Πλίνθους και κεράμους ατάκτως ειρημένους θυμίζει η ελληνική οικονομία των "σταθεροποιητικών" προγραμμάτων λιτότητας, τρεις περίπου μήνες μετά τη διεθνή νομισματική - χρηματιστηριακή κρίση. Οι κερδοσκοπικές επιθέσεις, που ξεκίνησαν τον προηγούμενο Οκτώβρη, κατά της δραχμής, πέρα από τις αναμφισβήτητα αρνητικές συνέπειες που είχαν, έφεραν στο φως της επικαιρότητας και την πραγματική εικόνα της οικονομίας που οικοδομείται από τα μέσα τη δεκαετίας του '80. Πρόκειται για την οικονομία που έχει σαν επίκεντρό της τον κερδοσκοπικό τζόγο του Χρηματιστηρίου, τα dealing room των τραπεζών, την αγορά ομολόγων, τη διαχείριση του δημοσίου χρέους, τα Αμοιβαία Κεφαλαία, τα επιθετικά Hedge Fund (τα κεφάλαια κινδύνου...), τις Εταιρίες Διαχείρισης Διαθεσίμων, τα παράγωγα χρηματοοικονομικά προϊόντα, τα Swaps, τα Repos, γνωστά και ως Warrant. Αυτά είναι τα άνθη του κακού που φύτρωσαν και άνθισαν και στη χώρα μας ολόκληρη την περίοδο από την προηγούμενη δεκαετία. Εκεί απέβλεπαν τελικά τα "σταθεροποιητικά" προγράμματα λιτότητας που εφαρμόστηκαν κατά καιρούς από τις κυβερνήσεις της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ. Να "ανθίσει" τελικά ο καπιταλισμός του τζόγου (όπως τον έχουν ονομάσει), μια και πρωτεύοντα ρόλο παίζουν πλέον οι τράπεζες και οι χρηματιστηριακές εταιρίες, ενώ η παραγωγική δραστηριότητα εκτοπίζεται σε δεύτερη μοίρα και συρρικνώνεται. Οι κάθε είδους τζογαδόροι και αετονύχηδες, αυτοί που ξεπλένουν μαύρο χρήμα στο Χρηματιστήριο και στην αγορά κρατικών τίτλων, αυτοί είναι οι αυθεντικότεροι εκπρόσωποι της νέας τάξης πραγμάτων. Και αν κάτι ανέδειξε τελικά η χρηματιστηριακή - νομισματική κρίση, αυτό είναι τα σαθρά θεμέλια του οικοδομήματος που στήνεται τις δύο αυτές δεκαετίες.

Δεν μπορεί παρά να απορεί κανείς με το θράσος αυτών των ανθρώπων και του υποτακτικού τους πολιτικού συστήματος. Θράσος ενδεικτικό των τζογαδόρων του σύγχρονου καπιταλισμού. Κατ' αρχάς έντυσαν τις ιδιοτελείς πολιτικές, με τις οποίες στραγγαλίστηκε η παραγωγική δραστηριότητα της ελληνικής οικονομίας, σαν "εθνικές" πολιτικές, τις οποίες παρουσίασαν μάλιστα και σαν μονόδρομο! Χρησιμοποίησαν μάλιστα βαρύγδουπους τίτλους όπως "πρόγραμμα σύγκλισης", "μείγμα οικονομικής πολιτικής", "δημοσιονομική εξυγίανση", "διαρθρωτικές προσαρμογές", "ενάρετους κύκλους οικονομικής ανάκαμψης" κλπ. Και όλα αυτά για να ρίξουν στάχτη στα μάτια του κόσμου, να μην καταλάβουν οι πολλοί ότι τους εξαπατούν, ότι οι ακολουθούμενες πολιτικές ρίχνουν λίπασμα στο χωράφι ώστε να ξεφυτρώσουν τα κάθε μορφής σαράφικα, με τη μορφή των ευυπόληπτων πολιτών, τραπεζιτών, διαχειριστών διαθεσίμων, ραντιέρηδων, ανθρώπων που ξεφύτρωναν από το πουθενά και αγόραζαν μεγάλες ΠΑΕ, εφημερίδες, περιοδικά. Προσπαθούσαν να κρύψουν ότι οι ακολουθούμενες πολιτικές οδηγούσαν σε διχασμό της κοινωνίας, ότι ο πλούτος συγκεντρώνεται με ιλιγγιώδεις ρυθμούς στα χέρια όλο και λιγότερων ανθρώπων, ενώ στον άλλο πόλο απλώνεται η φτώχεια, η αμορφωσιά και η εξαθλίωση. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι ο Γενικός Δείκτης του Χρηματιστηρίου της Αθήνας, που απεικονίζει τις τιμές των προς διαπραγμάτευση μετοχών, αυξήθηκε το 1997 περισσότερο από 50%. Αυτό δηλαδή σημαίνει ότι όποιος στις αρχές του 1997 αγόρασε μετοχές προς 100 δραχμές τη μία, στο τέλος του 1997 κατά μέσο όρο αποκόμισε κέρδος 50%! Και πώς αυξάνονται τόσο πολύ οι τιμές των μετοχών, όταν η τιμή της εργατικής δύναμης αυξήθηκε σε ονομαστικούς όρους το 1997 κατά 3,1%, ενώ η παραγωγική οικονομία συνεχίζει να βουλιάζει στην ύφεση; Μα απαραίτητη προϋπόθεση για να αποκομίζουν οι "παίκτες" του Χρηματιστηρίου τέτοιες υψηλές αποδόσεις, είναι η αύξηση της εκμετάλλευσης της εργατικής δύναμης, η συρρίκνωση της αγοραστικής δύναμης της μεγάλης πλειοψηφίας εργαζομένων - συνταξιούχων, μικρομεσαίων και φτωχών αγροτών μέσω των αναδιανεμητικών μηχανισμών του καπιταλιστικού κράτους.

Χάρη στον κερδοσκοπικό τζόγο, οι μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις συρρικνώνονται καθώς αντιμετωπίζουν τη χειρότερη μεταπολεμική κρίση. Η αγροτική οικονομία υπονομεύεται, οι ναυτεργάτες σαρώνονται, η ανεργία αυξάνει, ενώ η εργατική δύναμη, σαν εμπόρευμα, βαλλόμενη ποικιλοτρόπως, διαπραγματεύεται σε τιμές κάτω από την αξία της. Οι συνολικές εργατικές κατακτήσεις του αιώνα απειλούνται στο όνομα του ανταγωνισμού (που δεν είναι και τόσο ανταγωνισμός) και μιας στρεβλά δοσμένης "παραγωγικότητας". Ιδού τα θεμέλια της σύγχρονης κερδοσκοπίας.

Και όσο στο διεθνές περιβάλλον επικρατούσε σχετική ηρεμία, όσο τα υψηλά επιτόκια των κρατικών τίτλων και οι μετοχές του Χρηματιστηρίου απέδιδαν κέρδος, όλα έδειχναν να πηγαίνουν καλά. Μια μάτια αν ρίξει κανείς στους "πλασματικούς" ισολογισμούς των τραπεζών, των χρηματιστηριακών εταιριών, των μεγάλων εμπορικών και βιομηχανικών επιχειρήσεων των μεγάλων κατασκευαστικών εταιριών, κατά την τελευταία δεκαετία, θα διαπιστώσει ότι το αντιλαϊκό οικοδόμημα δούλευε με ικανοποιητικούς ρυθμούς. Το εμπορικό ισοζύγιο της χώρας μπορεί να κατέρριπτε το ένα μετά το άλλο αρνητικά ρεκόρ, όμως η Ελλάδα κάλυπτε τα ελλείμματά της από την αθρόα εισροή ξένων κερδοσκοπικών κεφαλαίων. Για τις μεγάλες διεθνείς χρηματιστηριακές εταιρίες, αλλά και τους ντόπιους "παίκτες" η ελληνική χρηματαγορά και η αγορά ομολόγων ήταν κυριολεκτικά παράδεισος. Οι τελευταίοι δανείζονταν σε ξένο νόμισμά με επιτόκιο πχ 4%, τοποθετούσαν τα χρήματα του δανείου σε ελληνικούς τίτλους του δημοσίου ή στη διατραπεζική αγορά με επιτόκια που έφταναν μέχρι και 30% και έκαναν "χρυσές δουλιές". Στην ελληνική διατραπεζική αγορά τοποθετούσαν οι πάντες εκατοντάδες δισ. δραχμές. Κεντρικές τράπεζες ξένων χωρών, ελληνικές τράπεζες, κερδοσκόποι και αποκόμιζαν τεράστια κέρδη.

Η Ελλάδα, για ορισμένους ιδιαίτερους λόγους, άντεξε στη νομισματική κρίση του 1992 και 1994 και μέχρι το Σεπτέμβρη του 1997 όλα έδειχναν ομαλά. Οι δείκτες της οικονομίας, όπως τους αντιλαμβάνεται η κυβέρνηση (ΑΕΠ, πληθωρισμός, επιτόκια, ελλείμματα) παρουσίαζαν βελτίωση της πορείας τους, ο πρωθυπουργός έκανε λόγο για την οικοδόμηση της "ισχυρής" Ελλάδας, ο δε υπουργός Εθνικής Οικονομίας δεν έπαυε να επαναλαμβάνει "την εμπιστοσύνη με την οποία οι αγορές είχαν περιβάλει την οικονομία της χώρας".

Και τότε ξέσπασε η κρίση, με αφορμή τις εξελίξεις στα Χρηματιστήρια και τις αγορές συναλλάγματος της Ν. Ασίας. Μια κρίση πρωτόγνωρη μέχρι σήμερα, τα αίτια της οποίας δεν έχουν διερευνηθεί. Σίγουρα όμως έχει σχέση με τις αλλαγές στις σχέσεις παραγωγικού - χρηματιστικού κεφαλαίου, την ανάδειξη των μεγάλων Χρηματιστηρίων σε βασικούς μοχλούς άντλησης υπεραξίας μέσα από πράξεις στις οθόνες των ηλεκτρονικών υπολογιστών, όπου οι "Diller" παίζουν εκατοντάδες τρισ. δραχμές σε ημερήσια βάση. Πρέπει να έχει σχέση με τη δημιουργία της "παγκόσμιας αγοράς", μιας αγοράς δομημένης στα μέτρα και σταθμά του διεθνούς κεφαλαίου, που είχε επιβάλει "κεφαλικό φόρο" στις φτωχές και υποανάπτυκτες χώρες. Η επιβολή σταθεροποιητικών προγραμμάτων λιτότητας σε εκατοντάδες ίσως υπερχεωμένες χώρες από τον παγκόσμιο "χωροφύλακα", το ΔΝΤ, προγράμματα τα οποία επιβάλλονται στο όνομα της αντιμετώπισης του μεγάλου χρέους, γεγονός που οδηγεί στην αφαίμαξη της παραγωγικής ικμάδας των χωρών αυτών, ενώ διεφθαρμένες συνήθως κυβερνήσεις ξεπουλούν όσο όσο περιουσιακά στοιχεία του δημοσίου για να ξεχρεώσουν. Αποτέλεσμα του παράλογου αυτού κύκλου, είναι η τρομακτική υπερσυσσώρευση κεφαλαίου (σύμφωνα με τα στοιχεία του ΟΗΕ, 358 Κροίσοι του πλανήτη κατέχουν πλούτο, περισσότερο από το εισόδημα του 45% το πληθυσμού της Γης!!) και η απόλυτη εξαθλίωση δισεκατομμυρίων ανθρώπων. Η Διεθνής Τράπεζα επισημαίνει στην τελευταία ετήσια έκθεσή της ότι 3 δισ. άνθρωποι κερδίζουν 2 μόλις δολάρια την ημέρα.

Το διεθνές κεφαλαίο βέβαια ποσώς το ενδιαφέρει αν οι εξαθλιωμένοι του πλανήτη ζήσουν ή πεθάνουν. Αυτό που το ενδιαφέρει είναι η υψηλή απόδοση του τρομακτικού κεφαλαίου που έχει συγκεντρώσει. Πού θα το επενδύσει; Γιατί οι εφαρμοζόμενες πολιτικές έχουν σαν συνέπεια, η καταναλωτική ικανότητα της πλειοψηφίας των κατοίκων του πλανήτη να πνέει τα λοίσθια... Από την άλλη πλευρά η ταχύτατη είσοδος των νέων τεχνολογιών στην παραγωγή, η υπονόμευση του βιοτικού - καταναλωτικού επιπέδου και των εργαζομένων των δυτικών χωρών, οδηγεί σε περιορισμό της ζήτησης, σε στασιμότητα την παραγωγή, αύξηση της ανεργίας. Η ενεργοποίηση του νόμου της πτωτικής τάσης του ποσοστού κέρδους, λόγω της συνεχούς αντικατάστασης της "ζωντανής" εργασίας από τη "νεκρή" εργασία, υπονομεύει το καπιταλιστικό κέρδος.

Τεράστια αδιάθετα ποσά, σαν τους κουρσάρους των προηγούμενων αιώνων, αναζητούν επικερδείς επενδύσεις, όχι πλέον στην παραγωγή, καθώς ο παραγωγικός κύκλος αργεί να ολοκληρωθεί και να δημιουργήσει κέρδος, αλλά σε χρηματιστήρια, μετοχές, ομόλογα κλπ. Τα "χαρτιά" αυτά έχουν κατακλύσει σήμερα τις μεγάλες καπιταλιστικές οικονομίες και αποτελούν παράγοντα επέκτασης της κρίσης, καθώς αμερικανικά ομόλογα διαθέτουν σήμερα όλες οι χώρες του κόσμου και μια κρίση της αμερικανικής αγοράς ομολόγων μεταφέρεται αυτόματα και στα χαρτοφυλάκια όλων των υπολοίπων χωρών και "παικτών". Παράλληλα, τα ξεχειλωμένα αυτά κερδοσκοπικά κεφάλαια, "παίζουν" με τις συναλλαγματικές ισοτιμίες των διαφόρων χωρών. Οταν μυριστούν φαϊ, σαν κοράκια επιτίθενται κατά κύματα, επιδιώκοντας να εξαντλήσουν τα συναλλαγματικά αποθέματα διαφόρων χωρών, να υποτιμηθεί το νόμισμά τους και να κερδίσουν από τη συναλλαγματική διαφορά. Αν πχ η Ελλάδα οδηγηθεί σε υποτίμηση κατά 10% τότε όσοι αγοράζουν σήμερα με 1 ECU312 δραχμές, μετά την υποτίμηση θα αγοράζουν με ένα ECU 343 δραχμές.

Τα θύματα πολλά. Το Μεξικό, η Γαλλία, η Αγγλία, η Ιρλανδία, η Πορτογαλία, η Ισπανία και η Ιταλία, συμπεριλαμβάνονται μεταξύ των χωρών που δέχτηκαν τέτοιες κερδοσκοπικές επιθέσεις και υποτίμησαν τα νομίσματά τους. Σήμερα η κρίση σοβεί στις χώρες της ΝΑ Ασίας, όπου οι "τίγρεις", κατά τους αστούς οικονομολόγους, αποδείχτηκαν τελικά "ερίφια προς βρώση".

Στην Ελλάδα η κρίση εκδηλώθηκε έντονα στην αγορά ομολόγων (όπου τα ξεφορτώνονται πλέον άρον άρον) στο Ελληνικό Χρηματιστήριο, όπου παρατηρείται αποχώρηση των διεθνών "παικτών", ενώ η συναλλαγματική ισοτιμία διατηρείται μέχρι στιγμής σταθερή, χάρη στα υψηλά επιτόκια, τον εξωτερικό δανεισμό και τις παρεμβάσεις των κρατικών τραπεζών και ταμείων, τα οποία αναγκάστηκαν να αγοράσουν κρατικούς τίτλους με επιτόκιο 12,5%, όταν τα αντίστοιχα επιτόκια στη διατραπεζική είχαν αναρριχηθεί στο 30% και οι ιδιωτικές τράπεζες και άλλοι κερδοσκόποι αποσπούσαν τρελά κέρδη.

Θανάσης ΚΑΝΙΑΡΗΣ