ΑΠΟΣΤΟΛΗ: Γρηγόρης ΤΡΑΓΓΑΝΙΔΑΣ

Ψέριμος. Ενα μικρό νησί ανάμεσα στην Κάλυμνο, στην Κω και τα τουρκικά παράλια, με φόντο τις βραχονησίδες Ιμια. Διοικητικά ανήκει στην Κάλυμνο. Μόνιμοι κάτοικοι όχι παραπάνω από 40. Μονοθέσιο δημοτικό σχολείο με έναν αναπληρωτή δάσκαλο και τέσσερα παιδιά, τα δύο από την Αλβανία.

Αν δεν υπήρχαν αυτοί οι άνθρωποι επάνω στο νησί, η Ψέριμος θα καταχωρούνταν σαν βραχονησίδα. Τώρα είναι μια βραχονησίδα με ανθρώπους. Ενα μνημείο κρατικής εγκατάλειψης. Εκεί που η εξωτερική μας πολιτική δε διστάζει να εκτρέφει κατσίκια στα Ιμια για να τονίσει ...την ελληνικότητά τους (!), την ώρα που, λίγα μίλια πιο μακριά, αφήνει τους Ψεριμιώτες δίχως πόσιμο νερό, δίχως δρόμο, δίχως γιατρό, δίχως, μερικές φορές, και επικοινωνία με την Κάλυμνο. Οχι μόνο λόγω καιρού, αλλά και επειδή όταν σταματάει το μεγάλο καϊκι για συντήρηση, μπαίνει στη θέση του ένα μικρότερο που επιδοτείται σαν ταχυδρομική γραμμή, αλλά δεν τα βγάζει το ίδιο καλά πέρα με τα μποφόρ. Εκεί, που ανάγκασαν το μοναδικό καφενείο του νησιού, που το βράδυ μαζεύονται μερικοί, μετρημένοι στα δάχτυλα, Ψεριμιώτες να ξεγελάσουν τη μοναξιά τους, να πληρώσει αντικειμενικά κριτήρια! Που ζητούν από τον μοναδικό άνθρωπο που έχει και τα εφτά παιδιά του στο νησί να πληρώσει εκατοντάδες χιλιάδες δραχμές για άδεια οικοδόμησης δυο δωματίων για να χωρέσει τη φαμίλια του!

Η πλειοψηφία των κατοίκων είναι ηλικιωμένοι. Ψαρεύουν ίσα για το φαϊ τους και εκτρέφουν και λίγες κατσίκες. Οι ίδιοι το λένε: Νιώθουν και είναι οι τελευταίοι. Οι εναπομείναντες. Νιώθουν και είναι ξεχασμένοι. Και αναπολούν τις εποχές που το νησί έσφυζε από ζωή. Πριν μείνουν οι γερόντοι να προστρέχουν τους λαθρομετανάστες...

Ο Χρήστος Τσικάρης είναι ο δάσκαλος της Ψερίμου για δεύτερη χρονιά. Μένει στο παλιό κτίριο του σχολείου σ' ένα δωματιάκι δίπλα από την αίθουσα διδασκαλίας. "Μην το βλέπεις έτσι, όταν ήρθα ήταν σε χειρότερη κατάσταση", λέει. Στο ίδιο κτίριο στεγάζεται και ο αστυνομικός "σταθμός" και το "ιατρείο", δηλαδή μια βιβλιοθήκη με μερικά φάρμακα μέσα. Ο Χρήστος λέει ότι ζήτησε από έναν στρατιωτικό γιατρό να γράψει στα κουτιά τους τις ιδιότητές τους για να μπορεί να κάνει ο ίδιος ...τον φαρμακοποιό, αν χρειαστεί.

"Εργάζομαι σαν αναπληρωτής και τη φετινή σχολική περίοδο. Πέρυσι, επειδή ήμουν και ...στεριανός τύπος, μου ήρθαν πολύ παράξενα τα πράγματα. Ειδικά την πρώτη βδομάδα, καθόμουν και χάζευα τη θάλασσα, δεν μπορούσα να χωνέψω ότι είμαι αποκλεισμένος. Κι ακόμα δεν πιστεύω ότι το έχω ξεπεράσει αυτό", λέει ο Χρήστος και συνεχίζει: "Από άποψη κτιρίου, το σχολείο δεν ήταν σε πολύ καλή κατάσταση. Ενα συνεργείο του δήμου μας έφτιαξε βόθρο, γιατί υπήρχε πρόβλημα".

Οι τέσσερις μαθητές, από 5,5 μέχρι 11 χρόνων και από δύο οικογένειες, αντιστοιχούν σε μία τάξη ο καθένας. "Ασχολούμαι με το καθένα χωριστά. Δεν υπάρχουν πλούσιες παραστάσεις στα παιδιά και δεν μπορείς να επικοινωνήσεις εύκολα. Κάνεις πάρα πολλές προσπάθειες για να εξηγήσεις το απλό. Υπάρχουν μαθησιακές δυσκολίες. Οχι ότι τα παιδιά υστερούν πνευματικά σε κάτι, αλλά, λόγω της απομόνωσης, τους λείπουν γενικές παραστάσεις. Ο κόσμος τους είναι οι γονείς τους που είναι κτηνοτρόφοι και οι θείοι τους που είναι ψαράδες. Το χειμώνα έχουμε και προβλήματα αποκλεισμού, αλλά είναι μικρές οι αποστάσεις και οι αποκλεισμοί σπάνε λόγω τόλμης και θράσους των ντόπιων ψαράδων".

"Υπάρχει πρόβλημα συγκοινωνίας", συνεχίζει ο Χρήστος. "Υπάρχει το καϊκι της γραμμής που κάνει δρομολόγιο τρεις φορές τη βδομάδα. Εμάς όμως στην Ψέριμο δε μας εξυπηρετεί. Θα έπρεπε να υπάρχει κι ένα δρομολόγιο που να έχει έδρα το νησί. Για να πας να ψωνίσεις ή να πας για μια δουλιά σε μια δημόσια υπηρεσία πρέπει να φύγεις σήμερα και να έρθεις μετά από δυο μέρες. Για μένα, είναι πολύ δύσκολο να αφήσω το σχολείο δυο μέρες. Δεν έχω πρόβλημα, ούτε θα μου πουν τίποτα από τα γραφεία πάνω, υπάρχει φοβερή κατανόηση, αλλά το θέμα είναι ότι δε θέλω εγώ να αφήνω το σχολείο τόσες μέρες για να πάω, για παράδειγμα, να πάρω τα χρήματα της επιχορήγησης από το δήμο για το σχολείο. Αν είναι δυνατόν για πέντε λεπτά δουλιά να χρειάζεται να κλείνουμε τρεις μέρες το σχολείο".

Η βιβλιοθήκη είναι προσφορά του Ταχυδρομικού Ταμιευτηρίου. Το καμάρι του σχολείου. Ο Χρήστος μας δείχνει τα βιβλία και μας ζητά να γράψουμε τα ευχαριστήριά του προς το Ταμιευτήριο, αφού δεν μπορεί να ευχαριστήσει το υπουργείο Παιδείας...

"Στην αρχή δυσκολευόμουν και να μαζέψω τα παιδιά. Τώρα τους έχω βάλει σε τάξη. Οι γονείς εδώ δεν κυνηγάνε τα παιδιά να πάνε σχολείο. Βλέπουν το δάσκαλο σαν μπέιμπι σίτερ για να απασχολεί τα παιδιά μέχρι τα 13 χρόνια τους που μπορούν να δουλέψουν". Μας διηγείται πως πέρυσι, που έκανε κανονική παρέλαση με τους πιτσιρικάδες, οι μόνοι θεατές ήταν ...οι εργάτες του δήμου που έφτιαχναν τον κάβο και οι οποίοι έσπευσαν να χειροκροτήσουν τα παιδιά! Ούτε στις χριστουγεννιάτικες εκδηλώσεις έρχονταν οι γονείς. Φέτος όμως, άλλαξε αυτή η κατάσταση.

Κι όμως, δεν ήταν πάντα έτσι τα πράγματα. Σύμφωνα με παλιά αρχεία που βρήκε ο Χρήστος, το σχολείο, που ιδρύθηκε το 1958, λειτουργούσε σε δύο κτίρια και είχε 150 παιδιά...

Στο μοναδικό καφενείο της Ψερίμου, βρίσκουμε τον Σκέβο Τρικίλη,τον Αντώνη Σπανό,τον Κώστα Τρικίλη και τον Νικόλα Τρικίλη.Πολύτεκνοι οι περισσότεροι, με τα παιδιά τους ξενιτεμένα. Πιο πολύ και από τις ελλείψεις στο νησί, αυτό που δεν αντέχεται είναι η μοναξιά. "Ούτε γιατρός υπάρχει ούτε παπάς. Ανθρωπο δε βλέπουμε. Δέκα ανθρώποι μονιάζουμε σ' αυτό το μαγαζάκι. Και το καϊκι που έρχεται εδώ θέλει κι έρχεται. Γιατί, αν θα πάρει ναύλο, θα είναι μόνο από σας. Πόσα θα πάρει για να βγει το καϊκι;"."Οι λάμπες όλες αυτές που βλέπετε είναι σβηστές. Το 'χουν αυτό το νησί για πέταμα. Λάθος κάνουν αυτοί οι ανθρώποι, που είναι εδώ απέναντι, οι γειτόνοι και δεν έρχονται", μας λένε για τους Τούρκους με πικρό χαμόγελο.

Το νησί δεν έχει νερό. Μάλλον, για την ακρίβεια, νερό έχει και μάλιστα πόσιμο, αλλά το σχετικό έργο ξεκίνησε χωρίς να ολοκληρωθεί. Αυτή τη στιγμή, οι κάτοικοι χρησιμοποιούν δεξαμενές, οι οποίες, ειδικά το καλοκαίρι, αποδεικνύονται ανεπαρκείς.

"Ασχολούμαι με δέκα κατσίκες", λέει ο Σκέβος Τρικίλης. "Είμαι συνταξιούχος. Αμα βγεις στη σύνταξη, κόβεται η πριμοδότηση κι εγώ περισσότερες κατσίκες δεν μπορώ να θρέφω. Τις πούλησα και άφηκα αυτές για να μην κάτσω στην καρέκλα. Είμαι 71 χρόνων και άμα κάτσω στην καρέκλα ένα χρόνο, τέλειωσα. Θέλω να περπατώ. Αλλά πού να πάω; Τα παιδιά μου είναι στην Κάλυμνο. Με τη σύνταξη που έχω, εκεί δεν μπορώ να ζήσω. Σπίτι θα πληρώνω, φώτα θα πληρώνω... Εδώ πάνω και δυσκολεύομαι να ζήσω. Το καλοκαίρι μόνο βάζουμε κάτι καρέκλες. Αν πάει έτσι όπως πάει, θα εγκαταλείψουμε το νησί. Ενα σκουπιδιάρικο έρχεται μια φορά το μήνα να μας πάρει τα σκουπίδια".

Το καλοκαίρι έρχονται τουρίστες στο νησί μέσω Καλύμνου και Κω. Οι κάτοικοι προσπαθούν να βγάλουν χρήματα νοικιάζοντας καρέκλες στην παραλία, αλλά παραπονιούνται ότι ακόμη και σ' αυτόν τον τομέα τους προλαβαίνουν, ενίοτε με προκλητικό τρόπο, όπως καταγγέλλουν, εποχιακοί "επιχειρηματίες" από την Κάλυμνο. "Πρώτα πρέπει να βάζουν οι ντόπιοι και μετά οι υπόλοιποι. Γιατί αυτοί που έρχονται από την Κάλυμνο έρχονται για ένα μήνα - δυο και σηκώνονται και φεύγουν. Ο δήμος ξέρει ποιοι μένουν εδώ χειμώνα - καλοκαίρι. Αλλά σου λέει "τσακωθείτε, παίξτε ξύλο". Ολοι θα φύγουν από δω. Κανένας δε θα μείνει, γιατί δεν υπάρχει τίποτα".

Στο νησί υπάρχει ένα στρατιωτικό φυλάκιο και αποσπάται και ένας αστυνομικός από την Κάλυμνο. Αυτό δεν εμποδίζει όμως σε τίποτα τους εμπόρους της ελπίδας να "αδειάζουν" στο νησάκι μετανάστες σχεδόν καθημερινά.

Οι Ψεριμιώτες μας διηγούνται για ένα πρωινό που κάθονταν στο καφενείο και εμφανίστηκε από το "πουθενά" ένας άγνωστος άνθρωπος. Τον κέρασαν καφέ και τον ρώτησαν αν υπάρχουν κι άλλοι. Τελικά, υπήρχαν δεκάδες. Ολόκληρες οικογένειες. Μέχρι να μεταφερθούν στην Κάλυμνο, οι Ψεριμιώτες τους συμπαραστέκονται ηθικά και υλικά από το υστέρημά τους. Οταν η αλληλεγγύη των λαών - και δη των φτωχών - τσακίζει το ρατσισμό και τον εθνικισμό.

Το όφελος από το φυλάκιο θα μπορούσε να είναι ο στρατιωτικός γιατρός. Λόγω έλλειψης όμως οδικού δικτύου, ο γιατρός θα πρέπει να περπατήσει μιάμιση ώρα μέχρι τον οικισμό, αν παραστεί ανάγκη, από τα μονοπάτια των κατσικιών. Οταν ρωτάμε τι γίνεται σε περίπτωση άμεσης ανάγκης, μας απαντούν πως "η προστασία μας είναι η Παναγία"...

Η περίπτωση του Μιχάλη Μαύρου είναι χαρακτηριστική της πολιτικής "πρόνοιας" της κυβέρνησης. Προσπαθώντας να στεγάσει την πολύτεκνη οικογένειά του - εφτά παιδιά - είπε να φτιάξει δυο μικρά δωμάτια στο σπίτι του. Αποτέλεσμα; "Μου κάνανε δικαστήριο, γιατί πρόσθεσα άλλες δύο κάμαρες. Η Αστυνομία. Γιατί δεν είχα άδεια. Με δυσκολία ζούμε. Είμαι κτηνοτρόφος. Ούτε γιατρό ξέρουμε ούτε τίποτα. Μας έχουν αποκομμένους. Τα παιδιά δεν ξέρουν ούτε Χριστούγεννα ούτε Πάσχα", μας λέει με κοφτές ανάσες, προσπαθώντας να χωρέσει το δράμα του. Τα δυο Ελληνόπουλα του σχολείου είναι δικά του. Το βράδυ θα έφευγε με ένα άλλο παιδί του στην Αθήνα, επειδή είχε ανάγκη ιατρικής περίθαλψης.

Πίσω στην παραλία της Ψερίμου, συναντάμε την κυρα - Κατερίνα Ξυλουρά."Ερχονται ακόμη και με δυο κιλά ψάρια", μας λέει για τους ψαράδες. "Γδυτή η θάλασσα. Δε δίνει αυτά που έδινε κάποτε. Κάναν τις ιχθυοκαλλιέργειες που δεν ξέρουν τι έχουν από εκατομμύρια και ρίξανε εμένα. Τους κάνουν αγρότες κι εμάς μας έκαναν επιχειρηματίες. Αν είναι δυνατόν... Τόσες μέρες τα καϊκια αραγμένα, έπνιξαν οι Τούρκοι τα μέρη μας. Το είδανε. Δεν πιστεύω να είναι τόσο τυφλοί. Να πιάσει αυτούς που πρέπει και όχι τον ψαρά με πέντε χιλιάρικα μεροκάματο. Αμαρτία από το θεό. Μια μέρα θα μας κρίνει όλους. Ρώτησαν τόσες μέρες αυτούς τους ανθρώπους αν είχαν να πάρουν ψωμί;".

Η κυρα - Κατερίνα όμως έχει κι άλλη πίκρα να βγάλει και μας κάνει κι ένα απρόσμενο "μάθημα" δημοσιογραφίας, με αφορμή την άσχημη "γνωριμία" της με τα ΜΜΕ στην κρίση με τα Ιμια. "Ολοι οι άνθρωποι είμαστε ίσοι στη Γη. Μας έχει πλάσει ο θεός με τα ίδια προσόντα. Τώρα, αν ένας είναι γραμματισμένος κι έφτασε κάπου κι εγώ έμεινα εδώ που έμεινα, δεν αλλάζει τίποτα στον άνθρωπο. Ο δημοσιογράφος πρέπει να νιώθει το φτωχό.Να δημοσιεύεις αυτό που σου λέει κι όχι αυτά που συμφέρουν εσένα και το κράτος. Τότε μην περάσεις από δω. Ούτε να σε δω, ούτε να με δεις. Στα Ιμια ήρθαν εδώ, "στοίχισαν" μπροστά στην τηλεόραση τρεις γριές, που τώρα δε ζούνε, και είπαν το πόνο τους όπως τον λέω τώρα εγώ. Τίποτα δεν έδειξαν. Ούτε μια λέξη. Αφού έκανες τα έξοδα και ήρθες και πήρες τα λόγια, γιατί δεν είπες μια λέξη απ' τις γριές; Γιατί;".