Πόσων γενιών μόχθος χρειάστηκε, για να θεριέψουν τόσο οι ελιές και να μπορούν να "παίζουν" με τον ήλιο; Πόσες γενιές μεγάλωσαν από τους καρπούς αυτού του ευλογημένου δέντρου; Το παρελθόν είναι δεδομένο για τον κάμπο της χώρας με τα χιλιάδες λιόδεντρα, οι αμφιβολίες όλων αφορούν στο αν θα έχει μέλλον. Αμφιβολίες που ενισχύονται από στοιχεία και από τα λόγια των ίδιων των ελαιοπαραγωγών. Τα σημάδια της καταστροφής, που επέρχεται από συμφωνίες τύπου ΚΑΠ και ΓΚΑΤΤ, είναι ορατά ακόμα και σ' αυτούς που θέλουν να κλείνουν τα μάτια.

Μόνο τον τελευταίο χρόνο το εισόδημα των ελαιοπαραγωγών της Σάμου μειώθηκε κατά 40% και των οινοπαραγωγών κατά 10%! Η ποσοστιαία συμμετοχή της γεωργίας στο ακαθάριστο εγχώριο προϊόν του νομού μειώθηκε από 23,7% το 1984 σε 13,3% το 1996%! Το λάδι παραμένει απούλητο, η τιμή του συνεχίζει να κατρακυλάει, οι επιδοτήσεις μειώνονται, το κόστος παραγωγής αυξάνει, ο αγροτικός πληθυσμός γερνάει και οι νέοι αποφεύγουν να ασχοληθούν με την, ασύμφορη πια, καλλιέργεια της ελιάς.

Στην "τύχη" του έχει αφεθεί από την κυβέρνηση και το περίφημο σαμιώτικο κρασί, που, όμως, εξαιτίας της εξαιρετικής ποιότητάς του δεν αντιμετωπίζει προς το παρόν πρόβλημα διάθεσης και τιμής. Παρότι πρόκειται για ένα εξαιρετικά συναλλαγματοφόρο προϊόν, δεν απολαμβάνει της απαραίτητης στήριξης. Να σημειωθεί, βέβαια, ότι στο νησί υπάρχει γενικότερο πρόβλημα στελέχωσης των υπηρεσιών, που έχουν να κάνουν με τη γεωργία.

Τα οφέλη για τους παραγωγούς θα μπορούσε να ήταν ακόμα μεγαλύτερα, αν η Ενωση Οινοποιητικών Συνεταιρισμών Σάμου αξιοποιούσε τις δυνατότητές της για καθετοποίηση της παραγωγής (παραγωγή, επεξεργασία, εμφιάλωση, διάθεση), που εκτός από την αύξηση της τιμής του, θα σήμαινε και δημιουργία θέσεων εργασίας. Σήμερα το 70% περίπου της παραγωγής πουλιέται χύμα (άρα σε χαμηλότερη τιμή απ' ό,τι αν πουλιόταν εμφιαλωμένο) μέσω της Ενωσης σε γαλλικό οίκο κρασιών. Το πρόβλημα σ' αυτό έγκειται στο ότι, αν για οποιοδήποτε λόγο διακοπεί η συνεργασία της Ενωσης με τον συγκεκριμένο οίκο, τότε θα υπάρξει σοβαρό πρόβλημα διάθεσης, μιας και δεν έχουν εξευρεθεί νέες αγορές.

Στα πλαίσια των κατευθύνσεων της Ευρωπαϊκής Ενωσης για χτύπημα και κατάργηση των συνεταιρισμών, αμφίβολο είναι και το αν η Ενωση θα καταφέρει να διατηρήσει για πολύ ακόμα το καταστατικό της δικαίωμα να υποχρεώνει τους παραγωγούς να πουλάνε σ' αυτή όλη τους την παραγωγή. Τυχόν αντικατάστασή της από πολυεθνικές θα έχει ολέθριες συνέπειες για τους παραγωγούς και την οικονομία του νησιού μεγάλο μέρος της οποίας - αν όχι το μεγαλύτερο - στηρίζεται στο κρασί,μιας και είναι κατανοητό ότι η όποια πολυεθνική σε καμία περίπτωση δε θα παίξει τον κοινωνικό, μεταξύ άλλων, ρόλο που μπορεί να παίξει η Ενωση.

Αν στα παραπάνω προστεθούν οι στρεμματικές αποδόσεις, η αύξηση του κόστους παραγωγής, με ταυτόχρονη μείωση της τιμής του προϊόντος, καθώς και το ότι δεν υπάρχουν νέοι διατεθειμένοι να συνεχίσουν την αμπελοκαλλιέργεια, τότε είναι κατανοητό ότι προμηνύονται άσχημες μέρες.

Ενδεικτική της γενικότερης κατάστασης είναι αυτή που αντιμετωπίζουν οι παραγωγοί του χωριού Παγώνδα,από τα πιο παραγωγικά χωριά του νησιού. Εδώ και δύο χρόνια η παραγωγή του λαδιού δεν πουλιέται. Η τιμή έπιασε "πάτο", 400 δραχμές το κιλό! Οι παραγωγοί του χωριού είχαν πέρυσι 800 τόνους λάδι, απ' αυτούς οι 600 παραμένουν απούλητοι.Οι ελπίδες τους για άνοδο της τιμής του λαδιού εξανεμίζονται όσο πλησιάζει η νέα σοδειά, οπότε θα αναγκαστούν να πουλήσουν όσο όσο.

Στο καφενείο του χωριού συναντήσαμε αγρότες πικραμένους από τα προβλήματα, αλλά απτόητους να δηλώνουν ότι θα υπερασπιστούν τις καλλιέργειές τους, όσο ζουν, αφού σχεδόν όλοι έχουν "πατήσει" την έκτη δεκαετία της ζωής τους.

"Γέμισε ο τόπος εισαγόμενο λάδι, σπορέλαιο", μας λέει ο πρόεδρος του Αγροτικού Συνεταιρισμού Παγώνδα Νίκος Ζαρμπάνης."Η κατάσταση είναι άσχημη" συνεχίζει κουνώντας το κεφάλι, "αν δεν ανέβει η τιμή, αν δεν επιδοτηθούμε για τα λιπάσματα και τα φυτοφάρμακα δεν ξέρω τι θα γίνει, μ' αυτή την τιμή δεν καλύπτουμε ούτε τα έξοδα της παραγωγής και να ξέρετε ότι αυτά που εισπράττουμε είναι το εισόδημά μας για δύο χρόνια, αφού μια καλή χρονιά θα τη διαδεχτεί μια που δεν έχουμε παραγωγή".

Η οργή "πυρώνει" τα μάτια του Κ. Κυπραίου που τονίζει ότι χρειάζεται ναπουλήσουν 50 κιλά λάδι, για να αγοράσουν 5 λίτρα ραουντάπ για τα ζιζάνια, 10 κιλά λάδι για ένα τσουβάλι λίπασμα."Επεσε τσεκούρι και στις επιδοτήσεις, η τιμή πέφτει, τα έξοδα αυξάνουν, ακόμα και οι αγροτικοί δρόμοι έχουν τα χάλια τους, παντού προβλήματα, όπου και να γυρίσουμε το κεφάλι μας, εγώ έχω απούλητο 5 τόνους λάδι", καταλήγει.

Το σκαμμένα χέρια του δένονται πάνω στο τραπέζι και με χαμηλωμένο κεφάλι, ο Γ. Κυριακού μάς λέει ότι έχει στην αποθήκη του 6 τόνους λάδι και συνεχίζει "από το λάδι περιμένουμε, από τίποτα άλλο, τι θα κάνουμε, οι νέοι φεύγουν, τα χωριά ερημώνουν, όλοι εμείς είμαστε πάνω από 65 χρονών ως πότε θα καλλιεργούμε, για ποια ανάπτυξη μας μιλάνε; Εμείς θα συνεχίσουμε όσο έχουμε κότσια, αλλά μετά;". Δίπλα του ο Κ. Τσάτσος,που έχει 4 τόνους απούλητο λάδι, συμπληρώνει "πιπερίζονται τα χείλια μας και τα μάτια μας από τα φυτοφάρμακα, ποτίσαμε στα φάρμακα, ένας καφές στο καφενείο έχει 100 και 200 δραχμές και ένα κιλό λάδι που παράγεται με τόσο κόπο 400, είναι άδικο, γι' αυτό βγήκαμε στους δρόμους".

"Σε μια δεκαετία εμείς θα φύγουμε, ποιος θα ασχοληθεί με τα χωράφια, κι εμείς όσο κι αν ζήσουμε ως πότε θα μπορούμε να καλλιεργούμε; Οι νέοι δε μένουν, πώς να μείνουν μ' αυτές τις τιμές; Επειτα, αν τελικά επιδοτηθούμε ανά δέντρο, όπως πρότεινε η Κομισιόν θα μειωθούν παραπέρα οι επιδοτήσεις, που τώρα είναι μια "ανάσα" για μας και αν υπήρχε ελπίδα να ασχοληθεί κάποιος νέος μετά δε θα υπάρχει καμία. Δυστυχώς δεν έχουμε διάδοχο. Και ξέρετε ότι αν δεν έχει ο αγρότης δεν έχει κανείς, θα μαραζώσει ο τόπος", διαπιστώνει με θλίψη ο Γ. Καραγιάννης πρόεδρος του Οινοποιητικού Συνεταιρισμού του χωριού, παραγωγός λαδιού και ο ίδιος.