Το νομοσχέδιο "επιβάλλει κανόνες με τους οποίους απαγορεύεται η συγκέντρωση ελέγχου στα ΜΜΕ και διασφαλίζεται η πλήρης και απόλυτη διαφάνεια". Τα παραπάνω ισχυρίστηκε χτες ο υπουργός Τύπου, απαντώντας σε ερωτήσεις σχετικά με το νομοσχέδιο για τα ΜΜΕ, το οποίο, όπως επανέλαβε, θα κατατεθεί στη Βουλή μετά το Πάσχα. Παράλληλα ο Ε. Βενιζέλος είχε χτες συνάντηση για το θέμα με τον Α. Παπανδρέου.Οπως αναφερόταν, ο τελευταίος συνέστησε στον υπουργό, εφόσον ολοκληρωθεί πρώτα η εξέταση του νομοσχεδίου στο ΕΓ και στα αρμόδια κομματικά όργανα, κατόπιν να προχωρήσει η κατάθεσή του. Οσο για την προχτεσινή συνεδρίαση του ΕΓ είπε πως δε διατυπώθηκαν διαφωνίες, αν και χτες με δηλώσεις τους οι Μ. Παπαϊωάννου και Γ. Σουλαδάκης ανέφεραν ότι δεν είναι ένα νομοσχέδιο σαν όλα τα άλλα, οπότε δεν μπορεί να πάρει το βάρος του ένα άτομο μόνο του.

Οσον αφορά το περιεχόμενο του νομοσχεδίου (του κειμένου τουλάχιστον που έχει διαρρεύσει), όπως ήδη σημείωσε ο "Ρ" της Κυριακής, αποτελεί μια προσπάθεια να νομιμοποιηθεί η αυθαιρεσία που επικρατεί στο χώρο και να δώσει την αίσθηση εισαγωγής "μιας τάξης" στη ζούγκλα του ηλεκτρονικού Τύπου. Σε καμία, ωστόσο, περίπτωση, ούτε σε επίπεδο κυβερνητικών προθέσεων, ούτε φυσικά σε επίπεδο διατάξεων του νομοσχεδίου, δεν αντιμετωπίζεται το ουσιαστικό αίτιο του προβλήματος στο χώρο της ενημέρωσης, δεν εξασφαλίζεται η μη συγκέντρωση και μονοπώληση των ΜΜΕ και δεν τίθεται φραγμός στο διογκούμενο φαινόμενο της αλληλοδιαπλοκής συμφερόντων μεταξύ πολιτικού, οικονομικού και εκδοτικού κατεστημένου. Αίτιο που δεν είναι άλλο από το ίδιο το ιδιοκτησιακό καθεστώς στα ηλεκτρονικά ΜΜΕ, από το γεγονός δηλαδή ότι τα τελευταία αποτελούν αντικείμενο ατομικής - δηλαδή κεφαλαιοκρατικής - ιδιοκτησίας.

Από μια πρώτη προσέγγιση του νομοσχεδίου προκύπτει ότι η όποια σημασία κάποιων ρυθμίσεων, λειτουργούν ως προπέτασμα καπνού, αφού οι εν λόγω ρυθμίσεις αυτοκαταργούνται ή παραμένουν μετέωρες, καθώς δεν εξασφαλίζεται η εφαρμογή τους. Για παράδειγμα:

α) Ενώ με στο νομοσχέδιο αναφέρεται ότι δεν μπορούν να είναι κάτοχοι αδειών τηλεοπτικών σταθμών εταιρίες, χωρίς να παραδίδουν ονομαστικό κατάλογο των μετόχων τους, στο άρθρο 1 - παράγραφος 9 γίνεται λόγος για "ανώνυμες εταιρίες που λειτουργούν νόμιμα κατά το δίκαιο άλλου κράτους, χωρίς ονομαστικοποίηση των μετοχών (και) μπορούν να κατέχουν ποσοστό έως 15% του συνολικού κεφαλαίου". Διάταξη που θέτει ευθέως σε αμφισβήτηση τις αναφορές περί διαφάνειας ως προς το ποιος κατέχει τα ΜΜΕ και δεν αποκλείει συσπείρωση εταιριών αυτού του τύπου που μπορούν να ελέγχουν σε απόλυτο βαθμό ένα ΜΜΕ. Δεν είναι επίσης τυχαίο ότι ενώ στην παράγραφο 8 του άρθρου 1 δίνεται η αίσθηση πως άδειες για τηλεοπτικούς σταθμούς δε δικαιούνται παρά μόνο υπήκοοι ή εταιρίες της ΕΕ, στην επόμενη παράγραφο επιτρέπεται η κατοχή τηλεοπτικού σταθμού μέχρι και κατά 25% από ξένους, εκτός ΕΕ. Εκεί προφανώς αναφερόταν κυβερνητικό στέλεχος που σημείωνε προς τον "Ρ" της Κυριακής ότι"δεν είναι πρωτότυπη τακτική οι εταιρίες - βιτρίνα που εγκαθίστανται στο εξωτερικό χωρίς να φαίνεται ποιος είναι πίσω τους".

β) Το νομοσχέδιο προβλέπει ότι όσοι συμμετέχουν σε εταιρίες που αναλαμβάνουν δημόσια έργα ή κρατικές προμήθειες δεν μπορούν να κατέχουν κάποιο έντυπο ή ηλεκτρονικό ΜΜΕ. Πρόκειται για διάταξη που είναι "στάχτη στα μάτια", ή τουλάχιστον μετέωρη. Πρώτον,διότι δεν προβλέπονται μηχανισμοί ελέγχου, όπως π.χ. δεν επιβάλλεται η ονομαστικοποίηση των μετοχών των εν λόγω εργοληπτικών εταιριών, ώστε να ξέρει κανείς ποιος βρίσκεται από πίσω. "Σε μια τέτοια αναπροσαρμογή της νομοθεσίας δηλώνουν ενάντιοι οι κυβερνητικοί παράγοντες, αφήνοντας έτσι ανοιχτό το πεδίο σε ημεδαπούς ή αλλοδαπούς μεγαλοεργολάβους - μεγαλοεπιχειρηματίες να ελέγχουν ΜΜΕ". Δεύτερον,σε επίμονες ερωτήσεις του "Ρ" προς αρμόδιους παράγοντες, αν η ψήφιση της εν λόγω ρύθμισης γίνει ως έχει, αυτό σημαίνει αυτόματα υποχρέωση των κεφαλαιούχων - μεγαλοεργολάβων που σήμερα ελέγχουν εφημερίδες να αποχωρήσουν από αυτές, η απάντηση δεν είναι καταφατική.Τρίτον,αξίζει να αναφερθεί η τοποθέτηση αρμόδιου παράγοντα: "Δε χρειάζεται ο ίδιος ο μεγαλοκεφαλαιούχος να εμφανίζεται πουθενά. Αλλωστε ήδη στη χώρα έχουμε φαινόμενα εκδοτών - αχυράνθρωπων"...

γ) Στο νομοσχέδιο αναφέρεται ότι κάθε φυσικό πρόσωπο δεν μπορεί να μετέχει σε περισσότερες από μια εταιρίες που κατέχει άδεια τηλεοπτικού σταθμού. Πρόκειται για διάταξη διάτρητη για δυο λόγους. Πρώτον,γιατί στη συντριπτική πλειοψηφία των ΑΕ οι μετοχές είναι ανώνυμες. Η ανωνυμία του κατόχου τους δεν αίρεται όπως είδαμε ακόμα και όταν οι τελευταίες ζητούν άδεια σταθμού, εφόσον λειτουργούν νομίμως εκτός Ελλάδας χωρίς υποχρέωση ονομαστικοποίησης των μετοχών. Δεύτερον,γιατί ενώ σύμφωνα με το νομοσχέδιο δεν επιτρέπεται σε συγγενείς φυσικού προσώπου που ελέγχει ΜΜΕ να μετέχουν και αυτοί σε εταιρία που κατέχει παρόμοια άδεια, παρακάτω η απαγόρευση αίρεται, εφόσον οι παραπάνω συγγενείς "αποδείξουν την οικονομική τους αυτοτέλεια".Τι σημαίνει πρακτικά αυτό; Στο ερώτημα προς αρμόδιο παράγοντας τι γίνεται με τον Ομιλο Βαρδινογιάννη που συμμετέχει και στο MEGA και στο SΤΑR η απάντηση ήταν: "Θα εμφανίζεται άλλος στο ένα κανάλι και άλλος στο δεύτερο". Αρνητικοί εμφανίζονται οι ίδιοι κύκλοι σε κάθε σκέψη πλήρους απαγόρευσης σε συγγενή να κατέχει ΜΜΕ, στο όνομα του "αντισυνταγματικού" χαρακτήρα μιας τέτοιας ρύθμισης...

δ) Στο νομοσχέδιο γίνεται λόγος για επιβολή ελέγχου του "πόθεν έσχες" προς όσους επιθυμούν να πάρουν άδεια τηλεοπτικού σταθμού ή άλλου μέσου. Η αξία της διάταξης περιγράφεται από τα λόγια κυβερνητικού στελέχους που σημείωνε: "Είναι γνωστό πως λειτουργεί το "πόθεν έσχες" στην Ελλάδα. Ακόμα γνωστότερο ότι οι κάτοχοι ομολόγων δεν έχουν καμία υποχρέωση να υπόκεινται σε ανάλογο έλεγχο".Ουδείς βέβαια απαγορεύει στους επίδοξους ιδιοκτήτες ΜΜΕ να "νομιμοποιούν" τα κεφάλαιά τους και κατά αυτό τον τρόπο.

Από τα παραπάνω φαίνεται ότι η πραγματική πρόθεση της κυβέρνησης είναι να δώσει κυρίως την αίσθηση πως θέτει κανόνες και όχι να τους θέσει πραγματικά. Παράλληλα, με το κείμενο του νομοσχεδίου τίθενται ή παραμένουν άλυτα μια σειρά προβλήματα. Προβλήματα αναφορικά, και με το πόσο ουσιαστικός μπορεί να είναι ο ρόλος του ΕΡΣ, όταν παραμένει υπό κυβερνητικό έλεγχο, και με τα κριτήρια που τίθενται για την ανανέωση των αδειών (π.χ. αναφέρονται ως κριτήριο οι μετρήσεις ακροαματικότητας χωρίς εξασφάλιση της εγκυρότητάς τους) κλπ. Οσο για το ουσιαστικό ζήτημα, τη δυνατότητα να μετατρέπεται το κοινωνικό αγαθό της ενημέρωσης σε ατομική ιδιοκτησία, ουδείς βέβαια λόγος γίνεται. Οι κυβερνητικοί, μάλιστα, παράγοντες χαρακτηρίζουν "ουτοπία" να τίθεται σήμερα έτσι το ζήτημα σήμερα σε συνθήκες κυριαρχίας της "ελεύθερης αγοράς". Για να γίνουν πιο πειστικοί υποστηρίζουν ότι ούτε η εξέλιξη της τεχνολογίας επιτρέπει τέτοιους περιορισμούς. Μόνο που το ΠΑΣΟΚ στις επίσημες διακηρύξεις του διατείνεται υπέρ της αξιοποίησης της τεχνολογίας, ώστε να διευρυνθούν, μεταξύ άλλων, οι δημοκρατικές ελευθερίες. Ανεπισήμως φαίνεται πως ακολουθείται η χρησιμοποίηση της τεχνολογικής ανάπτυξης ως άλλοθι για τη μη εξασφάλιση στοιχειωδών δημοκρατικών ελευθεριών. Ελευθεριών όπως το δικαίωμα του πολίτη να μην αποτελεί έρμαιο μιας πληροφόρησης που σχετίζεται άμεσα με τα συμφέροντα όσων την παρέχουν, αλλά όχι με την αντικειμενικότητα.

Νίκος ΜΠΟΓΙΟΠΟΥΛΟΣ