Παιδιά με ρόπαλα και μαχαίρια, παιδιά που επιτίθενται, που παίρνουν μέρος σε συγκρούσεις συμμοριών, που απειλούν τους καθηγητές τους, που φτάνουν στο φόνο. Δεν είναι σκηνή από ταινία, είναι η εφιαλτική πραγματικότητα που ζουν καθημερινά δάσκαλοι και μαθητές σε πολλά σχολεία της Γαλλίας. Μπροστά στην ανησυχητικά αυξανόμενη συχνότητα των βιαιοπραγιών εντός των σχολικών τειχών, στις οποίες πρωταγωνιστούν παιδιά ηλικίας 10 - 17 χρόνων, η συντηρητική γαλλική κυβέρνηση του Εντουάρ Μπαλαντίρ αποφάσισε τη λήψη μιας σειράς μέτρων περιστολής του φαινομένου.

Τα μέτρα αυτά παρουσιάστηκαν από τον Φρανσουά Μπαϊρού, υπουργό Παιδείας, πρόσφατα στο, μεγάλης κυκλοφορίας, περιοδικό "Εξπρές". Τηλεφωνικά νούμερα υποστήριξης για τους καθηγητές που βρίσκονται σε δύσκολη θέση, εκπαίδευση στη φιλοπατρία, ασφαλιστικά μέτρα ενάντια στις επιθέσεις, δικαστικά μέτρα κατά της απόσπασης χρημάτων διά της βίας και κατά της λαθραίας εισόδου στα σχολικά κτίρια, συνεργασία αστυνομίας - εκπαιδευτικών - δικαστικών ενάντια στην "παραπτωματικότητα" είναι οι γενικές αρχές, που προβλέπονται για το σύνολο των σχολείων της χώρας. Για τα 170 σχολεία της επικράτειας, όπου η βία έχει πάρει διαστάσεις επιδημίας και καθημερινής ενασχόλησης, προτείνεται μια ειδική δεσμίδα μέτρων: Μείωση του μεγέθους των σχολικών κτιρίων και του αριθμού των μαθητών, επιπλέον ώρες διδασκαλίας και περισσότερες ευκαιρίες στους καλύτερους μαθητές να αναλάβουν διδασκαλικές ευθύνες, εντατικοποίηση του σχολικού προγράμματος με μαθήματα το πρωί και άθληση το απόγευμα, ειδική παιδαγωγική κατάρτιση για τους καθηγητές, δυνατότητα διανυκτέρευσης στο σχολείο για τους μαθητές που έχουν οικογενειακά προβλήματα και ίδρυση σταθμών που θα αναλαμβάνουν μεσολαβητικό ρόλο ανάμεσα στο σχολείο και την οικογένεια.

Οι προτάσεις αυτές είναι η πολιτική απάντηση της κυβέρνησης Μπαλαντίρ στα δεδομένα των τελευταίων σχετικών ερευνών του υπουργείου Παιδείας και στα τρανταχτά πρωτοσέλιδα των γαλλικών εφημερίδων. Δεν έχει, άλλωστε, ακόμα καταλαγιάσει ο θόρυβος από την ανατριχιαστική ιστορία της 12χρονης Λέιλα, η οποία στραγγάλισε μια συμμαθήτριά της μέσα στις τουαλέτες του σχολείου. "Νόμιζα ότι έπαιζε θέατρο", απάντησε η γλυκύτατη Λέιλα στον ανακριτή, όταν τη ρώτησε αν κατάλαβε, έστω και εκ των υστέρων, το φρικιαστικό έγκλημα το οποίο διέπραξε. Πλήρη σύγχυση μεταξύ πραγματικότητας και φαντασίας διέγνωσαν οι ειδικοί ψυχολόγοι και ψυχίατροι, που εξέτασαν την ανήλικη δολοφόνο.

Αυτή ακριβώς η σύγχυση, ανάμεσα στο ρεαλιστικό και στο φανταστικό, αναδεικνύεται από όλους τους αναλυτές, κοινωνιολόγους, παιδαγωγούς, ψυχολόγους ως η βασική αιτία του φαινομένου της παιδικής εγκληματικότητας. Και θα ήταν, τουλάχιστον, εθελοτυφλία να ισχυριστεί κανείς ότι η σύγχυση αυτή είναι ίδιον μόνο της εκπαίδευσης και του σχολείου.

Οι έφηβοι ήταν πάντα επιθετικοί, σημειώνει ο κοινωνιολόγος Φρανσουά Ντιμπέ, σπεύδοντας, όμως, να συμπληρώσει ότι η μόνιμη επιθετικότητα και η εκδήλωσή της είναι μια άλλη έκφραση της όψης της σύγχρονης καπιταλιστικής κοινωνίας. Οπως χαρακτηριστικά λέει ο ψυχίατρος Μπορίς Σιριλνίκ, η κοινωνία τόσο στο σύνολό της όσο και μέσα από τα γονεϊκά πρότυπα ανατρέφει παιδιά που δεν έχουν δομημένες προσωπικότητες, παιδιά που δεν έχουν κανένα σημείο αναφοράς για να αποκτήσουν αξίες και αρχές, παιδιά που δεν έχουν γνωρίσει τη ζωή παρά μόνο μέσα από τον παραμορφωτικό και αντιανθρώπινο φακό των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης, των τηλεοπτικών "σίριαλ", των αιμοσταγών δελτίων ειδήσεων και της πολύχρωμης οθόνης των ηλεκτρονικών παιχνιδιών. Με τα μέσα άμεσης απεικόνισης που υπάρχουν σήμερα, ποιος θα μπορούσε να ξεχωρίσει την αλήθεια από τη φαντασίωση;

Εδώ που έχουν φτάσει τα πράγματα (και η Γαλλία δεν αποτελεί εξαίρεση) είναι αμφίβολο και αν ακόμη φταίει η έλλειψη ιδανικών. Μήπως, άραγε, φταίει αντίθετα, η ύπαρξη ιδανικών; Και, συγκεκριμένα, των ιδανικών ούτε καν πια του παθητικού ατομισμού, αλλά της αγριανθρωπικής επιβολής της "οικονομίας της αγοράς"; Τελικά, βρισκόμαστε μπροστά σε μια απρόσωπη καταστροφική γενιά, βυθισμένη σε ατομικά ψυχολογικά προβλήματα, η οποία βαίνει προς το αδιέξοδο και την αυτοκαταστροφή ή μήπως τα αίτια του προβλήματος είναι βαθιά ριζωμένα στα θεμέλια του υπάρχοντος κοινωνικού συστήματος;

Οι απαντήσεις στα ερωτήματα αυτά είναι, προφανώς, όχι λιγότερο ρητορικές από τις ερωτήσεις. Η σωστή διάγνωση δεν είναι ότι, ειδικά στις μέρες μας, γεννιούνται "τερατόμορφα" και αναίσθητα πλάσματα. Είναι ότι η εποχή μας διαμορφώνει δυστυχισμένους ανθρώπους, χαμένους μέσα σε προσωπικούς λαβυρίνθους, που αναζητούν λύσεις στον ατομικισμό, στη βία, στην αδιαφορία και την απομόνωση. Πώς να μπορέσουν να επιβιώσουν μέσα σε ένα κοινωνικό οικονομικό σύστημα της αδικίας, του απάνθρωπου ανταγωνισμού, της επιβολής της θέλησης των λίγων και εκλεκτών, που, ας σημειωθεί, δεν είναι καν πάντα, στην πραγματικότητα, τέτοιοι;

Κανένα μέτρο αστυνόμευσης και καταστολής δε θα μπορέσει να αποδώσει στο εκπαιδευτικό σύστημα το νόημα, τους στόχους και τον παιδαγωγικό χαρακτήρα που του αρμόζει, όσο η βασική ασχολία των σχολείων θα είναι η διαμόρφωση "εκμεταλλεύσιμων" συνειδήσεων, υποταγμένων στους νόμους της "νέας τάξης πραγμάτων", της κυρίαρχης αντιδραστικής ιδεολογίας, στα συμφέροντα της αστικής τάξης και του κεφαλαίου.

Τα σχολικά κτίρια δε βρίσκονται μέσα σε κλειστές γυάλες, δεν είναι αποσπασμένα από την ευρύτερη κοινωνία. Τα σχολεία είναι η ίδια η κοινωνία, είναι ο καθρέφτης και το φυτώριό της. Οι συγκρούσεις, η ωμή βία, οι απειλές δεν είναι γνώρισμα του σχολείου, αλλά της ίδιας της κοινωνίας μας. Και όσο και αν κάποιοι προσπαθούν ηθελημένα να παρουσιάσουν τη ροή της ιστορικής πραγματικότητας αποσπασματικά και να αποδώσουν περιορισμένες ευθύνες σε θεσμούς και επαγγελματικούς κλάδους, αποκρύβοντας τις πραγματικές αιτίες του αδιεξόδου, καθώς και το μέγεθος των συνεπειών για το λαό, ολοένα και περισσότερο οι λαοί αντιλαμβάνονται τι βρίσκεται έξω από το "τείχος", που η καθεστηκυία τάξη έχει υψώσει ανάμεσά μας. Η αγανάκτηση, η απόγνωση, η αδικία και η εκμετάλλευση, αργά ή γρήγορα, θα πρέπει να ξεφύγουν από τα στενά όρια της στιγμιαίας και αναποτελεσματικής βιαιοπραγίας, να σταματήσουμε να τρώμε τις σάρκες μας, μέσα από οργανωμένο και συντονισμένο ταξικό αγώνα.

Αλλωστε, έτσι και αλλιώς, τα "τείχη" του εαυτού μας, των σχολείων, της κοινωνίας, όσο ψηλά και αν υψωθούν, όσο στενά και αν αστυνομεύονται, θα καταρρεύσουν.

Ελένη ΜΑΥΡΟΥΛΗ