Οταν ο Γάλλος Πρόεδρος Φρανσουά Μιτεράν ανακοίνωνε στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο τους στόχους της γαλλικής προεδρίας μέχρι τον Ιούνη του 1995, δεν άφηνε καμιά αμφιβολία ότι το χρονοδιάγραμμα που εμπεριέχεται στη Συνθήκη του Μάαστριχτ αναφορικά με την εισαγωγή του νομισματικού προγράμματος θα πραγματοποιηθεί το ταχύτερο δυνατό μέσα στο 1997. Η θέση του αυτή βρήκε στήριγμα στον Πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ζακ Σαντέρ, ενώ η κυβέρνηση της Βόννης εξέφρασε την αντίθεσή της. Και αυτό γιατί δε φαίνεται διατεθειμένη να τεθεί, στα πλαίσια της έναρξης της τρίτης κλίμακας της Οικονομικής και Νομισματικής Ενωσης, "κάτω από την πίεση χρόνου" της Γαλλίας.

Κατά τα άλλα, σύμφωνα με το άρθρο 109, οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων το αργότερο μέχρι τις 31 του Δεκέμβρη 1996 θα πρέπει να συναντηθούν και να συμφωνήσουν σχετικά με το αν μια πλειοψηφία των κρατών - μελών εκπληρώνουν τις προϋποθέσεις για ένα κοινό νόμισμα. Και, στην περίπτωση που δε διαπιστωθεί κάτι τέτοιο, τότε θα πρέπει, την 1η Γενάρη του 1999, να συμπεριλάβουν μόνο εκείνα τα κράτη τα οποία εκπληρώνουν τα συμφωνηθέντα κριτήρια σύγκλισης. Στα κριτήρια αυτά, συμπεριλαμβάνονται ο ρυθμός του πληθωρισμού, που θα πρέπει να μην ξεπερνά το 1,5% το χρόνο, το έλλειμμα του προϋπολογισμού, καθώς και το επίπεδο των χρεών. Ενα πρόσθετο κριτήριο είναι οι τόκοι, οι οποίοι δεν επιτρέπεται να είναι υψηλότεροι του 2% σε σχέση με το επίπεδο των τριών πιο σταθερών οικονομικά χωρών της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Εδώ, όμως, οι περισσότερες χώρες έχουν σοβαρότατα προβλήματα και είναι χαρακτηριστικό ότι αυτές τις απαιτήσεις εκπληρώνουν σήμερα μόνο η Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας και το Λουξεμβούργο.

Η Γαλλία, όμως, η οποία έχει δυσκολίες με τον προϋπολογισμό της, πιστεύει ότι θα είναι σε θέση να μειώσει το σημερινό της έλλειμμα, που φθάνει στο 5,6% του ΑΕΠ της. Και, για το λόγο αυτό, όπως χαρακτηριστικά υπογραμμίζεται, είχε προκαλέσει μια "φουρτούνα" στο Παρίσι η Εκθεση που είχε παρουσιάσει ο Γερμανός υπουργός Συντονισμού Τέο Βάιγκελ, αναφορικά με τις διαφορετικές προόδους που σημειώθηκαν στον τομέα της σύγκλισης των κρατών - μελών της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Στη βάση, λοιπόν, αυτής της Εκθεσης, ο Βάιγκελ, ύστερα από σύμφωνη γνώμη και της σοσιαλδημοκρατικής αντιπολίτευσης, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι για την Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας η νομισματική ένωση δεν μπορεί να είναι επίκαιρη πριν από το 1999. Η παρέκκλιση από τα κριτήρια σταθερότητας έχει συνέπειες τόσο αρνητικές για το γερμανικό μάρκο ώστε δεν είναι αποδεκτή. Και τα χρονικά αυτά πλαίσια συνάντησαν αμέσως τη σύμφωνη γνώμη των αντιπάλων της ολοκλήρωσης, που είχαν συνασπιστεί γύρω από τον Βρετανό πρωθυπουργό Τζον Μέιτζορ, αν και το θέμα για τους Βρετανούς είναι λιγότερο οξύ. Αυτοί, στο Μάαστριχτ, κατόρθωσαν να "περάσουν" τη θέση ότι μια προσχώρηση στη νομισματική ένωση δεν είναι απαραίτητο κριτήριο σύγκλισης.

Ετσι, απέναντι σ' όλα αυτά, η Γαλλία, με την υποστήριξη των "νοτίων" κρατών - μελών της Ευρωπαϊκής Ενωσης, τα οποία είναι αδύνατα από την άποψη της σταθερότητας, θα επιθυμούσε να "ελαστικοποιήσει" τη χειραγώγηση των κριτηρίων. Εκτός απ' αυτά, το Παρίσι συνδέει τη νομισματική ένωση που έχει συμφωνηθεί στο Μάαστριχτ, με την πρόθεση να περιοριστεί η εξουσία της Γερμανικής Ομοσπονδιακής Τράπεζας, να παρεμποδιστεί η ηγετική νομισματική λειτουργία του γερμανικού μάρκου και, με τη βοήθεια της νέας Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, να πάρει στα χέρια της ελεγκτικές λειτουργίες πάνω στο μελλοντικό ευρωπαϊκό νόμισμα.

H πτώση, πάντως, των ιβηρικών νομισμάτων είχε σαν αποτέλεσμα ν' ανάψει για τα καλά και πάλι η συζήτηση σχετικά με το χρονοδιάγραμμα και, ιδιαίτερα, με το περιεχόμενο και το στόχο της νομισματικής ένωσης. Ετσι, παρά το μεγάλο σκεπτικισμό που υφίσταται, τραπεζικοί κύκλοι με επιρροή υποστηρίζουν ότι η νομισματική ένωση θα πρέπει να εφαρμοστεί όσο το δυνατόν συντομότερα, για να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικότερα οι νομισματικές αναταραχές. Οι τελευταίες δεν είναι δυνατόν να αποφευχθούν εντελώς, γιατί το Ευρωπαϊκό Νομισματικό Σύστημα, λόγω ελαττωματικής οικονομικής σύγκλισης, είναι διχασμένο σε "ισχυρά" και "αδύνατα" νομίσματα. Και, όπως χαρακτηριστικά υπογραμμίζεται, αντιμετωπίζεται τώρα το ενδεχόμενο, και στον νομισματικό τομέα, δημιουργίας ενός "πυρήνα" χωρών, των οποίων οι όροι σταθερότητας συγκλίνουν σε μεγάλο βαθμό. Οι χώρες που κατονομάζονται, "με τη στενή έννοια", είναι η Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας, η Ολλανδία, το Λουξεμβούργο και η Αυστρία και, "με την ευρεία έννοια", η Γαλλία, το Βέλγιο και η Ιρλανδία.

Η μόνη παράδοξη αναφορά είναι της Ιρλανδίας, μιας χώρας γνωστής για λόγους κάθε άλλο παρά σχετικούς με την οικονομική της ευρωστία. Μια άλλη επισήμανση αποκαλύπτει ένα άλλο "κοινοτικό τοπίο": Ολες οι άλλες χώρες είναι εκείνα τα μέλη της Ευρωπαϊικής Ενωσης, τα οποία, σύμφωνα με τη γνώμη του Σόιμπλε, αρχηγού της Κοινοβουλευτικής Ομάδας των κομμάτων της Χριστιανοδημοκρατικής και Χριστιανοκοινωνικής Ενωσης στην Μπούντεσταγκ, θα πρέπει να συναποτελέσουν τη μελλοντική "Ευρώπη - Πυρήνα".

Το ηθικό δίδαγμα είναι πλέον σαφές: Τα νομισματικά μέτρα καλούνται, τουλάχιστον κατά την άποψη μερικών, να παίξουν το ρόλο "οδοστρωτήρα" για την εφαρμογή του σχεδίου της "Ευρώπης - Πυρήνα".

Νίκος ΗΛΙΑΔΗΣ - ΗΛΙΟΥΔΗΣ