Το σύστημα υγείας αποτελεί αναμφισβήτητα μια από τις πιο σημαντικές κατακτήσεις της Κουβανικής Επανάστασης, που αποτελεί φωτεινή εξαίρεση σε όλη τη Λατινική Αμερική, αλλά και τον "αναπτυγμένο κόσμο". Αν κάποιος εμβαθύνει στα πραγματικά δεδομένα και δε μείνει στις δυσκολίες και τις ελλείψεις που υπάρχουν, όσον αφορά τις υποδομές και τα τεχνικά μέσα ή ακόμα την άσχημη κατάσταση από άποψη συντήρησης των κτιρίων και των υποδομών, θα διαπιστώσει και την πραγματική μεγαλοσύνη που κρύβει ο αγώνας του ηρωικού αυτού λαού. Ενός λαού που σε δύσκολες συνθήκες διαφυλάσσει την υγεία ως κοινωνικό αγαθό.

Στην Κούβα, με πληθυσμό 10,8 εκατομμύρια κατοίκους, υπάρχουν 60.000 γιατροί, απ' τους οποίους οι 30.000 είναι οικογενειακοί γιατροί. Αντιστοιχεί δηλαδή ένας γιατρός σε 180 κατοίκους. Οι 30.000 οικογενειακοί γιατροί έχουν σπουδάσει για αυτό το λόγο στο Πανεπιστήμιο, ενώ υπάρχουν ακόμα 9.000 οδοντίατροι.

Το υγειονομικό σύστημα της Κούβας στηρίζεται στην Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας. Υπάρχει ένα αναπτυγμένο δίκτυο οικογενειακών γιατρών, οι οποίοι προσέχουν τους υπερήλικες, τις εγκύους, τη δίαιτα ορισμένων ανθρώπων, έχουν τη στοματική φροντίδα των παιδιών, κάνουν τους εμβολιασμούς και είναι αυτοί που κατευθύνουν τους αρρώστους είτε προς τις πολυκλινικές - κάτι σαν τα δικά μας Κέντρα Υγείας ή τα πολυιατρεία του ΙΚΑ - και τα νοσοκομεία.

Στην Κούβα υπάρχουν 440 πολυκλινικές και 281 νοσοκομεία στα οποία δουλεύουν 126.000 υγειονομικοί και διοικητικοί υπάλληλοι. Υπάρχουν ακόμα 14 Κέντρα Υγιεινής και Επιδημιολογίας στην περιφέρεια και 12 Ινστιτούτα Ερευνας.

Πριν από το Γενάρη του 1959 δεν υπήρχε στο νησί ένα στοιχειώδες σύστημα υγείας και δεν υπήρχε κανένας συντονισμός των λιγοστών υπηρεσιών υγείας. Τότε στην Κούβα - με πληθυσμό έξι εκατομμυρίων - υπήρχαν 100.000 φυματικοί.Τότε η κατά κεφαλή δαπάνη για την υγεία ήταν μόλις τρία πέσος. Υπήρχαν μόνο: μια σχολή Ιατρικής, μια Οδοντιατρικής και 6 Νοσηλευτικές σχολές απ' τις οποίες αποφοιτούσαν 300 γιατροί το χρόνο, 50 οδοντίατροι και 500 νοσηλευτές-τριες. Οι περισσότερες υπηρεσίες ήταν στην πρωτεύουσα και σε κάποιες μεγάλες πόλεις.

Εκτός απ' τις άσχημες υγειονομικές υπηρεσίες, η χώρα, πριν την Επανάσταση, μαστιζόταν και απ' τον αναλφαβητισμό (πάνω από ένα εκατομμύριο αναλφάβητοι).

Από τα πρώτα μέτρα που πήρε η επαναστατική κυβέρνηση ήταν η μείωση της τιμής των φαρμάκων, η δημιουργία ενός εκτεταμένου Αγροτικού Ιατρικού Προγράμματος και η ίδρυση νέων νοσοκομείων, γεγονός που επέφερε στο πρώτο κιόλας διάστημα μια αύξηση 7.000 κλινών.

Η βασική δομική αλλαγή έγινε το 1961 με τη δημιουργία του υπουργείου Δημόσιας Υγείας, το οποίο συγκέντρωσε όλη την ευθύνη για τη διαπαιδαγώγηση του ιατρικού και παραϊατρικού προσωπικού, όπως επίσης και όλων των ζητημάτων που αναφέρονται στην πρόληψη και τη θεραπεία, στην παραγωγή του φαρμάκου και του νοσοκομειακού υλικού. Αυτό το υπουργείο είναι και ο ακρογωνιαίος λίθος για το συντονισμό όλων των μονάδων και τη σύνδεσή τους σε ένα μοναδικό ενιαίο και αποκεντρωμένο σύστημα, που εγγυάται τη φροντίδα του πολίτη στο Εθνικό Σύστημα Υγείας.

Η τωρινή παραγωγή του επιστημονικού δυναμικού επιτρέπει σε 1.000 Κουβανούς γιατρούς να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους σε 20 χώρες σε όλο τον κόσμο.

Για όλους αυτούς τους λόγους οι Κουβανοί πολίτες βλέπουν σε κάθε επιτυχία στον τομέα της Υγείας και μια δική τους επιτυχία, αφού είναι μέσα από τα σπλάχνα του ίδιου του λαού που βγαίνουν όλοι αυτοί οι επιστήμονες.

Σήμερα, το δίκτυο των υπηρεσιών υγείας βρίσκεται στις πρώτες προτεραιότητες του σοσιαλιστικού κράτους, καθώς και των λαϊκών συμβουλίων - των "Επιτροπών Στήριξης της Επανάστασης", όπως ονομάζονται. Σε έκτακτες περιστάσεις προσφέρουν πρόσθετη βοήθεια και, αν υπάρχει ανάγκη, διανέμουν τα φάρμακα στον πληθυσμό. Οπως έγινε την περίοδο '91-'93, που άρχισαν να εμφανίζονται νέες ασθένειες, ως αποτέλεσμα των βακτηριολογικών ψεκασμών, που έκαναν οι ΗΠΑ. Οι Κουβανοί άρχισαν να υποφέρουν στα μάτια. Τότε χορηγήθηκε σε μεγάλες κατηγορίες ειδικό κολλύριο. Αυτό το κολλύριο εξακολουθεί να χορηγείται και σήμερα για προληπτικούς, πλέον, λόγους.

Παρά την κρίση από την ένταση του αμερικανικού αποκλεισμού από το 1991, ένα εκατομμύριο πολιτών εμβολιάστηκε, δωρεάν, κατά της Ηπατίτιδας Β. Η παραγωγή του εμβολίου γίνεται στην Κούβα και ο στόχος είναι να εμβολιαστεί όλος ο πληθυσμός κάτω των 20 χρόνων.

Τον περασμένο Ιούλη έγινε στην Κούβα το 14ο Παγκόσμιο Φεστιβάλ Νεολαίας και Φοιτητών και ο "Ρ" βρήκε την ευκαιρία να επισκεφθεί ένα οικογενειακό ιατρείο στη συνοικία της Αβάνας "Αντόνιο Γκιτέρας".

Το ιατρείο, όπως και τα περισσότερα, ήταν ένα διώροφο σπίτι που στο ισόγειο είναι το ιατρείο και η αίθουσα αναμονής. Στον πρώτο όροφο μένει μόνιμα η νοσοκόμα και στο δεύτερο όροφο μένει μόνιμα ο γιατρός. Ο θεσμός του οικογενειακού γιατρού εφαρμόζεται στη χώρα από τη δεκαετία του '80 και παίζει το σπουδαιότερο ρόλο στη δημόσια υγεία.

Μιλώντας με τη νοσοκόμα Μπέλγκις Μαλγκάρε,στο ιατρείο Νο 39, που επισκεφθήκαμε, γνωρίσαμε πολλά για το σύστημα υγείας στην Κούβα. Βάση αυτού του συστήματος είναι ακριβώς ο θεσμός του οικογενειακού γιατρού, που καλύπτει ουσιαστικά την πρωτοβάθμια φροντίδα και περίθαλψη. Οι οικογενειακοί γιατροί προσφέρουν στοιχειώδη θεραπεία, ενώ τα σοβαρά περιστατικά μετά τη διάγνωση, αποστέλλονται στις πολυκλινικές, που είναι η δεύτερη βαθμίδα, ενώ τα νοσοκομεία αποτελούν την τρίτη βαθμίδα περίθαλψης.

Λόγω του αποκλεισμού, μας είπε η νοσηλεύτρια, υπάρχουν ελλείψεις σε εξειδικευμένα ιατρικά υλικά και φάρμακα. Πρόκειται κυρίως για εμβόλια και διάφορα τεχνικά εξαρτήματα και βοηθήματα που η χώρα δεν παράγει η ίδια και πρέπει να τα βρει στη διεθνή αγορά. Ειδικά για ορισμένα εξαρτήματα μηχανημάτων που παράγονται στις ΗΠΑ, έχουν συμβεί περιστατικά, που λόγω άρνησης από την πλευρά της αμερικανικής κυβέρνησης να δεχτούν την πώλησή τους στην Κούβα, επιδεινώθηκε σε ορισμένες περιπτώσεις η κατάσταση ασθενών.

Δημήτρης ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗΣ