Ενας πρώην Αμερικανός πρεσβευτής στη Δαμασκό, μιλώντας στην ευρωπαϊκή έκδοση της "Γουόλ Στριτ Τζόρναλ", λέει πως "το μόνο πράγμα που μπορεί να καθυστερήσει τη σύρραξη Τουρκίας - Συρίας είναι, οι Τούρκοι να σταματήσουν για να πιουν ένα φλιτζάνι τσάι". Μπορεί όμως τελικά να χρειαστούν περισσότερα από ένα.

Η Τουρκία εκδίδει τελεσίγραφο 45 ημερών προς τη Συρία να της παραδώσει το "κεφάλι του Οτσαλάν" - του ηγέτη του αυτονομιστικού Κουρδικού ΡΚΚ. Δεκάδες χιλιάδες στρατιώτες της συγκεντρώνονται στα σύνορα, οι άδειες τους αναστέλλονται, μαχητικά αεροσκάφη παραβιάζουν μαζικά τον εναέριο χώρο των Σύρων, ο Γιλμάζ προβαίνει σε ανεπανάληπτες πολεμικού ύφους δηλώσεις, το Ισλαμικό Κόμμα της Αρετής χαρακτηρίζει τον Χάφεζ αλ Ασαντ "εχθρό της χώρας" (!), κι η Δαμασκός μοιάζει "μουδιασμένη". Οχι μόνο επειδή ο στρατός της είναι μικρότερος: αλλά κι επειδή βρίσκεται κατά πλειοψηφία στην άλλη πλευρά των συνόρων.

Πώς προέκυψε η κρίση; Η πρόσφατη συμφωνία των αντιμαχόμενων κουρδικών παρατάξεων του Ιράκ με απώτερο στόχο τη σύσταση κουρδικού κράτους "υπό προστασία" (της Ουάσιγκτον) έκανε την Τουρκία "νευρική". Καθώς η επιχείρηση "συντριβής" του ΡΚΚ έμοιαζε να καταλήγει σε ένα ακόμα ωραίο αδιέξοδο, η Αγκυρα αποφάσισε να σοβαρέψει τη στάση της προς τη Συρία. Στόχος: εξαναγκασμός της Δαμασκού σε αποστασιοποίηση από το ΡΚΚ, για να "εξουδετερωθεί" η αυτονομιστική απειλή. Εξ ου οι "εκβιασμοί".

Οι διμερείς εδαφικές διαφορές που προέκυψαν στα χρόνια του Β Παγκόσμιου Πολέμου, το ζήτημα των υδάτων του Τίγρη και του Ευφράτη, η πολιτική συμμαχιών της Αγκυρας (παλιότερα ΝΑΤΟ, τώρα Ισραήλ), που συνδυάζεται με την αποδυνάμωση της Ρωσίας, άρα τη συνακόλουθη "περιθωριοποίηση" της Συρίας, και η "τρομοκρατία" τεκμηριώνουν συνοπτικά το ευρύ υπόβαθρο της εχθρότητας των δύο χωρών.

Διάφοροι μεσολαβητές "καλής θελήσεως" προσπάθησαν να αναλάβουν ρόλους "αποκλιμάκωσης". Κατ' αρχάς η αιγυπτιακή διπλωματία, λόγω συγγένειας αίματος με την αραβική Συρία και εκλεκτικής πολιτικής συγγένειας ("κοσμικό" καθεστώς στη Μέση Ανατολή) με την Τουρκία. Αν και οι προσπάθειες του Προέδρου Χόσνι Μουμπάρακ και του υπουργού του των Εξωτερικών Αμρ Μούσα προβλήθηκαν ως "ιδανικές", το μόνο που απέφεραν ήταν απλώς η τυπική αναβολή της ανάφλεξης - με την επιφύλαξη του ότι οι Τούρκοι κλιμακώνουν τις απειλές τους.

Στη συνέχεια υπήρξαν κι άλλες (αμφιλεγόμενες) κινήσεις. Από το Ιράν, που διατηρεί σχέση "αγάπης" (ισλαμισμός) και "μίσους" (θεοκρατικό εναντίον κοσμικού καθεστώτος) με την Τουρκία. Ο Ιρανός ΥΠΕΞ, Καμάρ Χαραζί, που μετέβη στην Αγκυρα και το Σαββατοκύριακο αναμενόταν στη Δαμασκό έτυχε "θερμής" υποδοχής και οι προτάσεις του χαιρετίστηκαν ως "ειλικρινείς" κι "αδελφικές" από τον Τούρκο ομόλογό του Ισμαήλ Τζεμ, αλλά δεν μπορεί κανείς να λησμονεί πως μόλις μία μέρα πριν ο Μπουλέντ Ετσεβίτ, συγκυβερνών του Μεσούτ Γιλμάζ, κατηγορούσε την Τεχεράνη επειδή "επιτρέπει στους αυτονομιστές" (δηλαδή στους Κούρδους μαχητές του ΡΚΚ) να περνούν στο έδαφός της και να εξαπολύουν από εκεί επιθέσεις εναντίον της Τουρκίας.

Ακολούθως ο πρίγκιπας / διάδοχος της Σαουδικής Αραβίας μπήκε κι αυτός στο "γαϊτανάκι" των διπλωματικών πρωτοβουλιών, χωρίς όμως να έχει ούτε το Ριάντ σοβαρές πιθανότητες πραγματικής επιτυχίας.

Ουσιαστικά οι δύο πλευρές χρησιμοποιούν τους διπλωμάτες σε ένα ιδιότυπο "σπασμένο τηλέφωνο", για να αποστείλουν μηνύματα "αδιαλλαξίας".

Οσο για την "αποστασιοποίηση" του Ισραήλ από την παρούσα φάση της κρίσης, που υποτίθεται ότι τονίστηκε με τη μείωση των αποτρεπτικών του στρατευμάτων στα σύνορά του με τη Συρία και τη διπλωματική έκφραση της "επιθυμίας" της Ιερουσαλήμ για επανενεργοποίηση της διμερούς ειρηνευτικής διαδικασίας, πρόκειται μάλλον για ελιγμό παρά για σοβαρή "στροφή". Εξάλλου, ο Μπιλ Κλίντον επανέφερε στο προσκήνιο την κατεψυγμένη μεσανατολική ειρηνευτική διαδικασία κι η συγκυρία ευνοεί όσους επιδεικνύουν "χαμηλό" προφίλ. Καθώς το Γκολάν θα έρθει στο τραπέζι αργά ή γρήγορα, ο Μπέντζαμιν Νετανιάχου θα προτιμήσει να παίξει το χαρτί της "σκληρής" Τουρκίας για να εκβιάσει τη Δαμασκό, ενώ ο ίδιος θα εμφανίζεται ως "καλός"...

Μπ. Γ.