"Ο δικαστής πρέπει να είναι αμείλικτος σε κάθε περίσταση μεγαλεμπόρου - μεγαλοδιακινητή, ενώ στις ηπιότερες παραβάσεις θα ενεργεί κατ' έμφρονα και δίκαια κρίση αναγνωρίζοντας για τους χρήστες το δικαίωμα: στη ζωή, στην αλληλεγγύη, στην κοινωνική βοήθεια και στην ευκαιρία να ανανήψει", τονίζει ο Εισαγγελέας Εφετών Αθήνας Ανδρέας Φάκος στη συνέντευξή του προς το "Ρ".

Ο Ανδρέας Φάκος - είναι και αντιπρόεδρος του Κέντρου Θεραπείας Εξαρτημένων Ατόμων (ΚΕΘΕΑ) - απαντά σε κρίσιμα ερωτήματα.

- Είναι επαρκής ή όχι η ελληνική νομοθεσία για τα ναρκωτικά;

Α. Φ.: Υπάρχει κοινή διαπίστωση ότι η ελληνική νομοθεσία για τα ναρκωτικά είναι επαρκής για την πάταξη των μεγαλεμπόρων και μεγαλοδιακινητών, σύγχρονη, δε, φιλελεύθερη και δημοκρατική ως προς την ποινική αντιμετώπιση των χρηστών.

Το νομικό οπλοστάσιο για τους μεγαλεμπόρους και μεγαλοδιακινητές είναι σημαντικό. Για τα βασικά εγκλήματα (πώληση - αγορά - κατοχή - καλλιέργεια- εισαγωγή κλπ. ) το άρθρο 5 του νόμου 2161/93 προβλέπει κάθειρξη 10 - 20 έτη και χρηματική ποινή.

Για τις διακεκριμένες πράξεις (εισαγωγή ή διακίνηση σε: Σχολικές Μονάδες - Αθλητικούς Χώρους - Στρατιωτικές Μονάδες κλπ.) το άρθρο 6 προβλέπει κάθειρξη 15 - 20 ετών και χρηματική ποινή.

Για τις επιβαρυντικές περιστάσεις (κατ' επάγγελμα - κατά συνήθεια - υπότροπος - ενεργεί με σκοπό να προκαλέσει χρήση από ανηλίκους - χρήση όπλων για διαφυγή) το άρθρο 8 προβλέπει ισόβια κάθειρξη.

- Οι περιστασιακοί χρήστες πώς αντιμετωπίζονται;

Α. Φ.: Το άρθρο 12 (προμήθεια και κατοχή για δική του αποκλειστικά χρήση, χρήση, καλλιέργεια ινδικής κάνναβης σε μικρό αριθμό για δική του χρήση) προβλέπει φυλάκιση κατ' αρχήν, με εναλλακτικές δυνατότητες "πέραν της φυλάκισης". Επίσης προβλέπει αναστολή προόδου δίκης και παρακολούθηση θεραπευτικού προγράμματος απεξάρτησης, οπότε αν ο χρήστης δείξει "θετική στάση" κρίνεται ατιμώρητος, αν όμως τηρήσει περαιτέρω "αρνητική στάση", ανακαλείται η αναστολή και δικάζεται κατ' ουσίαν.

Μπορεί ακόμη να κριθεί ατιμώρητος και χωρίς υποχρέωση παρακολούθησης θεραπευτικού προγράμματος, αν συντρέχουν οι όροι της παραγράφου 3 του άρθρου 12 (δηλαδή, αν διαπιστώσει το Δικαστήριο ή το Δικαστικό Συμβούλιο τη μη πιθανότητα επανάληψης της πράξης μετά από εκτίμηση των περιστάσεων, της προσωπικότητας, της συμπτωματικής τέλεσης).

Για τους τοξικομανείς - όσους δηλαδή δεν μπορούν να αποβάλουν με δικές τους δυνάμεις την έξη της χρήσης, το άρθρο 13 προβλέπει τα εξής:

• Κρίνονται ατιμώρητοι για χρήση κλπ. (πράξεις του άρθρου 12).
• Κάθειρξη 5 - 10 ετών για πράξεις του άρθρου 5.
• Κάθειρξη 5 - 20 ετών για πράξεις του άρθρου 6 και 8 (διακεκριμένες περιπτώσεις και επιβαρυντικές περιστάσεις).

Η "αχίλλειος πτέρνα" βρίσκεται στην πραγματογνωμοσύνη προς διαπίστωση της"τοξικομανίας". Ενώ με την Α2β/3982/1987 απόφαση του υπουργού Υγείας προβλέπονται ενιαία επιστημονικά κριτήρια για διάγνωση της εξάρτησης, ύστερα από "εργαστηριακό και κλινικό έλεγχο σε δημόσιο νοσηλευτικό ίδρυμα", μέχρι σήμερα (μετά την πάροδο 11 ετών) τα Νοσοκομεία της χώρας μας, επικαλούμενα έλλειψη υποδομής, δε δέχονται να ενεργήσουν τον παραπάνω έλεγχο.

Εδώ χρειάζεται η άμεση επέμβαση της πολιτείας, ώστε να υλοποιηθεί η παραπάνω Υπουργική Απόφαση και να εκλείψει η αμφισβήτηση και η καχυποψία της ψυχιατρικής πραγματογνωμοσύνης που ενεργείται εκτός Νοσοκομείου και που κοστίζει περισσότερα χρήματα στο δημόσιο και της οποίας το κύρος και η αξιοπιστία της βάλλονται συχνά.

- Τι πρέπει να έχει κατά νου ένας δικαστής όταν αντιμετωπίζει μια υπόθεση ναρκωτικών;

Α. Φ.: Ο δικαστικός λειτουργός πρέπει να αποκτήσει ενημέρωση ως προς τις εξαρτησιογόνες ουσίες, την αιτιολογία της χρήσης, τις υπηρεσίες που προσφέρουν οι θεραπευτικές κοινότητες του ΚΕ. ΘΕ. Α., το 18 ΑΝΩ και το πρόγραμμα μεθαδόνης. Ετσι θα μπορέσει να συνειδητοποιήσει τη στάση του στο πρόβλημα των ναρκωτικών και να εκφέρει δικαιότερα και ορθότερα την κρίση του, αφού θα είναι σε θέση να ερευνήσει: το γιατί ο κατηγορούμενος τέλεσε την πράξη, ποια ήταν τα βαθύτερα αίτια της κοινωνικής του εκτροπής και ποιες είναι οι προοπτικές του για το μέλλον. Ακόμη, σε ποιο βαθμό οι πράξεις που τελέστηκαν συνιστούν την αναγκαία προσπάθεια προμήθειας για προσωπική χρήση ή εγγίζουν τα όρια της ευρύτερης διακίνησης και εμπορίας ή ξέρουν πράγματι το χαρακτήρα της κατ' επάγγελμα και συνήθεια τέλεσης.

Ηδη οι ανακριτές της Αθήνας, του Πειραιά, της Θεσσαλονίκης και της Λάρισας (όπου λειτουργούν θεραπευτικές κοινότητες) πολλές φορές αντί για προσωρινή κράτηση (προφυλάκιση) επιβάλλουν τον περιοριστικό όρο παρακολούθησης θεραπευτικού προγράμματος όταν αναστέλλουν την εκτέλεση της ποινής (άρθρο 497, παράγραφος 7 του Κώδικα Ποινικού Δικαίου). Στην τριετία που πέρασε παραπέμφθηκαν με τον παραπάνω τρόπο συνολικά 180 κατηγορούμενοι - χρήστες σε θεραπευτικές κοινότητες.

Οπωσδήποτε ο δικαστής που χειρίζεται υποθέσεις ναρκωτικών, δεν πρέπει να επηρεάζεται από τα "κοινωνικά στερεότυπα" που μερικές φορές λειτουργούν ως άτυποι μεν, αλλά ενεργοί παράγοντες "προκατανόησης" της δικαστικής κρίσης. Αμείλικτος πρέπει να είναι σε κάθε περίπτωση μεγαλεμπόρου - μεγαλοδιακινητή, ενώ στις ηπιότερες παραβάσεις θα ενεργεί κατ' έμφρονα και δίκαια κρίση, αναγνωρίζοντας για τους χρήστες το δικαίωμα: στη ζωή, στην αλληλεγγύη, στην κοινωνική βοήθεια και στην ευκαιρία να ανανήψει.

- Ναι ή όχι στο διαχωρισμό των ναρκωτικών και γιατί;

Α. Φ.:Ο διαχωρισμός των ναρκωτικών είναι ψευτοδίλημμα. Αλλωστε γίνεται έμμεσος διαχωρισμός σκληρών - μαλακών στο νόμο, αφού κατά την επιμέτρηση της ποινής λαμβάνεται υπόψη ο βαθμός βλαπτικότητας της ουσίας και η κατηγορία που ανήκει (άρθρο 12, παράγραφος 1δ, Ν. 1729/87). Πρέπει ακόμη να τονιστεί ότι η κάνναβη εισάγει το άτομο, αργά ή γρήγορα, στα άλλα ναρκωτικά και αποτελεί το "πρώτο βήμα" για ένα δρόμο χωρίς επιστροφή. Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να ξεχνιέται: α) η διαπίστωση του Ακαδημαϊκού - Ψυχιάτρου κ. Στεφανή: "η κάνναβη είναι μια ουσία, που δεν είναι ένα απλό χορτάρι", και β) η ελευθερία χρήσης του χασίς είναι προλείανση για μελλοντική αποχαύνωση.

- Ναι ή όχι στην αποποινικοποίηση της χρήσης και γιατί;

Α. Φ.: Σε όποια κράτη εφαρμόστηκε, μερικώς ή ολικώς, η αποποινικοποίηση, έχει αποτύχει. Το μόνο που πέτυχε ήταν η αύξηση των τοξικομανών. Η υποστήριξη μιας τέτοιας άποψης προβάλλει ένα ολέθριο κοινωνικό πρότυπο. Το γκάλοπ της Γραμματείας Νέας Γενιάς ήταν αρνητικό για την αποποινικοποίηση. Αλλά και οι γονείς πρώην τοξικομανών και οι αποθεραπευθέντες τοξικομανείς είναι επίσης αρνητικοί, όπως δήλωσαν κατ' επανάληψη. Η κουλτούρα που ανέχεται τη χρήση ναρκωτικών για ψυχαγωγικούς λόγους, υπονομεύει τις προσπάθειες στον τομέα της πρόληψης.

Ακόμη θα πρέπει να τονιστεί ότι και η άποψη ότι "δήθεν" ο χρήστης ναρκωτικών βλάπτει μόνο τον εαυτό του και πρέπει να είναι ελεύθερος να κάνει ό,τι θέλει, δεν είναι ορθή, διότι "η αρχή της ενσυνείδητης αυτοδιακινδύνευσης" δεν περιορίζει την ποινική ευθύνη του δράστη του νόμου περί ναρκωτικών, επειδή οι σχετικές διατάξεις προστατεύουν την υγεία της κοινωνικής ολότητας και όχι του κάθε χρήστη ναρκωτικών ατομικά.

Γιώργος ΜΟΥΣΓΑΣ