Η προσπάθεια ξεκίνησε το 1974. Τότε με πρωτοβουλία μιας συντροφιάς ανθρώπων με ντόπια καταγωγή, με παιδεία και αγάπη για τον τόπο, ιδρύθηκε η Λαογραφική Εταιρεία Λάρισας.Σε μια αίθουσα του δημαρχείου, στεγάστηκαν οι πρώτες περιοδικές εκθέσεις. Από το 1981 η Λαογραφική Εταιρεία μεταστεγάστηκε σε μισθωμένη αίθουσα 300 τετραγωνικών μέτρων στην οδό Μανδηλαρά 74. Ο χώρος αυτός αποτέλεσε το λίκνο της οργάνωσης του Λαογραφικού Ιστορικού Μουσείου Λάρισας,το οποίο άνοιξε τις πύλες του στο κοινό το Φλεβάρη του 1983.

Με στόχο την παρουσίαση των διαφόρων εκφάνσεων του υλικού και πνευματικού βίου των ανθρώπων της προβιομηχανικής εποχής, με έμφαση κυρίως στη Λάρισα και κατ' επέκταση στη Θεσσαλία, οι συλλογές του Μουσείου αριθμούν σήμερα, περίπου οκτώ χιλιάδες αντικείμενα του παραδοσιακού και αστικού παραδοσιακού προβιομηχανικού βίου.Επίσης, έργα της εκκλησιαστικής τέχνης, παλαιά χαρακτικά και χάρτες, παλαιές φωτογραφίες και αρχειακό υλικό, καθώς και έργα εικαστικά σύγχρονων καλλιτεχνών, με θέματα από τη Θεσσαλική παράδοση.

Τα τελευταία χρόνια αποδείχτηκαν για το Μουσείο, χρόνια ασφυκτικής οικονομικής λιτότητας.Ομως, παρά τη στάσιμη και μικρή επιχορήγηση, το "Λαογραφικό Ιστορικό Μουσείο Λάρισας", κατόρθωσε να μη σταματήσει τη λειτουργία του. Εκανε μεγάλη προσπάθεια και πέτυχε να μην καμφθεί η ανοδική του εξέλιξη, η οποία συνεχίζεται και κατά την τρίτη δεκαετία λειτουργίας του. Ανάσα, στο κτιριακό πρόβλημα που αντιμετωπίζει και στις οικονομικές δυσκολίες λόγω της μικρής επιχορήγησής του από το ΥΠΠΟ, αποτελεί η μεταστέγασή του σε νέο κτίριο. Το κτίριο ανεγείρεται στη συνοικία Χαραυγή και σύντομα πρόκειται να αρχίσει η Γ Φάση κατασκευής - αποπεράτωσής του.

Το "Λαογραφικό Ιστορικό Μουσείο Λάρισας", ίδρυμα πολιτισμού και παιδείας, συλλέγει, συντηρεί, μελετά και διασώζει τις μαρτυρίες και τα αντικείμενα του υλικού βίου, επιτελώντας σημαντικό έργο, στον τομέα της διάσωσης του παραδοσιακού πολιτισμού και της πρόσφατης ιστορίας.Ο επισκέπτης μπορεί να ξεναγηθεί στα τμήματα της έκθεσης του Μουσείου, που αναφέρονται σε βασικούς τομείς της ντόπιας δημιουργίας και παράδοσης. Στο χώρο της προμηχανικής καλλιέργειας της γης - σιτάρι, αποθήκευση του σιταριού - ψωμί,θα γνωρίσει τα αγροτικά εργαλεία των Θεσσαλών γεωργών πριν από την επικράτηση της μηχανικής καλλιέργειας της γης (1960): το ξυλάλετρο,το τσαπί,τη βουκέντρα,την ξύλινη σβάρνα.Θα ενημερωθεί για τα δρεπάνια και τα λελέκια που θέριζαν τα ψηλά και τα χαμηλά στάχυα, αντίστοιχα. Για το αλώνισμα με τη δοκάνη και για το γύρισμα των σταχιών με τα δικούλια.Για το στυγερό,το γερό ξύλο που ήταν μπηγμένο στο κέντρο του αλωνιού, αλλά και για τα χειρόμυλα του σπιτιού. Για τη χάλκινη κυκλική μπασίνα που έφτιαχναν το ζυμάρι, αλλά και τα πέτρινα ή ξύλιναντουμπέκια που χρησιμοποιούσαν στα νοικοκυριά.

Σημαντικός είναι επίσης ο χώρος του Μουσείου, που αναφέρεται στους ψαράδες του Πηνειού και της Κάρλας,αφού το ψάρεμα ήταν γνωστό από τις πρώτες πολιτιστικές βαθμίδες του ανθρώπου στη Θεσσαλία. Η αίθουσα με τις Θεσσαλικές φορεσιές, κατέχει σίγουρα μια ξεχωριστή θέση στις συλλογές του Μουσείου. Στο "Λαογραφικό Ιστορικό Μουσείο Λάρισας", η παλαιότερη γυναικεία φορεσιά που διασώζεται είναι της ανατολικής Θεσσαλίας και χρονολογείται στα 1870 - 80. Της αντίστοιχης ανδρικής, υπάρχει φωτογραφία του 1880. Στη σάλα υποδοχής Θεσσαλικού παραδοσιακού σπιτιού, ο επισκέπτης αποκτά μια αρκετά σαφή εικόνα για τη θεσσαλική παραδοσιακή κατοικία.

Από τις συλλογές του Μουσείου, ιδιαίτερα σημαντική είναι εκείνη που αναφέρεται στη ζωή των κτηνοτρόφων.Η κτηνοτροφία ήταν το δεύτερο παραγωγικό σκέλος της παραδοσιακής οικονομίας.Ο επισκέπτης του Μουσείου εκτός από τις δραστηριότητες των κτηνοτρόφων, γνωρίζει και τις φορεσιές και τα αντικείμενα που αφορούν στη ζωή των κτηνοτρόφων.

Από τις υπόλοιπες συλλογές που φιλοξενούνται στις αίθουσές του, σημειώνουμε την ξυλογλυπτική.Διάσημα κέντρα ξυλογλυπτικής αναπτύχθηκαν κατά τον 17ο - 19ο αιώνα κυρίως στη ΒΔ Ελλάδα, τη Θεσσαλία, τα νησιά. Η συλλογή του "Λαογραφικού Ιστορικού Μουσείου Λάρισας", περιλαμβάνει αξιόλογα κομμάτια εκκλησιαστικής, αστικής και ποιμενικής γλυπτικής. Κασέλες, μπισίκια, τμήματα από εκκλησιαστικά ξυλόγλυπτα, παρουσιάζονται σε διάφορους χώρους της έκθεσης, ενώ ένα μικρό μέρος της τέχνης των Σαρακατσάνων και Βλάχων ποιμένων, εκτίθεται σε προθήκη.

Το Μουσείο έχει συγκεντρώσει επίσης, αξιόλογα δείγματα της ζωγραφικής παραγωγής. Ενδεικτικά αναφέρουμε την προσφορά του Λαρισαίου ζωγράφου Αγήνωρος Αστεριάδη,ο οποίος δώρισε το 1975 δέκα έργα του με παραδοσιακά θέματα (σκίτσα, ακουαρέλες, λάδια). Ακόμη, στις μόνιμες συλλογές του Μουσείου περιλαμβάνονται λαϊκές ζωγραφιές, φορητές θρησκευτικές εικόνες, τοιχογραφίες ναών και οικιών, προσωπογραφίες Λαρισαίων. Στην έκθεση παρουσιάζονται μια λαϊκή απεικόνιση του ήρωα Νικηταρά και μικρό κομμάτι τοιχογραφίας με μορφή αγίας.

Στην τέχνη της αργυροχοϊας είναι αφιερωμένο ξεχωριστό τμήμα του Μουσείου. Εξαιρετικά έργα κοσμικής και εκκλησιαστικής αργυροχοϊας, προερχόμενα από τη Θεσσαλία και τον ευρύτερο ελληνικό χώρο, πλουτίζουν τις συλλογές του Μουσείου. Τμήματα ανδρικής εξάρτυσης και κοσμήματα της παραδοσιακής φορεσιάς παρουσιάζονται συνοπτικά σε προθήκες. Το "Ιστορικό Λαογραφικό Μουσείο Λάρισας" διαθέτει πλούσια συλλογή έργων χαλκοτεχνίας και μεταλλοτεχνίας,ενώ τα κεραμικά αγγεία που παρουσιάζονται, είναι ό,τι έχει παραχθεί στα ντόπια κεραμουργεία από τις αρχές των μεταβυζαντινών χρόνων ως τα τέλη του 18ου αιώνα. Οι συλλογές κεραμικών του Μουσείου συμπληρώνονται με νεότερα κεραμικά σκεύη, χρηστικά κυρίως, κατασκευασμένα ως τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα, σε εργαστήρια διαφόρων κέντρων του ελληνικού χώρου.

Ακόμη, εκτίθενται όπλα, χαρακτικά, κεντήματα, έργα υφαντικής και σταμπωτά.Σημειώνουμε, ότι το "Λαογραφικό Ιστορικό Μουσείο Λάρισας", με την απόκτηση ενός ακέραιου και επώνυμου τοπικού εργαστηρίου σταμπάτων, αλλά και με την πρόσφατη έκδοση του βιβλίου - λευκώματος "Τα ελληνικά σταμπωτά 18ος - 20ός αιώνας",δίνει τη δυνατότητα στον επισκέπτη ή τον ερευνητή να περιηγηθεί στο χώρο της τυποβαφικής τέχνης.

Για την πόλη της Λάρισας και την ευρύτερη περιοχή, το Μουσείο αποτελεί πλέον σημείο αναφοράς.Η Λάρισα, η πρωτεύουσα του Θεσσαλικού κάμπου, έχει μέσα από το Μουσείο ένα "πρόσωπο", μία "ταυτότητα", που εγγράφεται στο ευρύτερο ελληνικό ιστορικό πλαίσιο. Το Μουσείο, οργανωμένο σε όλους τους τομείς, διαθέτει επιστημονικό προσωπικό και άλλους έκτακτους συνεργάτες. Ετσι, διεκπεραιώνεται η καταγραφή, η αρχειοθέτηση, η αποθήκευση του υλικού, δρομολογείται η εθνογραφική έρευνα, σχεδιάζεται και πραγματοποιείται η πολιτιστική και εκπαιδευτική του δράση.

Εκτός από την παρουσίαση των μόνιμων συλλογών και των περιοδικών εκθέσεων με θέματα ειδικού ενδιαφέροντος, το "Λαογραφικό Ιστορικό Μουσείο Λάρισας", έχει αναπτύξει μέχρι σήμερα, μια πλούσια εκπαιδευτική δραστηριότητα. Ενδεικτικά αναφέρουμε τις ειδικές ξεναγήσεις σε σχολικές ομάδες, αλλά και τα εκπαιδευτικά προγράμματα για παιδιά ηλικίας 6 έως 13 ετών, με θέματα από την τοπική ιστορία, τον ελληνικό εθιμικό κύκλο, την τέχνη και τον πολιτισμό. Επίσης, μέσα από τις Μουσειοσκευές,το Μουσείο διαθέτει στους εκπαιδευτικούς της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, ειδικό δανειστικό υλικό, με θέματα: "Παιχνίδια, γράμματα στου παππού τα χρόνια" και "Φορεσιές του τόπου μας - μαθαίνω για την ελληνική φορεσιά".Σημαντική είναι επίσης και η προσφορά της βιβλιοθήκης,η οποία περιέχει 1,400 βιβλία, ιστορικά, λαογραφικά και ιστορίας της τέχνης. Στην εκδοτική δραστηριότητα του Μουσείου τη χρονιά που πέρασε, ξεχώρισε, εκτός από το λεύκωμα "Τα ελληνικά σταμπωτά 18ος - 20ός αιώνας", το βιβλίο με τίτλο "Με τους Ελληνες στη Θεσσαλία".Πρόκειται για μια έκδοση με αφορμή τη συμπλήρωση των εκατό χρόνων από τον ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897. Τέλος, σημειώνουμε τη διοργάνωση σεμιναρίων και εκδηλώσεων, αλλά και τη συμμετοχή σε διαλέξεις εντός και εκτός του Μουσείου.

Ηλιάνα ΜΟΡΤΟΓΛΟΥ