και μαζί με τη δημιουργία όλων των ειδών αντεπαναστατικών οργανώσεων, θα μπορούσε να διευκολύνει τη διείσδυση και αποσταθεροποίηση της χώρας από τα μέσα. Αυτή είναι η μία αντίληψη. Υπάρχει και η άλλη, των ακροδεξιών στοιχείων στην πολιτική των ΗΠΑ. Είναι αυτοί, που επιθυμούν έναν οικονομικό αποκλεισμό ακόμα πιο σκληρό. Είναι αυτοί, που προώθησαν την ψήφιση και εφαρμογή του νόμου Χελμς - Μπάρτον. Είναι αυτοί, που θέλουν να συντρίψουν τη χώρα από τα έξω. Πάντως, ανεξάρτητα από τη διαφορά αντιλήψεων, και οι δύο νόμοι προωθούνται και εφαρμόζονται παράλληλα και έχουν τελικό σκοπό την ανατροπή του σοσιαλιστικού τρόπου οικοδόμησης. Είναι από κοινού δεκτό το γεγονός της, έστω και μικρής, σταθεροποιητικής ανόδου της οικονομίας της Κούβας. Η πτώση του ΑΕΠ συγκρατήθηκε για πρώτη φορά το έτος 1994, όπου στο τέλος του χρόνου η οικονομία της σημείωσε μια ανεπαίσθητη αύξηση της τάξης του 0,7%. Η αύξηση αυτή σταθεροποιήθηκε το 1995, όπου η άνοδος ήταν της τάξης του 2,5%, ενώ για το 1996 αναμένεται να φτάσει στο 5%. Ηδη, τους τρεις πρώτους μήνες του 1996 ήταν 7%. Το πιο σημαντικό σ' όλα αυτά είναι ότι αυτές οι, έστω μικρές προς το παρόν, επιτυχίες έγιναν χωρίς να εφαρμοστούν οι γνωστές συνταγές του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου και της Παγκόσμιας Τράπεζας, παρά τις επανειλημμένες, περισσότερο ή λιγότερο έντονες, και επίμονες συμβουλές, που διάφοροι εχθροί και φίλοι έδιναν στην κουβανική κυβέρνηση.

Ενα άλλο ζήτημα που δύσκολα κατανοείται, από τους πραγματικούς φίλους της Κούβας, είναι οι ξένες επενδύσεις, λόγω των κινδύνων που εμπεριέχουν. Η σημασία που τους δίνεται είναι πολλές φορές υπερβολική. Αυτή τη στιγμή, το ξένο κεφάλαιο δίνει το 3% των συνολικών εσόδων της Κούβας σε συνάλλαγμα και απασχολεί το 5% του εργατικού δυναμικού της χώρας. Αυτό σημαίνει ότι όποιες επιτυχίες έχει να επιδείξει η κουβανική οικονομία, μόνο κατά ένα μικρό μέρος οφείλονται στις ξένες επενδύσεις. Το κύριο βάρος το κράτησε στους ώμους του ο κουβανικός λαός, με τις θυσίες που έκανε και με την αποφασιστικότητα που έδειξε, και αυτό κάτω από συνθήκες οικονομικού αποκλεισμού, ο οποίος έχει στοιχίσει μέχρι το τέλος του 1995 στην Κούβα 45 δισ. δολάρια.

Στις 5 Σεπτέμβρη 1995, ψηφίστηκε από την Εθνοσυνέλευση της Λαϊκής Εξουσίας της Δημοκρατίας της Κούβας ο Νόμος 77 για τις ξένες επενδύσεις. Αν και ο νόμος αυτός επιτρέπει τη δημιουργία επιχειρήσεων με ξένο κεφάλαιο, ισχύουν, όμως, και γι' αυτές οι εργασιακοί νόμοι που ισχύουν σε όλη την Κούβα, οι ίδιες κοινωνικές παροχές και ασφάλιση. Ενας, λοιπόν, ακόμα από τους σκοπούς του νόμου Χελμς - Μπάρτον είναι, με την επέκταση του οικονομικού αποκλεισμού, να σταματήσει η παραπέρα ανοδική πορεία της οικονομίας και με το θέμα που θέτει, της διεκδίκησης των περιουσιών που έχουν εθνικοποιηθεί, την αξίωση καταβολής αποζημιώσεως από όσους επωφελούνται από τη χρήση αυτών των περιουσιών και την επιβολή κυρώσεων που προβλέπει, να επέλθει αποθάρρυνση για παραπέρα αύξηση των επενδύσεων. Η ψήφιση και η έναρξη εφαρμογής αυτού του νόμου επέφερε, καθώς ήταν φυσικό, αντιδράσεις και διαμαρτυρίες από τα κράτη - μέλη της διεθνούς κοινότητας.

Τα οργανωμένα καπιταλιστικά συμφέροντα της Ευρωπαϊκής Ενωσης, αλλά και χωρών που χαρακτηρίζονται ως οι μεγαλύτεροι εμπορικοί εταίροι των ΗΠΑ, όπως ο Καναδάς και το Μεξικό, δεν υπακούουν ούτε φαίνονται διατεθειμένοι να ικανοποιήσουν την επιθυμία του εκάστοτε ενοίκου του Λευκού Οίκου για την απρόσκοπτη είσπραξη των δυσβάσταχτων συνεπειών και οικονομικών ζημιών εκατοντάδων εκατομμυρίων δολαρίων που προκαλούν οι υπερνόμοι. Ο εμπορικός εκπρόσωπος των 15 χωρών - μελών της ΕΕ, για τους δικούς τους οικονομικούς λόγους, δήλωσε: "Πρόκειται για νόμους που ξεπερνούν την επικράτεια των ΗΠΑ. Είμαστε κατηγορηματικά αντίθετοι με αρχές που παραβιάζουν το νομικό πλαίσιο και τους κανόνες του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου". Παρόμοια ήταν και η αντίδραση των κρατών - μελών του Οργανισμού Αμερικανικών Κρατών. Πέρα από την άρνηση των μεγάλων εμπορικών εταίρων των ΗΠΑ για την από κοινού εφαρμογή αυτού του νόμου, το ίδιο το περιεχόμενό του στερείται νομικής βάσεως και καθίσταται προβληματική η εφαρμογή του για τους παρακάτω κυρίως νομικούς λόγους:

1) Η ερμηνεία του όρου "συναλλαγές" του κεφαλαίου 3 του νόμου, περιλαμβάνει τις άμεσες δραστηριότητες πάνω στην περιουσία που έχει κατασχεθεί, όπως είναι η διοίκηση, η διεύθυνση, η υποθήκευση και η μίσθωση. Δεν περιλαμβάνονται: α) η χρηματοδότηση (εκτός στο βαθμό που αυτή είναι ασφαλισμένη με υποθήκη). β) Η πώληση εμπορευμάτων. γ) Η πώληση εξοπλισμού ή άλλων ειδών, ακόμα και αν χρησιμοποιούνται για να επαυξήσουν την παραγωγικότητα.

2) Επιχειρήσεις τρίτων χωρών είναι υποκείμενες στη δικαιοδοσία των δικαστηρίων των ΗΠΑ, μόνο όταν αυτές έχουν συναλλαγές στο έδαφος των ΗΠΑ συστηματικές και διαρκείς. Αυτό απαιτεί η γενική αρχή του Συνταγματικού Δικαίου των ΗΠΑ και η νομολογία του Ανωτάτου Δικαστηρίου.

3) Η εκτέλεση των αποφάσεων των δικαστηρίων των ΗΠΑ κατά εταιριών και επιχειρήσεων τρίτων χωρών είναι σχεδόν αδύνατη να γίνει στις χώρες τους. Είναι δυνατή μόνο εάν έχουν περιουσιακά στοιχεία στις ΗΠΑ.

4) Οι διατάξεις του κεφαλαίου 3 του νόμου που χαρακτηρίζουν τις κατασχέσεις παράνομες στερούνται νομικού κύρους, γιατί είναι αντισυνταγματικές. Με βάση τις διατάξεις του Συντάγματος, ο χαρακτηρισμός της κατασχέσεως, εάν είναι παράνομη ή νόμιμη, ανήκει μόνο στη δικαιοδοσία των δικαστηρίων. Το Κογκρέσο, κατά παράβαση του Συντάγματος, ανέλαβε δικαστικό καθήκον - αποστολή, μέσω διαταγμάτων, να χαρακτηρίσει τις κουβανικές κατασχέσεις - δημεύσεις ως παράνομες.

5) Οι διατάξεις του κεφαλαίου 4 του νόμου απευθύνονται στον υπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ για να αποκλείσει την είσοδο στις ΗΠΑ, διευθυντικών στελεχών και αξιωματούχων, που συναλλάσσονται στην κατασχεθείσα περιουσία. Διά διμερών συμφωνιών με 61 χώρες, οι ΗΠΑ υποχρεούνται να επιτρέπουν την είσοδο εντός της επικρατείας τους για επιχειρηματικούς σκοπούς που σχετίζονται με το διεθνές εμπόριο ανάμεσα στις ΗΠΑ και στο συμβαλλόμενο κράτος των προσώπων αυτών, καθώς και των συζύγων και των παιδιών που τα συνοδεύουν. Συνεπώς πρόσωπα, τα οποία μπορούν να επωφεληθούν από το εκτεταμένο δίκτυο των διμερών συμφωνιών, μπορούν να εισέλθουν στο έδαφος των ΗΠΑ, γιατί, όπως έχει δηλώσει το Ανώτατο Δικαστήριο, "ο νόμος του Κογκρέσου οφείλει να μην παραβιάζει την ερμηνεία και το Διεθνές Δίκαιο".

6) Ακόμα και όταν δεν περιορίζεται από υποχρεώσεις συμφωνιών υπάρχουν σοβαροί πρακτικοί παράγοντες που περιορίζουν το αποτέλεσμα του κεφαλαίου 4. Γιατί για να συνταχθεί κατάλογος των αποκλεισθέντων προσώπων πρέπει πρώτα ο υπουργός να αποφασίσει ποιες εταιρίες "συναλλάσσονται" και μετά να αναγνωρίσει τους διοικούντες και αξιωματούχους, όπως και τις συζύγους και τα παιδιά τους. Ακόμα πιο περίπλοκο γίνεται το καθήκον του υπουργού, αφού ο αποκλεισμός δεν ισχύει για "συναλλαγές", οι οποίες έλαβαν χώρα πριν τη θέσπιση του νόμου. Οπως δήλωσε ο υπουργός, το υπουργείο Εξωτερικών δεν έχει τις απαραίτητες πληροφορίες για τη σύνταξη αυτών των περίπλοκων προσδιορισμών.

7) Τέλος, απαραίτητη προϋπόθεση για να αρχίσει δίκη σε μια υπόθεση είναι οι απαιτήσεις των επιχειρήσεων να έχουν βεβαιωθεί από την Επιτροπή Διακανονισμού Ξένων Σχέσεων, πριν τη θέσπιση του νόμου Χελμς - Μπάρτον.

Κωνσταντίνος ΤΟΥΜΑΣΑΤΟΣ

Δικηγόρος, γενικός γραμματέας του Ελληνοκουβανικού Συνδέσμου Φιλίας