Μακρόχρονος, πολύμορφος, επίμονος και επίπονος είναι ο αγώνας της αγροτιάς της Θεσσαλίας. Μόνιμος, διαρκής και διαχρονικός στόχος του αγώνα ν' αποκτήσουν γη οι αγρότες, να μείνουν στα χωριά τους για να την καλλιεργούν.

Ενας αγώνας που ξεκίνησε από το 1881,αμέσως μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλίας από τον οθωμανικό ζυγό, συνεχίζεται μέχρι σήμερα και θα συνεχίζεται μέχρι την επίτευξη του τελικού στόχου, να γίνει ο αγρότης νοικοκύρης στον τόπο του.

Φωτεινό ορόσημο του αγώνα της αγροτιάς είναι η εξέγερση και η θυσία των κολίγων το 1910 στο Κιλελέρ.

Υπήρξαν, βεβαίως, κι άλλοι σταθμοί στην πορεία του αγροτικού κινήματος της Θεσσαλίας πριν και μετά το Κιλελέρ.

Μια ιστορική αναφορά σ' αυτή την αγωνιστική πορεία θα επιχειρήσουμε, για ν' αναδειχτεί η συνέχεια των αγώνων.

Μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλίας το 1881 οι Τούρκοι τσιφλικάδες ξεπούλησαν, σ' εξευτελιστικές τιμές, τα κτήματα που κατείχαν. Οι τουρκικοί τίτλοι μπήκαν στο χρηματιστήριο της Κωνσταντινούπολης και μέσα σε τρία χρόνια πέρασαν στα χέρια Ελλήνων χρηματιστών. Γνωστά ονόματα της ελληνικής πλουτοκρατίας που βρίσκονταν στο εξωτερικό (Χρ. Ζωγράφος,Δ. Σκυλίτσης,Στεφάνοβικ,Μπαλτατζής,Συγγρός,Ζαρίφης,Ζάππας,Τερτίπης,Καρτάλης κ. ά. γίνονται γαιοκτήμονες. (Αξίζει εδώ να σημειώσουμε ότι η σύζευξη από τότε του χρηματιστικού κεφαλαίου με τη γαιοκτησία, μας μεταφέρει στη σημερινή προσπάθεια της ΕΕ, μέσω της κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ, να συγκεντρωθεί ξανά η γη σε λίγα χέρια, σε ιδιωτικές εταιρίες και επιχειρήσεις, μέσω της Τράπεζας Γης, του Μητρώου Αγροτικών Εκμεταλλεύσεων και άλλων παρόμοιων μέτρων. Να γιατί οι σημερινοί αγροτικοί αγώνες έρχονται ως συνέχεια εκείνων που ξεκίνησαν μετά την τουρκοκρατία, όσο κι αν αυτό φαίνεται παράξενο...).

Οι Ελληνες χρηματιστές - γαιοκτήμονες συνέχισαν την τακτική των Τούρκων τσιφλικάδων εναντίον των κολίγων, έχοντας αμέριστη τη βοήθεια των κυβερνήσεων της εποχής. Οπως ήταν όμως αναμενόμενο, οι κολίγοι αντέδρασαν. Το 1882 είχαμε τη μεγάλη εξέγερση στο Ζάρκο Τρικάλων εναντίον του τσιφλικά Ζωγράφου, που κατέληξε σε ένοπλη εξέγερση των κατοίκων του χωριού. Μια εξέγερση που τελικά καταπνίγηκε από τη Χωροφυλακή, η οποία συνέλαβε και βασάνισε πολλούς αγωνιστές, ενώ τα δικαστήρια προχώρησαν σε καταδίκες και εξώσεις από τα σπίτια τους των χωρικών.

Από τότε λοιπόν, το κράτος με τους κατασταλτικούς μηχανισμούς του και η Δικαιοσύνη τάχθηκαν με το μέρος των τσιφλικάδων και χτύπησαν αλύπητα τους αγρότες. Ιδια τακτική που ακολουθεί και σήμερα η κυβέρνηση Σημίτη, που χρησιμοποιεί τα ΜΑΤ και τα "αγροτοδικεία", για να υπερασπίσει την "τσιφλικάδικη" πολιτική της Ευρωπαϊκής Ενωσης.

Και τότε - όπως και σήμερα - κόμματα και πολιτικοί αναγκάστηκαν να ταχθούν υπέρ ή κατά των αγωνιζόμενων αγροτών. Κι αξίζει ν' αναφερθούμε στον βουλευτή Τρικάλων Νικόλαο Ταρμπάζη,που καταγόταν από το Ζάρκο, ο οποίος στην παρθενική μνημειώδη ομιλία του στη Βουλή, το 1883, τάχθηκε με θάρρος υπέρ των κολίγων και κατά των τσιφλικάδων. Είναι δε χαρακτηριστικός ο διάλογος με τον τότε πρωθυπουργό Χαρίλαο Τρικούπη:

- Τρικούπης: Κύριε Ταρμπάζη, είμαι εξουσιοδοτημένος από τον κύριο Ζωγράφο (σ. σ. τον τσιφλικά του Ζάρκου) να σας θέσω την ακόλουθη ερώτηση. Εάν θέλετε να αποκαταστήσετε τις σχέσεις σας μ' αυτόν και εάν συμφωνείτε, σας προσφέρεται η θέσις του υποδιοικητού της Εθνικής Τραπέζης της Ελλάδος. - Ταρμπάζης: Κύριε Πρόεδρε, ευχαριστώ για την προσφορά, αλλά δε δέχομαι. Αγωνίζομαι για την αποκατάσταση των ακτημόνων καλλιεργητών γης της Θεσσαλίας. Δεσμευόμενος μέσα στον αγώνα, δεν το κάνω με την υστεροβουλία να αποκτήσω πλούτη ή ανώτερες θέσεις. Οχι, με προσβάλετε...

Οι αγώνες των κολίγων της Θεσσαλίας συνεχίστηκαν και κορυφώθηκαν το 1910 με την εξέγερση του Κιλελέρ. Πριν τη θυσία στις 6 Μάρτη, πραγματοποιήθηκαν μαζικά και δυναμικά συλλαλητήρια στις θεσσαλικές πόλεις.

Στις 7 Φλεβάρη έγιναν μεγαλειώδεις κινητοποιήσεις στα Τρίκαλα,στη Λάρισα και στο Βόλο και στις 26 Φλεβάρη στην Καρδίτσα με τη συμμετοχή πάνω από 10.000 αγροτών, αλλά και εργαζομένων, δημάρχων, δασκάλων, φοιτητών, παπάδων.

Στη συνέχεια, από την Πανθεσσαλική Επιτροπή Αγροτών ορίστηκε η Κυριακή 6 Μάρτη ως η μέρα που θα πραγματοποιούνταν πανθεσσαλικό συλλαλητήριο στη Λάρισα. Στον σιδηροδρομικό σταθμό του Κιλελέρ,στην πλατεία της Λάρισας και σε άλλα σημεία της θεσσαλικής γης, εξελίχθηκαν τραγικά γεγονότα. Στρατιώτες, εύζωνοι, ιππικό και χωροφύλακες επιτίθενται με γυμνά ξίφη, πυροβολούν και σκοτώνουν κολίγους. Η Λάρισα στρατοκρατείται. (Αυτή η στρατοκρατία δε θυμίζει - τηρουμένων των αναλογιών - την "κατάσταση πολιορκίας" που επιβλήθηκε τα δυο τελευταία χρόνια στη Θεσσαλία, στη διάρκεια των μεγάλων αγροτικών κινητοποιήσεων;).

Η εξέγερση και η θυσία του Κιλελέρ έφερε αποτελέσματα και το 1923 υπογράφτηκε το διάταγμα "περί ολοκληρωτικής απαλλοτριώσεως των τσιφλικιών, άνευ αποζημιώσεως των ιδιοκτητών".

Για να προχωρήσει στην πράξη, όμως, η απαλλοτρίωση και ν' αποκτήσουν γη οι κολίγοι, χρειάστηκε οι αγώνες να συνεχιστούν. Στη συνέχιση του αγώνα καθοριστικό ρόλο έπαιξε το κίνημα "Παλαιών Πολεμιστών".Αυτοί ήταν αγροτόπαιδα, που είχαν πάρει μέρος στους πολέμους και μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, το 1922, γύρισαν στα χωριά και πρωτοστάτησαν στους αγώνες της αγροτιάς. Το Γενάρη του 1925 οι "Παλαιοί Πολεμιστές" μαζί με άλλους αγρότες καταλαμβάνουν μοναστηριακά κτήματα στο Καστράκι και την Καλαμπάκα.Οι κυβερνώντες αντιδρούν και στέλνουν εναντίον τους στρατό από τη Λάρισα. Στις 2 Φλεβάρη του ίδιου έτους πραγματοποιείται στα Τρίκαλα τεράστιο συλλαλητήριο συμπαράστασης. Οι διαδηλωτές καταλαμβάνουν τη Νομαρχία και σέρνουν βιαίως τον νομάρχη στο μπαλκόνι να δεσμευτεί δημοσίως για την ικανοποίηση των αγροτικών αιτημάτων. Ο στρατός επεμβαίνει και διαλύει τους συγκεντρωμένους. Ο απολογισμός τραγικός: 6 νεκροί αγρότες και εργάτες και 45 τραυματίες.

Ο αγώνας συνεχίζεται και το 1929 γίνεται απαλλοτρίωση - όχι, βεβαίως, όση και όπως ζητούσαν οι αγρότες - και οι κολίγοι παίρνουν ένα κομμάτι γης.

Η αγροτιά της Θεσσαλίας συνέβαλε τα μέγιστα στα έπη του Αλβανικού Μετώπου και της Εθνικής Αντίστασης. Η "μάχη της σοδειάς" - την περιέγραψε ο δημοσιογράφος του "Ρ" Κ. Βιδάλης,που δολοφονήθηκε από τους Σούρληδες -έσωσε, ουσιαστικά, τον λαό μας από την πείνα κι έδωσε μάθημα αντίστασης στους κατακτητές. Στη διάρκεια της Εθνικής Αντίστασης οι αγρότες πάλευαν για την Εθνική Απελευθέρωση και ταυτόχρονα για να γίνουν νοικοκύρηδες στον τόπο τους, όπως έλεγε ο Αρης Βελουχιώτης.

Μετά την απελευθέρωση οι Θεσσαλοί αγρότες - όσοι δεν είχαν δολοφονηθεί, φυλακιστεί και εξοριστεί από το τρομοκρατικό μετεμφυλιακό κράτος - συνέχισαν τους αγώνες. Μεγάλες κινητοποιήσεις έγιναν στη δεκαετία του '60 στην Καρδίτσα, τη Λάρισα, τα Φάρσαλα, τη Μαγνησία, με αιτήματα καλύτερες τιμές για τα προϊόντα.

Η πάλη τους συνεχίστηκε και στην περίοδο της 7χρονης στρατιωτικής δικτατορίας και είναι γνωστός ο ξεσηκωμός των αγροτών των Μεγάλων Καλυβίων Τρικάλων το 1968, εναντίον της απόφασης της χούντας να δεσμεύσει χωράφια για να δημιουργηθεί η Ελληνική Βιομηχανία Κρέατος (ΕΛΒΙΚ), η οποία επί κυβέρνησης ΠΑΣΟΚ πουλήθηκε "αντί πινακίου φακής" σε ιδιώτες, αναγκάζοντας τους Μεγαλοκαλυβιώτες να βρίσκονται και σήμερα στις επάλξεις του αγώνα.

Μετά τη χούντα η αγροτιά της Θεσσαλίας οργανώνεται σε αγροτικούς συλλόγους και συνεταιρισμούς και δίνει τις μάχες της. Μέχρι το 1981 οι αγροτικοί αγώνες αποσκοπούσαν στη διαφύλαξη του αγροτικού εισοδήματος που δεχόταν απανωτά πλήγματα από τις κυβερνήσεις της ΝΔ. Ιδιαίτερα στη διετία 1978-1980 έγιναν μεγάλες και πολυήμερες κινητοποιήσεις - με προχωρημένες μορφές πάλης, όπως αποκλεισμοί δρόμων και πόλεων - στην Καρδίτσα, τα Τρίκαλα και στη Λάρισα.

Μετά την ένταξη της Ελλάδας στην ΕΟΚ, η πάλη της αγροτιάς της Θεσσαλίας κι ολόκληρης της χώρας πήρε το χαρακτήρα υπεράσπισης της ελληνικής αγροτικής οικονομίας από την αντιαγροτική πολιτική που καθορίζεται στις Βρυξέλλες και εφαρμόζεται από τις ελληνικές κυβερνήσεις.Μεγάλες κινητοποιήσεις με βασικό αίτημα "τιμές Αθηνών κι όχι Βρυξελλών" πραγματοποιήθηκαν στους θεσσαλικούς νομούς και σε πανελλαδικό επίπεδο.

Νέοι σταθμοί και ταυτόχρονα αφετηρίες νέων αγώνων αποτελούν οι συγκλονιστικές πολυήμερες κινητοποιήσεις των τελευταίων τριών χρόνων, με νέα ποιοτικά χαρακτηριστικά που αφορούν στην οργάνωση και το συντονισμό της πάλης που χτυπάει στην "καρδιά" του αγροτικού προβλήματος της χώρας μας, στην αντιαγροτική πολιτική της Ευρωπαϊκής Ενωσης.Οι σημερινοί αγώνες της αγροτιάς φέρνουν στο προσκήνιο την αναγκαιότητα συμπαράταξης των αγροτών με τους άλλους εργαζόμενους, τα άλλα μεσαία στρώματα της πόλης και του χωριού, με κατεύθυνση τη δημιουργία του Κοινού Λαϊκού Μετώπου για την ανατροπή της αντιλαϊκής πολιτικής των πολυεθνικών, που εφαρμόζουν η ΕΕ και η κυβέρνηση.

Η αγροτιά, αγωνιζόμενη σήμερα για να μην ξεκληριστεί από τη γη της, παλεύει και για τα συμφέροντα των άλλων εργαζομένων, του ελληνικού λαού. Γι' αυτό ο αγώνας της έχει και πατριωτικό χαρακτήρα.

Παύλος ΡΙΖΑΡΓΙΩΤΗΣ

(σ. σ. Στοιχεία για την αγωνιστική πορεία του αγροτικού κινήματος στη Θεσσαλία αντλήθηκαν από τα βιβλία δυο Θεσσαλών συγγραφέων: Του Χρήστου Βραχνιάρη με τίτλο "Πρώιμες εξεγέρσεις των αγροτών στο θεσσαλικό χώρο (1881-1883). Ο ρόλος και η συμβολή του Νικολάου Ταρμπάζη" και του Λάζαρου Αρσενίου με τίτλο "Το έπος των Θεσσαλών αγροτών και οι εξεγέρσεις τους 1881-1993")