Στις 16 του Απρίλη 1998 η κυβέρνηση γνωστοποίησε την πρόθεσή της να προχωρήσει στη συγχώνευση της Εθνικής Τράπεζας Ελλάδας (ΕΤΕ) με την Εθνική Κτηματική Τράπεζα Ελλάδας (ΕΚΤΕ).Με την κίνηση αυτή δρομολογούσε τις διάφορες αλλαγές και προσαρμογές του ελληνικού τραπεζικού συστήματος, ώστε να ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις της "παγκοσμιοποιημένης" οικονομίας για "λιγότερο κράτος" και περισσότερη ιδιωτική πρωτοβουλία και στις τράπεζες. Η συγχώνευση της ΕΤΕ με την ΕΚΤΕ - που έγινε με γραπτή ανακοίνωση της διορισμένης από την κυβέρνηση διοίκησης της Εθνικής τη Μεγάλη Βδομάδα - ήταν "κεραυνός εν αιθρία". Η ξαφνική αυτή κίνηση - που δε διερευνήθηκε και δε σχολιάστηκε εκτενώς λόγω του ότι δημοσιοποιήθηκε Μεγάλη Βδομάδα που η παράδοση θέλει την οικονομική επικαιρότητα να μονοπωλείται από τις τιμές του οβελία και το πασχαλινό τραπέζι σε βάρος άλλων οικονομικών γεγονότων - προκάλεσε μια σειρά εύλογα ερωτηματικά, τα οποία μέχρι σήμερα παραμένουν αναπάντητα.

Η ΕΚΤΕ είναι θυγατρική της Εθνικής Τράπεζας. Πέρσι γιόρτασε την επέτειο των 70 χρόνων από την ίδρυσή της, απορροφώντας τη δεύτερη - υπό δημόσιο έλεγχο - Εθνική Στεγαστική Τράπεζα Ελλάδας (ΕΣΤΕ), που είναι επίσης θυγατρική της Εθνικής. Η συγχώνευση των δύο στεγαστικών τραπεζών, σε μια ενιαία δημόσια στεγαστική τράπεζα, τη νέα ΕΚΤΕ, έγινε πολύ προσεκτικά. Πριν παρθεί η τελική απόφαση, είχε προηγηθεί συγκεκριμένη μελέτη (συνηγορούσε στην απορρόφηση της ΕΣΤΕ από την ΕΚΤΕ), με βάση την οποία καταρτίστηκε σχέδιο και χρονοδιάγραμμα για την ομαλή συγχώνευση των δύο τραπεζών. Και πρέπει να σημειώσουμε ότι στην κοινή γνώμη πέρασε ομαλά η συγχώνευση των δύο κρατικών στεγαστικών τραπεζών σε μια μεγάλη ενιαία κρατική στεγαστική τράπεζα, τη νέα ΕΚΤΕ που προήλθε από την απορρόφηση (και άρα τη διαγραφή της από τον τραπεζικό χάρτη της Ελλάδας) της ΕΣΤΕ.

Ομως, η νεότερη απόφαση της κυβέρνησης να προχωρήσει στη συγχώνευση της ΕΚΤΕ με την ΕΤΕ (με την απορρόφηση της πρώτης από τη δεύτερη), είναι διαφορετικής ποιότητας κίνηση. Με την κίνηση αυτή, η κυβέρνηση σβήνει από το χάρτη του τραπεζικού συστήματος την ΕΚΤΕ, δηλαδή τη μοναδική δημόσια στεγαστική τράπεζα που είχε απομείνει μετά την απορρόφηση της ΕΣΤΕ από την ΕΚΤΕ.Και ανεξάρτητα αν η απόφαση για την απορρόφηση της νέας ΕΚΤΕ από τη "μητέρα" Εθνική οδηγεί, φαινομενικά, στο συμπέρασμα ότι κινείται με το ρεύμα της εποχής των συγχωνεύσεων και των εξαγορών, η συγκεκριμένη κυβερνητική κίνηση έχει προκαλέσει πολλά ερωτήματα, τα οποία μέχρι σήμερα παραμένουν αναπάντητα.

Μεταξύ αυτών, είναι και τα εξής;

1. Πότε αποφασίστηκε από την κυβέρνηση και με ποιο κριτήριο η συγχώνευση της ΕΚΤΕ με την ΕΤΕ;

2. Γιατί δεν έγινε παρόμοια μελέτη (απ' όσο είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε δεν έγινε ποτέ) για τη συγχώνευση της νέας ΕΚΤΕ με την ΕΤΕ; Πώς είναι δυνατό να θεωρείται αναγκαία η μελέτη για τη συγχώνευση της ΕΚΤΕ με την ΕΣΤΕ ή της Εμπορικής με την Ιονική (έστω κι αν στη δεύτερη περίπτωση η κυβέρνηση αποφάσισε αντίθετα από το πόρισμα της μελέτης) και να μην κρίνεται αναγκαία η μελέτη για μια μεγαλύτερης εμβέλειας συγχώνευση, όπως αυτή της απορρόφησης της νέας ΕΚΤΕ από την ΕΤΕ;

3. Με ποιο κριτήριο και από ποιους ορίστηκε η σχέση 1,9 μετοχές της ΕΚΤΕ προς 1 μετοχή της ΕΤΕ,με την οποία έγινε η ανταλλαγή μετοχών των δύο τραπεζών;

4. Τι συνέπειες θα έχει για το προσωπικό, για την άσκηση κοινωνικής πολιτικής και γενικότερα για τη λαϊκή στέγη η απόφαση για τη συγχώνευση;

Θα μπορούσαν να προστεθούν και άλλα ερωτήματα, που έχουν μείνει αναπάντητα. Το σίγουρο είναι ότι η συγχώνευση των Τραπεζών Εθνικής και Κτηματικής, εκτός των άλλων συνεπειών, θα έχει και αρνητικές συνέπειες τόσο στην απασχόληση των τραπεζοϋπαλλήλων όσο και στην πολιτική λαϊκής στέγης.Οι φραστικές διαβεβαιώσεις της διοίκησης της Εθνικής ότι με τη συγχώνευση δε θίγεται το καθεστώς των επιδοτούμενων στεγαστικών δανείων και ότι "θα" διατηρηθούν οι θέσεις εργασίας, γίνονται για να διασκεδαστούν οι εντυπώσεις.

Ολα δείχνουν ότι η απόφαση για τη συγχώνευση ΕΤΕ - ΕΚΤΕ (με την απορρόφησης της δεύτερης από την πρώτη), πάρθηκε στο πρώτο δεκαπενθήμερο του Απρίλη, εντελώς απρογραμμάτιστα, πρόχειρα και βιαστικά. Αυτό είναι κάτι που φαίνεται τόσο από το γεγονός ότι δεν είχε προηγηθεί καμιά τεχνικοοικονομική μελέτη που να καταγράφει τα υπέρ και τα κατά της συγχώνευσης και τα προβλήματα που θα δημιουργούσε μια τέτοια κίνηση, ώστε να σχεδιαστεί ο τρόπος αντιμετώπισή τους, όσο και από την έκθεση του διοικητή της ΕΚΤΕ Βασίλη Ράπανου,που έχει ενσωματωθεί στο βιβλίο με τα απολογιστικά στοιχεία για την πορεία της ΕΚΤΕ στη χρήση του 1997 (δόθηκε στη δημοσιότητα στις 5 Μάη κατά τη διάρκεια της ετήσιας γενικής συνέλευσης των μετόχων της Τράπεζας). Ενημερώνοντας λοιπόν με την έκθεσή του τους μετόχους της Τράπεζας, ο Β. Ράπανος σημειώνει μεταξύ άλλων στη σελίδα 18 της έκθεσής του ότι "... το σημαντικότερο γεγονός της χρήσης 1997 ήταν η απορρόφηση της Εθνικής Στεγαστικής Τράπεζας από την Εθνική Κτηματική Τράπεζα, η οποία έγινε μέσα στα πλαίσια του προγράμματος αναδιάρθρωσης του Ομίλου της Εθνικής Τράπεζας, στον οποίο ανήκουν οι δύο τράπεζες. Η συγχώνευση των δύο ιδρυμάτων ολοκληρώθηκε τον περασμένο Δεκέμβρη, μετά από μακρά διαδικασία νομικών και διοικητικών διεργασιών... Θεωρούμε ότι μέσα στο πρώτο εξάμηνο του 1998 θα έχουν υλοποιηθεί οι περισσότεροι στόχοι της συγχώνευσης, όπως εναρμόνιση του Οργανισμού, δίκτυο, μηχανογραφική εξυπηρέτηση, μεταθέσεις προσωπικού, νέα προϊόντα κλπ...".

Το παραπάνω απόσπασμα, που δεν πρόλαβαν να το απαλείψουν από την έκθεση του διοικητή της ΕΚΤΕ στην ετήσια γενική συνέλευση των μετόχων της Τράπεζας στις 5 του Μάη, λέει πολλά. Αποκαλύπτει ότι η απόφαση για της συγχώνευση της ΕΚΤΕ με την ΕΤΕ, που ανακοινώθηκε δημόσια στις 16 του Απρίλη 1998, αποφασίστηκε έκτακτα μέσα στον Απρίλη. Και τους πραγματικούς λόγους, για τους οποίους κρίθηκε αναγκαίο να εξαφανιστεί από την ελληνική τραπεζική αγορά η ΕΚΤΕ (η μοναδική δημόσια τράπεζα που χορηγούσε επιδοτούμενα στεγαστικά δάνεια για πρώτη κατοικία) με την απορρόφησή της από την ΕΤΕ, τους γνωρίζουν ο πρωθυπουργός Κ. Σημίτης και ο διοικητής της ΕΤΕ Θ. Καρατζάς.Αποτελεί δε κοινό μυστικό ότι ο Θ. Καρατζάς είναι ένας από τους πιο στενούς συνεργάτες, φίλους και συμβούλους του πρωθυπουργού και γι' αυτό ο Κ. Σημίτης τον διόρισε στη θέση του διοικητή της ΕΤΕ, που είναι η μεγαλύτερη ελληνική τράπεζα.

Οσο για τα κριτήρια, με τα οποία αποφασίστηκε η αναλογία ανταλλαγής των μετοχών της ΕΚΤΕ με της ΕΤΕ (για κάθε μια μετοχή της Εθνικής έπρεπε να διατεθούν 1,9 μετοχές της ΕΚΤΕ), δε δόθηκε καμιά εξήγηση. Και ούτε μπορούν να πείσουν κανέναν, αν επικαλεστούν ως κριτήριο για την αναλογία ανταλλαγής των μετοχών την τρέχουσα χρηματιστηριακή αξία των μετοχών των δύο τραπεζών, καθώς κάποιος άλλος θα μπορούσε να τους αντιτείνει το κριτήριο της κερδοφορίας των δύο τραπεζών. Για την ιστορία να αναφέρουμε ότι τα καθαρά κέρδη προ φόρων ανήλθαν στη διετία 1996-1997 για μεν την ΕΚΤΕ στο ποσό των 67,8 δισ. δραχμών (28,2 δισ. δραχμές το 1997 και 39,6 δισ. δραχμές το 1996) για δε την ΕΤΕ στο ποσό των 35,8 δισ. δραχμών (35,8 δισ. δραχμών πέρσι, ενώ το 1996 είχε 0 κέρδη). Με ποιο κριτήριο λοιπόν η σχέση ανταλλαγής 1,9 μετοχές της ΕΚΤΕ με 1 μετοχή της ΕΤΕ; Μήπως, κάποιοι θησαύρισαν από αυτή τη βεβιασμένη συγχώνευση και το συγκριμένο τρόπο που ορίστηκε η σχέση της ανταλλαγής των μετοχών; Λέμε, μήπως;

Σε ό,τι αφορά άλλες αρνητικές συνέπειες, που πιθανόν να έχει η απορρόφηση της ΕΚΤΕ από την ΕΤΕ, αυτές που είναι ορατές διά γυμνού οφθαλμού, είναι οι εξής:

Πρώτον, η επιδοτούμενη λαϊκή στέγη. Μέχρι πέρσι επιδοτούμενα στεγαστικά δάνεια για απόκτηση πρώτης κατοικίας χορηγούσαν οι δυο κρατικές (ΕΚΤΕ και ΕΣΤΕ) και η ιδιωτική τράπεζα ΑΣΠΙΣ. Από το το Γενάρη του 1998 (μετά την απορρόφηση της ΕΣΤΕ από την ΕΚΤΕ) η επιδοτούμενη στεγαστική πολιτική ασκείται από μια κρατική τράπεζα (τη νέα ΕΚΤΕ) και από μια ιδιωτική (την ΑΣΠΙΣ). Και, τώρα, με την απόφαση της κυβέρνησης για απορρόφηση της νέας ΕΚΤΕ από την ΕΤΕ, φεύγει από την αγορά η μοναδική εξειδικευμένη δημόσια στεγαστική τράπεζα, για να μείνει μοναδικός κυρίαρχος, η ιδιωτική τράπεζα ΑΣΠΙΣ.Σκιαγραφήσαμε, αναλυτικά με κάθε λεπτομέρεια τις εξελίξεις που σημειώθηκαν μέσα στο τελευταίο δωδεκάμηνο, στις ειδικές στεγαστικές τράπεζες, επειδή δείχνουν να παίρνονται από την κυβέρνηση αποφάσεις που οδηγούν στην άμεση ή έμμεση ενίσχυση της ιδιωτικής στεγαστικής τράπεζας ΑΣΠΙΣ.Με δεδομένο, μάλιστα, ότι ο σημερινός διοικητής της ΕΤΕ Θ. Καρατζάς ήταν μέχρι το 1996 πρόεδρος της ΑΣΠΙΣ και ότι αντιπρόεδρος της ΑΣΠΙΣ εξακολουθεί να παραμένει ο αδελφός του Κ. Καρατζάς, είναι δύσκολο να αποφύγει κανείς τον πειρασμό να μην κάνει πονηρές σκέψεις.

Δεύτερον, με τη συγχώνευση της ΕΚΤΕ με την ΕΤΕ - σε συνδυασμό με τα σχέδια για εξαγορές και συγχωνεύσεις άλλων τραπεζών που βρίσκονται σε εξέλιξη - χτυπά πιο δυνατό το καμπανάκι της ανεργίας και για τους Ελληνες τραπεζοϋάαλληλους. Οσο και αν οι αρμόδιοι υπόσχονται ότι "θα" διατηρηθούν οι θέσεις απασχόλησης στις συγχωνευόμενες ή εξαγοραζόμενες τράπεζες, οι κινήσεις αυτές γίνονται με στόχο την αύξηση της "ανταγωνιστικότητάς" τους με τη μείωση του κόστους εργασίας που θα επιδιωχτεί και με μαζικές απολύσεις προσωπικού και προγράμματα εθελουσίας εξόδου. Αυτό είναι κάτι που το βεβαιώνει και η διεθνής εμπειρία, όπως για παράδειγμα το γεγονός ότι τα σχέδια για την "ισχυροποίηση" της Deutsche Bank (της πρώτης γερμανικής τράπεζας) συνοδεύονται με σχέδια για 9.000 απολύσεις στην επόμενη τριετία! Τρίτον, με τη συγχώνευση της ΕΚΤΕ με την ΕΤΕ υλοποιούνται ευκολότερα τα σχέδια της κυβερνητικής πολιτικής ιδιωτικοποιήσεων και "λιγότερου κράτους" στις τράπεζες. Για παράδειγμα, θα ήταν μεγαλύτερες οι αντιδράσεις, αν έβγαινε πέρσι η κυβέρνηση (που ακόμη λειτουργούσαν αυτόνομα η ΕΣΤΕ και η ΕΚΤΕ) και έλεγε ότι πουλάει σε ιδιώτες μεγάλα πακέτα μετοχών (του 5% ή του 10% κάθε χρόνο) αυτών των δύο κρατικών τραπεζών, σε σχέση με τις αντιδράσεις που προκάλεσε φέτος (που δεν υφίστανται οι δύο στεγαστικές τράπεζες καθώς απορροφήθηκαν από την ΕΤΕ) η απόφαση της κυβέρνησης να πουλήσει σε ιδιώτες 2,5 εκατομμύρια μετοχές της ΕΤΕ!

Λάμπρος ΤΟΚΑΣ