Στις στιγμές των μεγάλων αγώνων της Εθνικής Αντίστασης, ένα σημαντικό κομμάτι των εικαστικών μας δημιουργών πάλεψαν με τα δικά τους "όπλα". Ζωγράφοι, γλύπτες, χαράκτες, όπως οι: Θ. Κατσικογιάννης, Τ. Μάρθας, Γ. Φαρσακίδης, Γ. Στεφανίδης, Τάσσος, Δ. Μεγαλίδης, Β. Σεμερτζίδης, Κ. Χαριάτη, Η. Φέρτης κ.ά.,έδωσαν το δικό τους "παρών". Εγραψαν με τα χρώματα της ειρήνης το σύνθημα "Ποτέ πια φασισμός - ποτέ πια πόλεμος".Ελάχιστος φόρος τιμής απέναντι στον ηρωικό λαό μας, στους αγώνες του και τις προσδοκίες του για ένα καλύτερο αύριο, είναι και τα εκατοντάδες μνημεία που έχουν ανεγερθεί την τελευταία εικοσαετία, σε ολόκληρη την Ελλάδα. Μνημεία τιμής και μνήμης. Για να θυμούνται οι παλιοί και να μαθαίνουν οι νέοι.

Ενα πολύτιμο υλικό, συγκεντρώνει το τελευταίο διάστημα η Πανελλήνια Ενωση Αγωνιστών Εθνικής Αντίστασης και το Κέντρο Μελέτης Εθνικής Αντίστασης.Ενα υλικό που στο άμεσο μέλλον, θα γίνει προσπάθεια να αξιοποιηθεί. Πρόκειται για μια πρώτη επιλογή μνημείων, αγαλμάτων, τιμητικών στηλών, προτομών κλπ., που έχουν ανεγερθεί σε διάφορες πόλεις, κωμοπόλεις και χωριά και σε τόπους, όπου έγιναν νικηφόρες μάχες των ανταρτών του ΕΛΑΣ εναντίον των κατακτητών. Μνημεία για να τιμηθούν οι μαχητές της λευτεριάς που έδωσαν τη ζωή τους. Μνημεία σε τόπους, όπου οι Ελληνες πατριώτες πότισαν με το αίμα τους το δέντρο της λευτεριάς.

Οπως μας λέει ο πρόεδρος της ΠΕΑΕΑ Νίκος Τερζόγλου: "Ολα αυτά τα μνημεία έγιναν με την πρωτοβουλία και οικονομική προσφορά των ΕΑΜικών αντιστασιακών οργανώσεων και τη συμπαράσταση και οικονομική αρωγή τοπικών αυτοδιοικήσεων. Αποτελούν τον ελάχιστο φόρο τιμής στη μνήμη των πατριωτών μας, που έπεσαν κάτω από τις δολοφονικές σφαίρες των δημίων τους σε μαζικές εκτελέσεις και το θαυμασμό στα παλικάρια του λαϊκού μας στρατού, του δοξασμένου ΕΛΑΣ, που δε δίστασαν ν' ανοίξουν τουφέκι εναντίον του ισχυρότερου ως τότε στρατού στον κόσμο και να λευτερώσουν την Ελλάδα".

"Οι επιζώντες αγωνιστές της ΕΑΜικής Εθνικής Αντίστασης", τονίζει ο πρόεδρος του ΚΜΕΑ Δημήτρης Κάιλας,"έχουν ανεγείρει και συνεχίζουν να ανεγείρουν εκατοντάδες μνημεία σε όλες τις περιοχές της χώρας μας, από την Κρήτη ως τον ακριτικό Εβρο, για να τιμήσουν τη μνήμη των ηρώων και των μαρτύρων μας, που έπεσαν μαχόμενοι ενάντια στο φασισμό, για μια πατρίδα ελεύθερη, οικονομικά και πολιτικά ανεξάρτητη, δημοκρατική με το λαό της ελεύθερο".

Λαμία, Σύρα, Τρίκαλα, Ροδολείβος Σερρών, Λιβερά Κοζάνης, Λαζαρέτο, Ελάτεια Λοκρίδας, Χαλκίδα, Μεταλλικό Κιλκίς, Καλλιθήρο, Μικρό Χωριό Ευρυτανίας, Δομνίστα Ευρυτανίας, Αγραφα, Αγορελίτσα, Αράχωβα, Βλαχέρνα Αρκαδίας, Καλοσκοπή Παρνασσίδας, Πύργος, Αταλάντη, Τρίλοφο Πιερίας, Νάουσα, Εδεσσα, Αρτάκη Εύβοιας, Ρέθυμνο, Νιγρίτα, Σταυρούπολη, κ.ά. είναι μερικά από τα εκατοντάδες μνημεία Αντίστασης στη χώρα μας. Η δημιουργία τους ξεκίνησε μετά το 1974, αλλά τα περισσότερα φιλοτεχνήθηκαν τα τελευταία τρία χρόνια.

"Ξεκινούν από γεγονότα του 1941", μάς λέει ο Δ. Κάιλας, "όπως για παράδειγμα το μνημείο που βρίσκεται στη Βόρεια Ελλάδα με αφορμή την εξέγερση κατά των Βουλγάρων. Εκεί έπιασαν - μετά από προδοσία - τα μέλη της Ανεξάρτητης Κομμουνιστικής Οργάνωσης Θεσσαλονίκης,και τους τουφέκισαν. Πέρσι φιλοτεχνήθηκε ένα ωραίο μνημείο. Μνημεία έγιναν και εκεί που πραγματοποιήθηκαν ομαδικές εκτελέσεις το 1941: Μεσόβουνο, Κατράνιτσα, στα χωριά του Κιλκίς κ.α. Αρκετά έγιναν με αφορμή μια μάχη, ή για τους νεκρούς που έπεσαν στη μάχη. Ακόμη έχουμε αγάλματα και προτομές, έστω και για έναν αγωνιστή".

Από τα μνημεία που σύντομα θα τοποθετηθούν στην Αθήνα, σημειώνουμε αυτό της Ηλέκτρας Αποστόλου.Πρόκειται για ένα θαυμάσιο γλυπτό από μέταλλο, δημιουργία της Ασπασίας Παπαδοπεράκη,το οποίο θα τοποθετηθεί μπροστά από το σπίτι της Ηλέκτρας στο Ν. Ηράκλειο.

Σημαντικό πρόβλημα είναι οι βανδαλισμοί σε βάρος μνημείων, που συνεχίζονται ακόμη και σήμερα.Χαρακτηριστική είναι η περιπέτεια του μνημείου του Νίκου Πλουμπίδη στο Χαϊδάρι, έργο του μεγάλου μας γλύπτη, Κ. Κλουβάτου.Επί χούντας, σπάσανε το μάρμαρο και πέταξαν τα κομμάτια σε ένα ρέμα. Πριν λίγα χρόνια και αφού οι συγγενείς μάζεψαν και φύλαξαν τα κομμάτια αυτά, ο Κ. Κλουβάτος τα συγκόλλησε και το γλυπτό με κάποιες προσθήκες τοποθετήθηκε πέρυσι στο σημείο της εκτέλεσης, στο Δάσος Χαϊδαρίου. Στη Λαμία, επίσης, υπήρχε μια πλάκα με τα ονόματα αυτών που είχαν εκτελεστεί τον Γενάρη του 1943. Εχει καταστραφεί τρεις φορές.

"Οσο και αν προσπαθούν, όμως, δεν έχουν καταφέρει να σβήσουν από την ψυχή του λαού την Εθνική Αντίσταση", σημειώνει ο Ν. Τερζόγλου. Θα χρειαστεί να συνεχιστεί η προσπάθεια από μεριάς των δημοκρατών, των νεολαίων, ώστε να διασωθεί η ιστορία. Είναι μνημεία που διατηρούν την ιστορία της Ελλάδας.Και δεν μπορεί λαός να διαγράψει την ιστορία. Θα χαθεί".

Το επίσημο ελληνικό κράτος δε θεώρησε υποχρέωσή του να τιμήσει τη μνήμη ούτε των θυμάτων της χιτλερικής θηριωδίας, ούτε - πολύ περισσότερο - τις επιτυχίες που σημείωσαν οι μαχητές της Αντίστασης στις εκατοντάδες μάχες που έδωσαν εναντίον των κατακτητών.

Οπως λέει χαρακτηριστικά ο Δ. Κάιλας "Δεν υπάρχει γι' αυτούς μνημείο στη χώρα μας, που να έχει ανεγερθεί με την πρωτοβουλία του κράτους. Υπάρχουν όμως χώροι που παραχώρησε το κράτος μας, για να τιμήσει η γερμανική κυβέρνηση τους Γερμανούς νεκρούς. Ενδεικτικό την κρατικής αδιαφορίας είναι η στάση τους απέναντι στο μακροχρόνιο αίτημά μας για τη δημιουργία "Μνημείου της Αντίστασης" στην Αθήνα. Είναι ένα αίτημα παλιό και συνέχεια μπαίνει όχι μόνο από το Κεντρικό Συμβούλιο της ΠΕΑΕΑ, αλλά και από τα 200 περίπου παραρτήματα που λειτουργούν στη χώρα μας. Ομως η κυβέρνηση κωφεύει".

Η. Μ.