Εργο με χαρακτήρα η ταινία του Ολλανδού σκηνοθέτη Μάικ Βαν Ντίεμ,βασίζεται σε δύο μυθιστορήματα του, επίσης Ολλανδού, συγγραφέα Φρίντρικ Μπόρντεβεκ, γραμμένα το 1928 και το 1938. Μέσα στη διευρυμένη του διάρκεια το φιλμ μεταφέρει στην οθόνη αυτά τα δύο λογοτεχνικά κείμενα, σε μια διασκευή που συνθέτει πετυχημένα το δραματουργικό τους υλικό και που, σαν απόδειξη αυτής της επιτυχίας, προκαλεί το θεατή να τα αναζητήσει, για να ανακαλύψει πώς οι πολυποίκιλες σχέσεις, οι χαρακτήρες, οι προσωπικές και κοινωνικές συγκρούσεις που καταγράφονται με τα κινηματογραφικά μέσα, αποδίδονται με μια άλλου τύπου λεπτομέρεια, χάρη στις λεπτές πινελιές της γραφής. Και πώς η τοιχογραφία μιας ταραγμένης εποχής και το προσωπικό πάθος μπορούν να πλεχτούν σε μια ιστορία, που στην κινηματογραφική της εκδοχή αποκτά μια δική της αισθητική ποιότητα, μια αυτοτέλεια, που δεν παύει να παραπέμπει στην πρωταρχική πηγή έμπνευσης, στον πυρήνα ενός πολύπλευρου δράματος, στον κόσμο του συγγραφέα. Τοποθετημένος στο Ρότερνταμ της δεκαετίας του '20 ο μύθος ξεκινά με την ορμητική είσοδο ενός νεαρού άντρα, του Καταντρέφε, στο γραφείο του δικαστικού κλητήρα Ντρεβερχάβεν. Λίγο αργότερα ο Ντρεβερχάβεν θα βρεθεί νεκρός. Ανάμεσα στη συνάντηση των δύο αντρών και στο θάνατο του Ντρεβερχάβεν μεσολαβεί ένα δραματικό κενό. Ενα κομμάτι σκοτεινού χρόνου, που στη συνέχεια του φιλμ συμπληρώνεται με την αφήγηση του Καταντρέφε, όταν ανακρίνεται σαν ύποπτος για τη δολοφονία του δικαστικού κλητήρα. Ενα αρχικό νοηματικό κενό, που μέσα από τη διήγηση μιας ολόκληρης ζωής φωτίζεται από γεγονότα που το συνθέτουν, έτσι ώστε η αστυνομική πλευρά της υπόθεσης να ολοκληρώνεται σαν ένα λυμένο μυστήριο, το οποίο μπορεί να πάρει το δρόμο για το αρχείο. Ομως το μυστήριο που πλέκει με το δικό του τρόπο τις ανθρώπινες υπάρξεις μέσα στα μονοπάτια ενός βίου κοινωνικού, αυτό παραμένει άλυτο, τόσο για τους ήρωες του έργου, όσο και για το θεατή. Μα πρόκειται για ένα μυστήριο διατυπωμένο τόσο καθαρά, με μια τέτοια ενάργεια και σαφήνεια στα στοιχεία που δομούν τη μοναδικότητά του, ώστε έχει κανείς την αίσθηση πως ολόκληρη η απάντηση βρίσκεται εκεί μπροστά του. Πως το ίδιο το υλικό του μυστηρίου αποτελεί και το υλικό για τη λύση του. Αν το κέντρο του φιλμ βρισκόταν σε ένα αστυνομικό πρόβλημα, αν ήταν απλά μια ανάκριση για έναν φόνο, τότε η λύση του έργου προσφέρει σε αυτό μια συγγένεια με την αμερικάνικη "μαύρη λογοτεχνία" του μεσοπολέμου. Ομως οι σχέσεις των προσώπων και το κοινωνικό πλαίσιο όπου ξετυλίγονται, δημιουργούν ίσως μέσα στο ίδιο φιλοσοφικό πλαίσιο του νουάρ μυθιστορήματος ένα δράμα υπαρξιακό, ψυχολογικό και ταυτόχρονα ένα ψηφιδωτό της εθνικής συνείδησης για μια ευρωπαϊκή χώρα, την Ολλανδία, σε μια δεκαετία που κυοφορούσε τον κόσμο ενός ολόκληρου αιώνα.

(ΕΛΛΗ, ΔΑΝΑΟΣ, ΑΡΤ ΣΤΟΥΝΤΙΟ, ΑΛΦΑΒΙΛ)

Ενα από τα πιο όμορφα κινηματογραφικά μιούζικαλ, η ταινία του Νόρμαν Τζούισον (1971) βγαίνει ξανά στις αίθουσες, σε μια επανέκδοση με καινούριες κόπιες. Ενα μιούζικαλ που μπορεί ακόμη και να αναιρέσει την όποια γενική προκατάληψη κάποιου θεατή απέναντι στο είδος. Ενα είδος, που αν και έχει ρίζες στην ισχυρή παράδοση της κλασικής όπερας, συχνά η χρήση που του επιφυλάχτηκε δημιούργησε μια άπωση, με τους πρωταγωνιστές διάφορων ταινιών να πιάνουν το τραγούδι στις πιο ακατάλληλες στιγμές και με τη μουσική να λειτουργεί σαν τροχοπέδη σε κάθε εξέλιξη του μύθου. Ομως "Ο βιολιστής στη στέγη" είναι η απόδειξη της αντίθετης εκδοχής. Εδώ το μουσικό μέρος (Τζον Γουίλιαμς) πλέκεται αβίαστα με την πρόζα, της προσφέρει μια παραπάνω διάσταση, οι χορογραφίες στηρίζουν ό,τι επιτελεί η ρεαλιστική δράση και η ταινία επιδεικνύει τις εκφραστικές δυνατότητες μιας αυθαίρετης καλλιτεχνικής σύμβασης σε ένα μέσο κατεξοχήν φωτογραφικής καταγραφής, όπως υποτίθεται ότι είναι ο κινηματογράφος. Και την ίδια στιγμή το φιλμ, μεταφέροντας σε έναν ενιαίο μύθο τις ιστορίες του Σολέμ Αλεχέμ, πάλλεται από την καρδιά ενός έθνους, του έθνους των Εβραίων. Καταγράφει έναν τύπο κοινωνικής οργάνωσης, τις επιθυμίες και τα πάθη των ανθρώπων, που είναι τόσο κοινά σε κάθε άκρη της Γης, τη μοίρα του διωγμού, της φυγής και της περιπλάνησης των ζωντανών ανθρώπων, με τα σώματα και τις ψυχές τους. Και πετυχαίνει να γίνει το τραγούδι μιας λαϊκής ψυχής, που απέναντι στην προληπτική στάση για τον περιπλανώμενο Ιουδαίο αντιτάσσει ένα σοφό, καθαρό χαμόγελο.

(ΑΤΤΙΚΟΝ)

Ισως κανείς προτιμά τον σκηνοθέτη Κλιντ Ιστγουντ σε ταινίες σαν τους "Ασυγχώρητους", ακόμη περισσότερο στο "Μπερντ", από ό,τι σε χαμηλότονα δράματα σαν τις "Γέφυρες του Μάντισον" ή την τελευταία του ταινία "Μεσάνυχτα στον κήπο του καλού και του κακού". Ομως σε κάθε περίπτωση ο Ιστγουντ αποδεικνύει, πέρα από την ικανότητά του σαν σκηνοθέτης, ότι είναι γνώστης αυτού του θέματος, που ονομάζεται αμερικάνικος τρόπος ζωής, σε όλες του τις διαστάσεις, από τις μυθολογικές και το θρύλο μέχρι την πραγματικότητα της σύγχρονης ιστορίας, της κοινωνικής και της προσωπικής καθημερινότητας. Και ενώ κάθε ταινία του αποκτά το χαρακτήρα τομής στο σημείο που επιλέγει να σταθεί, στο στίγμα που προσδιορίζεται από την ιστορία, που μεταφέρει στην οθόνη, εκείνο που απουσιάζει είναι η προβολή του τυπικού "αμερικάνικου ονείρου", που εξαφανίζεται μέσα στον αναμφισβήτητο χαρακτήρα ή και τον κυνισμό της πραγματικότητας. Στην ταινία αυτή ένας νεαρός συγγραφέας από τη Νέα Υόρκη (Τζον Κιούζακ) φτάνει στη μικρή πόλη Σαβάνα της πολιτείας της Τζόρτζια για να καλύψει ένα χριστουγεννιάτικο πάρτι, σαν απεσταλμένος ενός περιοδικού. Το πάρτι διοργανώνει ένας από τους ισχυρούς παράγοντες της πόλης, ο Τζιμ Γουίλιαμς (Κέβιν Σπέισι),ο οποίος ύστερα από το πάρτι θα συλληφθεί για το φόνο ενός νεαρού μέσα στο σπίτι του. Εξαιτίας αυτού του φόνου η παραμονή του συγγραφέα στη σαβάνα θα παραταθεί και ο ίδιος θα μεταβληθεί σε παρασκηνιακό παράγοντα της δίκης που θα ακολουθήσει, σε μια πόλη η οποία κυριαρχείται από μια ηθική, που μοιάζει να εξασφαλίζει την αταραξία μιας καθιερωμένης τάξης...

(ΣΙΝΕΠΟΛΙΣ, ΒΙΛΑΤΖ, ΜΑΡΓΑΡΙΤΑ 2, ΝΙΡΒΑΝΑ, ΤΡΙΑΝΟΝ)

Ψυχρή, έως παγερή όσο και το σκηνικό της, τα απρόσωπα γραφεία μιας εξίσου απρόσωπης εταιρίας, τα κοστούμια - στολές των υπαλλήλων και των "στελεχών" της, το έρημο τοπίο μιας ανώνυμης πόλης, τα πανομοιότυπα δωμάτια των ξενοδοχείων, είναι και η ιστορία που αφηγείται η ταινία του Νιλ Λάμπουτ.Μια ιστορία που φαίνεται σαν να μην μπορούσε να ξετυλιχτεί παρά μόνο σε ένα τέτοιο περιβάλλον, το περιβάλλον της επαγγελματικής ιεραρχίας, του ανταγωνισμού για την επαγγελματική σταδιοδρομία, του είδους εκείνου των ειλώτων που δε γνωρίζουν άλλη ελευθερία από αυτή που υφίστανται, που τσαλακωμένοι οι ίδιοι - ποιος ξέρει από ποιον και γιατί - ξέρουν να αναπαράγουν γύρω τους την ψυχική τους αναπηρία, να τη μεταδίδουν στον διπλανό τους με τον τρόπο που οι ίδιοι τη δέχτηκαν, να τη μετατρέπουν σε αναπηρία ενός κόσμου που αδυνατεί ακόμη και να την αναγνωρίσει. Το παιχνίδι δυο αντρών με μια συνάδελφό τους στην ίδια εταιρία, ένα παιχνίδι που έχει εξαρχής να πληγώσει, είναι το θέμα που αναπτύσσεται γραμμικά στη διάρκεια της ταινίας, για να καταλήξει στην επίδειξη των αληθινών τραυμάτων και στην απόλαυσή τους, σαν να πρόκειται για έργα τέχνης, από το δημιουργό τους, τον άνθρωπο που κρατά τα ηνία του ψέματος ή τον κανόνα της εξουσίας.

(ΟΠΕΡΑ 1, ΙΛΙΟΝ)

Αγης ΜΑΡΑΓΚΟΥΔΑΚΗΣ