"Ο καπιταλισμός τρώει τις σάρκες του". Αυτή η έκφραση είναι άκρως περιγραφική και αρκούντως χαρακτηριστική, για ένα σύστημα που ναι μεν φαίνεται στις εντυπώσεις ότι δεν αντιμετωπίζει πλέον εμπόδια στην κυριαρχία του, όμως αδυνατεί να δώσει λύσεις στις συνέπειες αυτής της τρελής ανακύκλωσής του, που δεν είναι τίποτα άλλο από τη σύγχρονη και πιο σύνθετη εκδοχή του αρχαίου νόμου του κέρδους.

Η παγκόσμια οικονομία βρίσκεται μέσα σε δίνη, ενώ ο γενικός διευθυντής του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, Μισέλ Καμντεσί,προειδοποιεί ότι η υφήλιος βρίσκεται στα πρόθυρα μίας παγκόσμιας ύφεσης. Αυτός είναι ο "εφιάλτης" που προσπαθούν να αντιμετωπίσουν, όπως τουλάχιστον θέλουν να μας πείσουν. Οι "προθέσεις" τους όμως δε φάνηκαν και πολύ καθαρά, όταν το προηγούμενο Σαββατοκύριακο οι υπουργοί Οικονομικών των επτά ισχυροτέρων κρατών (G7) κατέληξαν σε ένα ευχολόγιο και σε αφορισμούς - κυρίως προς την Ιαπωνία - χωρίς να μπορούν να προσφέρουν ούτε καν προτάσεις. Πέταξαν λοιπόν το μπαλάκι προς την ετήσια σύνοδο του ΔΝΤ και της Παγκόσμιας Τράπεζας, που συνεδρίασε αυτή τη βδομάδα στην αμερικανική πρωτεύουσα. Εξάλλου, ευθύνη του ΔΝΤ ήταν "να βγάλει τα κάστανα από τη φωτιά", μια και είναι πολλές οι φωνές - ανάμεσα σε αυτές και των ισχυροτέρων - που το κατηγορούν ότι δεν μπόρεσε να προβλέψει αλλά και να αξιολογήσει την έκταση της κρίσης που ξεκίνησε το 1997 στην Ταϊλάνδη. Με κάποιο τρόπο θα πρέπει αυτά τα Οικονομικά Ινστιτούτα να δικαιολογήσουν την παρουσία τους αλλά και το ρόλο τους. Αλλιώς αυτές οι φωνές αμφισβήτησης θα γιγαντωθούν και θα οδηγήσουν στην άμεση αναδόμησή τους...

Οι δεκαπέντε χιλιάδες υπουργοί, τραπεζίτες και τεχνοκράτες, που συγκεντρώθηκαν στην Ουάσιγκτον για να συμφωνήσουν και να αποφασίσουν ποιος είναι ο ορθότερος τρόπος για να μπορέσει να αντιμετωπιστεί στα μέτρα τους, έστω προσωρινά, η παρούσα κρίση, ένιωθαν καυτή την ανάσα των "αφεντάδων τους".

Αποφάσεις φυσικά δεν πάρθηκαν μια και υπήρχαν οξύτατες διαφωνίες και αντιθέσεις ανάμεσα στις διάφορες "αντιμαχόμενες πλευρές". Πάντως θεώρησαν θετικό που μπόρεσαν να καταλήξουν σε δύο βασικά ζητήματα για το άμεσο διάστημα ώστε να αντιμετωπιστεί προσωρινά η κρίση. Τα δύο ζητήματα που αποφασίστηκαν είναι: Πρώτον, η αντιμετώπιση των χρεών, και δεύτερον, να υπάρξει ο αναγκαίος συντονισμός μεταξύ των ισχυροτέρων οικονομικά κρατών ώστε με τα κατάλληλα μέτρα να αυξηθεί το επίπεδο της ζήτησης παγκοσμίως. Τώρα πώς μπορεί να γίνει αυτό πραγματικότητα, δεν το διευκρίνισε ουδείς... με δεδομένο πάντα πως σε τελευταία ανάλυση όλες οι "συνταγές" καταλήγουν στη λιτότητα προς τους εργαζόμενους των χωρών, πράγμα που λειτουργεί έτσι και αλλιώς ενάντια στην αύξηση της ζήτησης αλλά και μετακυλίει την κρίση σε πολλές μορφές.

Προς το παρόν λοιπόν έμεινε στα "αζήτητα", στη χώρα του επιθυμητού αν όχι του ονειρικού, η αναδόμηση του ΔΝΤ. Γεγονός όμως αναμφισβήτητο είναι ότι οι "μισακές" έστω αποφάσεις και κυρίως οι εκδηλωμένες προθέσεις της συνόδου τέθηκαν αμέσως σε εφαρμογή, αν κρίνει κανείς τη σπουδή του γενικού διευθυντή του ΔΝΤ, Μισέλ Καμντεσί,να δηλώσει την ώρα που κήρυττε τη λήξη της συνόδου, ότι πιστεύει πως υπάρχει διέξοδος από την παρούσα κρίση (!), ενώ τρέφει αισθήματα εμπιστοσύνης έναντι των αμερικανικών σχεδίων για μια σημαντική αύξηση του κεφαλαίου του ΔΝΤ. Εξάλλου πρόσθεσε ότι κατά την άποψή του η αμερικανική συμμετοχή θα υλοποιηθεί "πολύ σύντομα". "Εχω εμπιστοσύνη. Το πρόβλημα της αύξησης του κεφαλαίου του ΔΝΤ καθώς και αυτό των νέων δανειακών συμφωνιών του ΔΝΤ πολύ σύντομα θα τα έχουμε ξεπεράσει", δήλωσε ο γενικός διευθυντής του ΔΝΤ, μετά το πέρας της φετινής κοινής συνόδου του ΔΝΤ με την Παγκόσμια Τράπεζα στην αμερικανική πρωτεύουσα.

Ολα αυτά τα αντικρουόμενα συναισθήματα που κυριάρχησαν στις διαβουλεύσεις τόσο της συνόδου του ΔΝΤ και της Παγκόσμιας Τράπεζας, όσο και της G7 αλλά και των 22 κρατών, δεν ήταν αρκετά για να πειστούν οι χρηματαγορές... Τα συναισθήματα πανικού, απογοήτευσης από τιςδηλώσεις του Γερμανού αρχιτραπεζίτη Χανς Τιτμάγιερ και του Αμερικανού ομόλογου του Αλαν Γκρίνσπαν για τη μη μείωση των επιτοκίων και το απρόβλεπτο και ίσως ανησυχητικό μέλλον της αμερικανικής οικονομίας αντίστοιχα, οδήγησαν σε πτωτικές τάσεις όλες τις αγορές. Μπορεί την Παρασκευή να έκλεισαν τα περισσότερα χρηματιστήρια με ελάχιστη άνοδο, και αναμενόμενη να προσθέσουμε, όμως όλη η βδομάδα των συνεδριάσεων θα μπορούσε να χαρακτηριστεί και πάλι θυελλώδης.

Αυτό που ανακαλείται στη μνήμη όλων όσοι παρακολουθούν από κοντά τα τεκταινόμενα στις χρηματαγορές και την οικονομία είναι το μεγάλο "κραχ" του 1929, ενώ λίγο πριν ο Πρόεδρος Χέρμπερτ Χούβερ δήλωνε: "Εχουμε μπροστά μας ένα μέλλον δίχως όρια". Μήπως αυτή η ρήση μάς φέρνει στο νου πολλές παρεμφερείς δηλώσεις που έχουν γίνει όλη αυτήν την τελευταία δεκαετία;

Η κρίση του '29 έφερε εκατομμύρια ανέργους σε όλο τον πλανήτη με τις αλλεπάλληλες και αμέτρητες χρεοκοπίες τραπεζών και βιομηχανιών. Η συγκεκριμένη κρίση και βαθιά οικονομική ύφεση οδήγησε σε ένα οικονομικό αλληλοσπαραγμό επιβίωσης, καταδεικνύοντας την ανικανότητα και το αδιέξοδο της οικονομικής διαχείρισης της περιόδου και αποσαφηνίζοντας με τραγικό τρόπο - με την άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία που οδήγησε στο Β Παγκόσμιο Πόλεμο - ότι δεν ήταν απλώς μια ακόμα "φυσιολογική" κρίση στον περιοδικό κύκλο κρίσεων του καπιταλισμού. Στη συγκεκριμένη περίπτωση ήταν ανάγκη να αναδομηθούν τα όργανα διαχείρισης εκ βάθρων μετά από μία πολύ βίαιη "λύση".

Το παρόν ταρακούνημα του χρηματοπιστωτικού συστήματος, που φέρνει τον πλανήτη στα πρόθυρα μιας ύφεσης, όπως δηλώνει ο Μισέλ Καμντεσί, μας υπενθυμίζει μια τραγική συγκυρία μιας σειράς φαινομένων, παρότι είναι δεδομένη η πολυπλοκότητα και η συνθετικότητα της σημερινής ύφεσης. Υψηλότατη άνοδος της ανεργίας, πολύ περισσότερο από την "απαραίτητη" που είναι σύμφυτη με το σύστημα. Σταδιακό κλείσιμο μεγάλων επιχειρήσεων και βιομηχανιών. Οξυνση των ανισοτήτων με την επικράτηση των κοινωνιών των δύο ταχυτήτων. Αδιαμφισβήτητη κυριαρχία πολύ συγκεκριμένων οικονομικά μπλοκ. Πολύ μεγάλο μέρος ειδικευμένου παραγωγικού δυναμικού που δεν απασχολείται και δεν αναμένεται να μπορέσει να απασχοληθεί. Αύξηση και γενίκευση των χρεών που δεν αναμένεται ποτέ να μπορέσουν να αποπληρωθούν. Πτώση της αξίας των περισσότερων νομισμάτων - όσα από αυτά δεν υποτιμώνται - ενώ είναι ασήμαντο το ποσοστό των πραγματικών χρημάτων και κεφαλαίων από αυτά που διακινούνται στις χρηματαγορές που επενδύονται τελικά σε πραγματικές επιχειρήσεις. Ολα αυτά συμβαδίζουν και με την πολιτική αστάθεια που επικρατεί σε πολλά σημεία του πλανήτη αλλά και την αβεβαιότητα που έχουν προκαλέσει στην καρδιά του κήτους, τις ΗΠΑ, με την έναρξη της διαδικασίας καθαίρεσης του Μπιλ Κλίντον εξαιτίας του τραγελαφικού σκανδάλου Λεβίνσκι.

Η κρίση που ήταν ενδημική στις περιφέρειες - Νοτιοανατολική Ασία, Ρωσία, Λατινική Αμερική και πολλά χρόνια πριν η μεγάλη κρίση του 1992 στην Ευρώπη - μέχρι πριν από τρεις μήνες, πλήττει πλέον την καρδιά των κέντρων των οικονομικών αποφάσεων. Οι υπηρέτες των δυνάμεων που απέβλεπαν στην κατάργηση ορίων, συνόρων, και περιορισμών, προκειμένου να επιτευχθεί το ύψιστο κέρδος, άνοιξαν τον ασκό του Αιόλου προσπαθώντας να βρουν μία λύση στην παρούσα κρίση, δίνοντας όμως λογαριασμό μόνο στα μεγάλα οικονομικά συμφέροντα που δουλικά υπηρετούν. Προς το παρόν φαίνονται ανήμποροι να δώσουν πειστικές λύσεις και η κατάσταση φαίνεται ότι είναι εκτός ελέγχου. Ομως ακόμα και αν κατόρθωναν να "μπαλώσουν κάποιες τρύπες" με πιθανές διεθνείς κρατικομονοπωλιακές ρυθμίσεις, η κρίση θα φούσκωνε σε άλλους τομείς, θα εκδηλωνόταν με άλλες μορφές και το κυριότερο, σε κάθε περίπτωση, τα βάρη της θα καλούνταν να πληρώσουν οι εργαζόμενοι.

Χριστίνα ΜΑΥΡΟΠΟΥΛΟΥ