Μια Κυριακή του Αυγούστου (στις 17 του μηνός) βρέθηκα στη Σαϊδόνα της Μάνης (ένα από τα κόκκινα χωριά, όπως τα έλεγαν). Σε εκδήλωση για την Εθνική Αντίσταση. Γύρω από το μνημείο που έχει στηθεί, με τα ονόματα εκείνων που έπεσαν ηρωικά ή μαρτύρησαν χαραγμένα σε μαρμάρινες πλάκες, αγκαλιασμένες από τις πικροδάφνες. Η οικογένεια του Κώστα Ξυδέα είχε, νομίζω, το προβάδισμα στην προσφορά αίματος (η εικόνα του ίδιου του σκοτωμένου, πιο καλά σπαραγμένου καπετάνιου, περιφερόμενου στην αγριεμένη έτσι κι αλλιώς τότε Καλαμάτα πάνω σε μια σανίδα που θα την έλεγα τώρα ξύλινο φύλλο πόρτας, έχει στοιχειώσει στη μνήμη μου). Οσοι μίλησαν ήταν σωστοί, ήταν σεμνοί, όπως ταίριαζε στην αναπόληση τέτοιων καιρών, τέτοιων βιωμάτων. Ομως οι φράσεις της Θεώνης Κουμπαράκου και του Δικαίου Φουντέα που παρεμβλήθηκαν στους επίσημους λόγους, "ιδιωτικές", ανεβαίνοντας από ένα μεγάλο βάθος μέσα, όπου ήταν κατασταλαγμένες φοβερές εμπειρίες και μνήμες, εξάρσεις και δεινά, προσωπικά και - προπάντων - συλλογικά, μου έφεραν μιαν ανατριχίλα και μ' έκαναν να κλαίω βουβά, σαν να ήταν η φωνή του ίδιου του ενσαρκωμένου για λίγο πνεύματος της Εθνικής Αντίστασης, που μιλούσε με παράπονο αλλά και χωρίς διόλου των παραιτημένων τον απελπισμό. Στο τέλος δύο νέοι άνθρωποι, ένας δάσκαλος κι ένας γραφίστας, που είναι και πολύ καλοί τραγουδιστές (ο Παναγιώτης Σταθέας και ο Ντένης Δημητρέας), είπαν μ' έξοχο τρόπο αντάρτικα τραγούδια. "Εμπρός αδέλφια, εμπρός, είναι μαζί μας ο καιρός..."

Είναι μαζί μας ο καιρός; Τώρα; Που είναι σαν όλα να έχουν χαθεί μέσα στον καιρό; Που είναι σαν ο καιρός να πήγε με εκείνους που παντού σπέρνουν φθορά και διαφθορά, πορνεία και εκπόρνευση των ψυχών, ναρκωτικά, λυσσασμένο κυνήγι του χρήματος; Ναι, είναι μαζί μας, μολοντούτο, ο καιρός. Γιατί είναι αυτός το μεγάλο δοκιμαστήριο - που δε βιάζεται - της Ιστορίας. Της ηθικής της Ιστορίας. Ο Καιρός, μέσα στις μεγάλες διάρκειες, που του αρέσει να ανασαίνει, στήνει με σοφή πανουργία τις παγίδες του, δίνει στο άδικο και στο πρόστυχο μεγάλα περιθώρια να εξαπλωθούν, ένα εκδηλωθούν όσο δεν παίρνει άλλο: ώσπου να δείξουν και στα πιο ελαττωματικά μάτια το αληθινό πρόσωπό τους. Ωσπου να έρθει η Αποκάλυψη. Που είναι πάντα τρομερή. Ο καιρός, ο μεγάλος δάσκαλος, μας έχει διδάξει και τούτο: πολλές φορές απεργάζεται, με προσωρινές νίκες, τη μεγάλη και οριστική ήττα.