Αν και έχουν κυκλοφορήσει πολλά βιβλία με θέμα την ΕΑΜική Εθνική Αντίσταση, τα Δεκεμβριανά, τη μεταβαρκιζιανή περίοδο και τον Εμφύλιο, λίγα από αυτά μπορούν να χαρακτηριστούν με τον όρο "Ντοκουμέντο". Κι όπου αυτό συμβαίνει, γίνεται με πολύ μεγάλες επιφυλάξεις. Βιβλίο - ντοκουμέντο, με την επιστημονική έννοια του όρου, και χωρίς την παραμικρή επιφύλαξη μπορεί να χαρακτηριστεί αυτό που εκδόθηκε τελευταία από τον εκδοτικό οίκο "ΠΡΟΣΚΗΝΙΟ", με τον τίτλο "ΣΤΗ ΔΙΝΗ ΤΟΥ ΕΜΦΥΛΙΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ - Σπάνια ντοκουμέντα του ΕΑΜ (1944 - 1947)". Πρόκειται για ένα βιβλίο μοναδικό, αφού συγκεντρώνει για πρώτη φορά στα εκδοτικά χρονικά, κορυφαίας ιστορικής σημασίας σπάνια - ορισμένα σχεδόν άγνωστα - ντοκουμέντα του ΕΑΜ, από την εποχή του Συμφώνου του Λιβάνου και ως το Φλεβάρη του 1947. Την ιστορική επιμέλεια της έκδοσης έχει κάνει ο γνωστός ιστορικός, καθηγητής Πολιτικής Ιστορίας στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Παύλος Πετρίδης,ο οποίος έχει γράψει και την εισαγωγή. Ο πρόλογος είναι του επιτίμου Προέδρου του ΚΚΕ Χ. Φλωράκη.

"Τελευταία - γράφει στον πρόλογο ο Χ. Φλωράκης - παρατηρείται η έκδοση πλήθους νέων ιστορικών βιβλίων, πολυσέλιδα αφιερώματα στις εφημερίδες, εκπομπές στην τηλεόραση, γύρω από τη σύγχρονη ιστορία του τόπου μας.

Στις περισσότερες περιπτώσεις οι εκδόσεις αυτές και τα σχετικά δημοσιεύματα υποκρύπτουν πολιτικές σκοπιμότητες.

Στο όνομα δήθεν της ιστορικής έρευνας και της ιστορίας διαστρεβλώνουν την ίδια την ιστορία και τα γεγονότα, με στόχο να πλήξουν τους αντιπάλους τους και κυρίως να δημιουργήσουν την πεποίθηση πως η σημερινή κατάσταση είναι δίκαιη και αμετάβλητη.

Τελευταία, στο πλαίσιο έντασης της αντι-ΚΚΕ διαβολής, γινόμαστε μάρτυρες κακοποίησης της ιστορικής αλήθειας, κυρίως για τη δεκαετία του '40, της ιστορικής αλήθειας για την Εθνική Αντίσταση, τα Δεκεμβριανά και τον Εμφύλιο. Ασφαλώς, όπως έγινε και με την ιστορία της Επανάστασης του 1821, θα χρειαστούν κι εδώ πολλές προσπάθειες για να λάμψει η αλήθεια. Ετσι θεωρούμε ότι εκδόσεις βιβλίων, όπως αυτό που κρατάει ο αναγνώστης στα χέρια του, είναι άκρως πολύτιμες και αναντικατάστατες γιατί υπηρετούν με προσήλωση την ιστορική επιστήμη, αποτελούν σοβαρή πηγή μελέτης και έρευνας μιας πολυτάραχης περιόδου και συμβάλλουν στην επιστημονική προσέγγιση του παρελθόντος". Και ο επίτιμος Πρόεδρος του ΚΚΕ καταλήγει: "Το υλικό αυτού του βιβλίου που επιμελήθηκε ο γνωστός ιστορικός - καθηγητής Παύλος Πετρίδης πιστεύουμε ότι περισσότερο απ' όλους θα είναι χρήσιμο για τη νέα γενιά. Αυτή η νέα γενιά χρειάζεται κυρίως να μάθει. Κι αυτό της το χρωστάμε. Για να φανεί αντάξια των προηγούμενων, για να εκπληρώσει τα ανεκπλήρωτα όνειρα και ιδανικά και για να δώσει σάρκα και οστά στα οράματα των παππούδων της και τα δικά της".

Το βιβλίο περιέχει τις τρεις Λευκές Βίβλους του ΕΑΜ, τη Μαύρη Βίβλο του για "το εκλογικό πραξικόπημα της 31 Μάρτη του 1946", καθώς και το Υπόμνημα που ο πολιτικός συνασπισμός των ΕΑΜικών κομμάτων κατέθεσε, το Φλεβάρη του 1947, στην επιτροπή του ΟΗΕ για τις "Πραγματικές αιτίες του Ελληνικού Δράματος".

Η πρώτη ΛΕΥΚΗ ΒΙΒΛΟΣ (Μάης 1944 - Γενάρης 1945) εκδόθηκε στην αρχή την 1η Φλεβάρη του 1945 στα Τρίκαλα - όπου είχε καταφύγει η ηγεσία του κινήματος μετά τα Δεκεμβριανά - και επανεκδόθηκε στην Αθήνα το Μάρτη του ιδίου έτους με συμπλήρωμα για τη Συμφωνία της Βάρκιζας. Καλύπτει, δε, μέσα από ιστορικά ντοκουμέντα - τόσο του ΕΑΜ όσο και των αντιπάλων του - όλα τα σημαντικά γεγονότα που έλαβαν χώρα από τον καιρό της Διάσκεψης του Λιβάνου έως λίγες μέρες μετά την υπογραφή της Συμφωνίας της Βάρκιζας. Στο βιβλίο περιέχεται η έκδοση της Αθήνας που είναι και η πιο πλήρης.

Η δεύτερη ΛΕΥΚΗ ΒΙΒΛΟΣ (Φλεβάρης - Ιούνης 1945) με τίτλο "Παραβάσεις της Βάρκιζας", εκδόθηκε στην Αθήνα τον Ιούνη του 1945 και αποτελείται από πλήθος στοιχείων - κυρίως ντοκουμέντα του αντιπάλου - που φανερώνουν (στο διάστημα που καλύπτει) σε όλες τις διαστάσεις τους τις παραβάσεις της Συμφωνίας από το μεταβαρκιζιανό καθεστώς.

Η τρίτη ΛΕΥΚΗ ΒΙΒΛΟΣ (Ιούλης - Οκτώβρης 1945) με τίτλο "Δημοκρατικός Νεοφασισμός" εκδόθηκε στην Αθήνα τον Οκτώβρη του 1945. Κινείται στο ίδιο πλαίσιο με την προηγούμενη και αποτελεί αναγκαίο συμπλήρωμά της για την περιόδου του καλοκαιριού - φθινοπώρου του '45.

Η ΜΑΥΡΗ ΒΙΒΛΟΣ με τίτλο "Το εκλογικό πραξικόπημα της 31 Μάρτη 1946" εκδόθηκε στην Αθήνα το Μάη του 1946. Είναι ένα ντοκουμέντο σχεδόν άγνωστο, όχι μόνο στο ευρύ αναγνωστικό κοινό, αλλά και στους κύκλους των ιστορικών. Απουσιάζει, ως ιστορική πηγή άντλησης πληροφοριών - αφού δε σημειώνεται ως βιβλιογραφία - από το σύνολο σχεδόν των ιστορικών συγγραμμάτων που ασχολούνται μ' αυτή την περίοδο, ενώ όσοι έχουν αξιοποιήσει αυτό το ντοκουμέντο, συνήθως παραλείπουν να παραπέμψουν σ' αυτό, για λόγους προφανείς, που δε χρειάζεται να τους αναφέρουμε εδώ. Η Μαύρη Βίβλος ξεσκεπάζει με πλήθος στοιχείων - κυρίως της αντίπαλης πλευράς - το όργιο της τρομοκρατίας, της κρατικής βίας και νοθείας, καθώς και της εγγλέζικης επικυριαρχίας, στο πλαίσιο των οποίων έγιναν οι εκλογές του 1946. Αν και θεωρείται λάθος τακτική που το ΕΑΜ δεν έλαβε μέρος σε κείνες τις εκλογές, εντούτοις αυτή η εκτίμηση δεν αναιρεί ούτε στο παραμικρό την αλήθεια εκείνων που κατήγγειλε με το προαναφερόμενο ντοκουμέντο του. Ισα - ίσα που το περιεχόμενο της Μαύρης Βίβλου - πέραν του ότι ξεσκεπάζει χωρίς υπερβολές τους υπεύθυνους της ελληνικής τραγωδίας - μας βοηθάει αφάνταστα - τόσο τους ιστορικούς ερευνητές, όσο και τους απλούς αναγνώστες - να κατανοήσουμε τις συνθήκες μέσα από τις οποίες το ΕΑΜικό κίνημα οδηγήθηκε στην αποχή.

Το Υπόμνημα του ΕΑΜ προς τη Βαλκανική Επιτροπή Ερευνας του ΟΗΕ - που της επιδόθηκε στις 17/2/1947 - εκδόθηκε στην Αθήνα το 1947 με τον τίτλο: "Οι πραγματικές αιτίες του ελληνικού δράματος". Πρόκειται για ένα μοναδικό ντοκουμέντο που αποκαλύπτει σημείο προς σημείο, μέσα από πλήθος ατράνταχτων στοιχείων, τους πραγματικούς υπεύθυνους για τον εμφύλιο πόλεμο.

Ενα τελευταίο στοιχείο, που εντάσσεται στα συν αυτού του βιβλίου, είναι το πλήθος των φωτογραφικών του ιστορικών ντοκουμέντων, τα οποία ανεβάζουν την αισθητική του αξία τηρώντας παράλληλα στάση σεβασμού απέναντι στην ιστορία. Τα φωτογραφικά ντοκουμέντα του βιβλίου δένουν άριστα με το υπόλοιπο περιεχόμενο και ουσιαστικά το συμπληρώνουν, ενώ δε λείπουν οι συμβολισμοί, εικόνας και λόγων, με διαχρονική σημασία.

Χαρακτηρίσαμε προηγουμένως το βιβλίο για το οποίο γίνεται λόγος "Βιβλίο - Ντοκουμέντο". Κι αυτό όχι άδικα. Καταρχήν πρόκειται για ένα βιβλίο που από την αρχή ως το τέλος του περιλαμβάνει σπάνια - σχεδόν άγνωστα - ντοκουμέντα του ΕΑΜ (αφού από το ΕΑΜ εκδόθηκαν για πρώτη φορά οι συλλογές στις οποίες προηγουμένως αναφερθήκαμε), με μεγάλη ιστορική αξία. Ομως αυτό δεν είναι και τόσο αρκετό για να δικαιολογήσει πλήρως το χαρακτηρισμό μας, με την έννοια πως αδικείται το περιεχόμενο του βιβλίου αν ο αναγνώστης πάρει τοις μετρητοίς τον τίτλο του και θεωρήσει πως απλώς περιλαμβάνει μόνο ΕΑΜικά κείμενα - όσο σπουδαία και να θεωρούνται για τη διερεύνηση της ιστορικής αλήθειας. Στην πραγματικότητα οι προαναφερόμενες συλλογές του ΕΑΜ (οι Λευκές Βίβλοι, η Μαύρη Βίβλος και το Υπόμνημα στον ΟΗΕ), που για πρώτη φορά εκδίδονται συγκεντρωμένες όλες μαζί σε έναν τόμο, είναι συλλογές με ντοκουμέντα κυρίως του αντιπάλου - της άλλης δηλαδή πλευράς - μέσα από τα οποία το ΕΑΜικό κίνημα στήριζε τις καταγγελίες του και τις θέσεις του, ξεσκεπάζοντας τους εχθρούς του ελληνικού λαού και του λαϊκού κινήματος. Αν προστεθεί τώρα και το γεγονός ότι η άλλη πλευρά ουδέποτε επιχείρησε να αντικρούσει όσα το ΕΑΜ υπογράμμιζε μ' αυτές τις εκδόσεις - συλλογές,τότε γίνεται φανερή η αξία τους, ενώ ο χαρακτηρισμός του βιβλίου στο οποίο αναφερόμαστε ως "Βιβλίο - Ντοκουμέντο" στηρίζεται πλήρως. Να γιατί, συνεπώς, ένα τέτοιο βιβλίο δεν μπορεί να λείπει από καμία βιβλιοθήκη, από κανένα σπίτι. Να γιατί θα πρέπει να το διαβάσει ο κάθε Ελληνας πολίτης - ανεξαρτήτως ιδεολογικής και πολιτικής τοποθέτησης - που ενδιαφέρεται για την αντικειμενική, ιστορική αλήθεια, για την ιστορική ταυτότητα αυτού του τόπου. Το βιβλίο αυτό θα του είναι ένας πολύτιμος φίλος κι ένας ουσιαστικός βοηθός στις αναζητήσεις του.