Στα πρόθυρα της κατάρρευσης, πριν καν τεθεί σε εφαρμογή, βρίσκεται η πρόσφατη, "ενδιάμεση" όπως χαρακτηρίστηκε από τους εμπνευστές της, ισραηλινο-παλαιστινιακή συμφωνία, η οποία παρουσιάστηκε ως ιδανική λύση στο 19μηνο αδιέξοδο που ταλάνιζε την "ειρηνευτική συμφωνία" στη Μέση Ανατολή. Ούτε μία βδομάδα μετά την υπογραφή του κειμένου, που επεξεργάστηκε και "πρότεινε" με επιμονή η αμερικανική διπλωματία στο Μέριλαντ των ΗΠΑ, οι σχέσεις Ισραηλινών και Παλαιστινίων βρίσκονται και πάλι σε κρίση. Μάλιστα, οι δύο συνυπογράφοντες, Γιασέρ Αραφάτ και Μπέντζαμιν Νετανιάχου, οι οποίοι είχαν σπεύσει να εκφράσουν την ικανοποίησή τους για όσα ο καθένας από την πλευρά του εκτιμά ότι κέρδισε μέσω της ενδιάμεσης συμφωνίας, βρίσκονται, τώρα, αντιμέτωποι με έντονες αντιδράσεις στο εσωτερικό των αυτόνομων παλαιστινιακών περιοχών και του Ισραήλ, αντίστοιχα. Είναι ειρωνικό, αλλά για πρώτη φορά Αραφάτ και Νετανιάχου, με τόση "σύμπνοια", χαμηλώνουν τους τόνους της μεταξύ τους αντιπαράθεσης και προσπαθούν με νύχια και με δόντια να υπερασπιστούν μια συμφωνία και να δικαιώσουν την εγγυήτριά της, Ουάσιγκτον, που φυσικά δεν παύει να είναι πανταχού παρούσα.

Την, ήδη, τεταμένη κατάσταση όξυνε ακόμη περισσότερο η βομβιστική επίθεση με παγιδευμένο αυτοκίνητο ενάντια σε σχολικό, που εκτελούσε τη διαδρομή ανάμεσα σε δύο εβραϊκούς οικισμούς στη Λωρίδα της Γάζας, την Πέμπτη το μεσημέρι. Η εξτρεμιστική οργάνωση "Χαμάς" ανέλαβε την ευθύνη της επίθεσης που προκάλεσε το θάνατο ενός Ισραηλινού στρατιώτη και του Παλαιστίνιου κομάντο αυτοκτονίας, ενώ τραυματίστηκαν άλλοι 3 Ισραηλινοί και 4 Παλαιστίνιοι. Η αντίδραση της παλαιστινιακής Αστυνομίας υπήρξε άμεση: συνελήφθησαν μέλη αλλά και επιφανή στελέχη της εξτρεμιστικής ισλαμιστικής οργάνωσης, ενώ, σε μια πρωτοφανή κλιμάκωση της ενδοπαλαιστινιακής αντιπαράθεσης, τέθηκε σε κατ' οίκον περιορισμό ο θρησκευτικός ηγέτης της "Χαμάς", τετραπληγικός Σεϊκ Αχμέντ Γιασίν, ο οποίος μόλις πριν από ένα χρόνο απελευθερώθηκε από τις ισραηλινές φυλακές.

Η απόφαση αυτή του Παλαιστινίου ηγέτη, που συνοδεύτηκε από μία, άνευ προηγουμένου, λεκτική επίθεση κατά της "Χαμάς", καθώς ο Γιασέρ Αραφάτ υποστήριξε ότι οι υπεύθυνοι της επίθεσης στη Λωρίδα της Γάζας "επιδιώκουν να βλάψουν τα εθνικά συμφέροντα του παλαιστινιακού λαού", μοιάζει να ανοίγει ένα νέο κεφάλαιο στα αυτόνομα παλαιστινιακά εδάφη. Κατά τη διάρκεια του 19μηνου τέλματος στην ισραηλινο-παλαιστινιακή "ειρηνευτική διαδικασία", ο Παλαιστίνιος ηγέτης, παρά τις ισραηλινές πιέσεις, είχε αποφύγει να αντιπαρατεθεί τόσο άμεσα με τον θρησκευτικό ηγέτη της "Χαμάς", είχε εξαντλήσει τη δράση της παλαιστινιακής Αστυνομίας σε χαμηλό στελεχικό επίπεδο και δεν έλειψαν οι φορές που προσπάθησε να ανοίξει διάλογο με την εξτρεμιστική ισλαμιστική οργάνωση, επιχειρώντας να γεφυρώσει τις όποιες διαφορές εμφανίζονταν στους κόλπους της παλαιστινιακής κοινωνίας, στην οποία η "Χαμάς" έχει, εδώ και καιρό, αρχίσει να κερδίζει έδαφος, εκμεταλλευόμενη τη λαϊκή δυσαρέσκεια για το παρατεταμένη αδιέξοδο. Εντούτοις, οι τελευταίες εξελίξεις δείχνουν ότι ο Γιασέρ Αραφάτ είναι αποφασισμένος, τουλάχιστον προς στιγμήν, να υπηρετήσει πιστά τα όσα υπέγραψε στην Ουάσιγκτον και φυσικά δεν μπορεί κανείς να μη λάβει υπόψη του ότι το συντονισμό της πάταξης της δράσης των εξτρεμιστών έχει αναλάβει, σύμφωνα με τη συμφωνία του Μέριλαντ, η ίδια η CIA.

Από την άλλη πλευρά, δύσκολες ώρες περνά και ο Μπέντζαμιν Νετανιάχου, ο οποίος από την πρώτη στιγμή που πάτησε το πόδι του στο Ισραήλ, επιστρέφοντας από τις ΗΠΑ, δέχεται αλλεπάλληλες επιθέσεις τόσο από Εβραίους εποίκους και ακροδεξιούς συγκυβερνώντες του, όσο και από μέλη του ίδιου του κόμματός του, Λικούντ. "Προδότη" αποκαλούν τον Ισραηλινό πρωθυπουργό οι Εβραίοι έποικοι, οι οποίοι τον στήριξαν σθεναρά κατά την προεκλογική εκστρατεία του, πιστεύοντας στην αδιάλλακτη στάση που διατεινόταν ότι θα κρατήσει απέναντι στους Παλαιστινίους. Με απόσυρση της υποστήριξής τους από την κυβέρνηση απειλούν τα ακροδεξιά θρησκευτικά κόμματα του κυβερνητικού συνασπισμού, ενώ, τουλάχιστον, 5 υπουργοί αρνούνται να υποστηρίξουν τη συμφωνία του Μέριλαντ. Σκληρή κριτική στον Ισραηλινό πρωθυπουργό ασκούν και μέλη του Λικούντ, όπως ο πρώην υπουργός Μπένι Μπεγκίν, που δήλωνε ότι "μια τέτοια καταστροφική συμφωνία για το Ισραήλ θα μπορούσε να υπογραφτεί μόνο από το κόμμα του Λικούντ υπό την ηγεσία του Νετανιάχου".

Σανίδα σωτηρίας για τον Ισραηλινό πρωθυπουργό είναι η ψήφος του αντιπολιτευτικού Εργατικού Κόμματος, που κατέστησε σαφές ότι θα παράσχει στον Μπέντζαμιν Νετανιάχου τη στήριξη που χρειάζεται για την έγκριση της "ενδιάμεσης" συμφωνίας από την Κνεσέτ (Βουλή), σε μια συζήτηση που αναβλήθηκε επ' αόριστον την Πέμπτη. Εντούτοις, η ανακούφιση του Ισραηλινού πρωθυπουργού δεν μπορεί παρά να είναι βραχυπρόθεσμη, καθώς μέχρι το τέλος του χρόνου θα πρέπει να εγκριθεί από το Κοινοβούλιο ο προϋπολογισμός, για τον οποίο χρειάζεται τις ψήφους 61 από τους 120 βουλευτές της Κνεσέτ. Με τους ακροδεξιούς συγκυβερνώντες του δυσαρεστημένους και το Εργατικό Κόμμα αρνούμενο να ψηφίσει τον προϋπολογισμό, είναι πραγματικά απορίας άξιο με ποιο τρόπο ο Μπέντζαμιν Νετανιάχου θα καταφέρει να διατηρηθεί στα ηνία της διακυβέρνησης της χώρας.

Σε βοήθεια των δύο "εταίρων" έχει σπεύσει, φυσικά, η Ουάσιγκτον. Αμερικανοί αξιωματούχοι βρίσκονται, ήδη, στην περιοχή για να επεξεργαστούν τις τελευταίες λεπτομέρειες εφαρμογής της συμφωνίας του Μέριλαντ, ενώ οι ΗΠΑ εμφανίζονται πρόθυμες να στηρίξουν ακόμη και οικονομικά την ευόδωση του σκοπού τους. Μέσα στην επόμενη βδομάδα ο Ισραηλινός υπουργός Εξωτερικών Αριέλ Σαρόν αναμένεται στην αμερικανική πρωτεύουσα, όπου θα έχει συνομιλίες με την Αμερικανίδα ομόλογό του σχετικά με το τελικό χρηματικό ποσό που θα διαθέσει το αμερικανικό Κογκρέσο στο Ισραήλ για να υλοποιήσει την απομάκρυνση των στρατευμάτων του από τη Δυτική Οχθη. Το ακριβές μέγεθος της έκτακτης αυτής οικονομικής βοήθειας δεν έχει καταληχθεί, αλλά, σύμφωνα με πληροφορίες, κυμαίνεται, περίπου, στα 500 εκατομμύρια δολάρια, τα οποία η ισραηλινή κυβέρνηση προτίθεται να δαπανήσει στην κατασκευή προστατευτικών έργων στην περίμετρο των εβραϊκών οικισμών, που θα παραμείνουν ανάμεσα σε εδάφη ελεγχόμενα από τους Παλαιστινίους μετά την αποχώρηση, και στη διαδικασία εκκένωσης των 11 στρατοπέδων που εδράζουν στα επίμαχα εδάφη. Η Ουάσιγκτον, μάλιστα, φέρεται διατεθειμένη να στηρίξει οικονομικά, εκτός από πρακτικά, μέσω της παρουσίας της CIA, και την Παλαιστινιακή Αρχή στην επιχείρηση πάταξης της δράσης των εξτρεμιστών ισλαμιστών.

Η αμερικανική διπλωματία εμφανίζεται αποφασισμένη να φέρει σε πέρας τη συμφωνία, που εκπόνησε η ίδια, και στην ουσία δεν αποτελεί παρά επαναδιατύπωση των αρχών του Οσλο. Η αποχώρηση του ισραηλινού στρατού από ένα, επιπλέον, 13% της Δυτικής Οχθης μέσα σε διάστημα 12 βδομάδων, κατά τις οποίες θα πρέπει να έχουν ληφθεί σαφή αυστηρά μέτρα κατά των εξτρεμιστών εκ μέρους της Παλαιστινιακής Αρχής υπό την καθοδήγηση της CIA, η κατασκευή ασφαλούς περάσματος για τους Παλαιστινίους ανάμεσα στη Λωρίδα της Γάζας και τη Δυτική Οχθη, η λειτουργία αεροδρομίου στη Γάζα, η απελευθέρωση 750 από τους 3.000 Παλαιστινίους κρατουμένους στις ισραηλινές φυλακές, η απάλειψη του εδαφίου της Χάρτας της ΟΑΠ που καλεί σε καταστροφή του Ισραήλ, είναι σημεία που, υποτίθεται, ότι είχαν καταληχθεί στο Οσλο και ότι θα έπρεπε να έχουν υλοποιηθεί μέχρι σήμερα.

Ακόμη και αν οι Αραφάτ και Νετανιάχου καταφέρουν να απαλύνουν τις εσωτερικές αντιδράσεις που αντιμετωπίζουν, ακόμη και αν επιτύχουν την εφαρμογή της "ενδιάμεσης" συμφωνίας του Μέριλαντ, η ένταση δεν πρόκειται να περιοριστεί και η όλη περιοχή θα κινδυνεύει να τιναχτεί στον αέρα ανά πάσα στιγμή. Κι αυτό γιατί και αυτή η συμφωνία, όπως και η πολυσυζητημένη συμφωνία του Οσλο, είναι γεμάτη από κενά, διφορούμενα σημεία και ασάφειες, που η κάθε πλευρά μπορεί να ερμηνεύει κατά βούληση και κατά τα συμφέροντα της στιγμής. Οι εμπλοκές στις ισραηλινο-παλαιστινιακές συνομιλίες αναμένονται αλλεπάλληλες, ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια της τρίτης και, όπως έχει προβλεφτεί, τελευταίας, φάσης των διαπραγματεύσεων, στην οποία θα πρέπει να ληχθεί το ζήτημα της Ιερουσαλήμ, του οριστικού καθεστώτος των παλαιστινιακών εδαφών, των οριστικών συνόρων των εδαφών αυτών, της επιστροφής των χιλιάδων Παλαιστινίων προσφύγων.

Τίποτα στις υπάρχουσες συμφωνίες δεν αφήνει ούτε καν να εννοηθεί ποιο μπορεί να είναι το μέλλον των δύο λαών, καθώς οι μέχρι σήμερα θέσεις τους για τα κομβικά αυτά θέματα είναι εκ διαμέτρου αντίθετες. Η ολοένα και εντονότερη αμερικανική παρουσία στην περιοχή, όχι πια διπλωματική αλλά και πρακτική όπως, ήδη, άρχισε με τη CIA, δεν μπορεί παρά να θεωρείται δεδομένη, καθώς η Ουάσιγκτον θα καλείται συνεχώς να "διαμεσολαβεί", να "γεφυρώνει" διαφορές και αντίθετες εκτιμήσεις σε σημεία που, υποτίθεται, έχουν συμφωνηθεί, να εκπονεί "ενδιάμεσες" συμφωνίες και να δίνει βραχύβιες "λύσεις", που θα της δίνουν τη δυνατότητα να επανέρχεται δριμύτερη και να επαναβεβαιώνει ολοένα και περισσότερο την απόλυτη κυριαρχία και τα συμφέροντά της στην περιοχή. Δεν μπορεί παρά να εθελοτυφλεί όποιος επιμένει να πιστεύει ότι η ισραηλινο-παλαιστινιακή "ειρηνευτική διαδικασία" έχει στόχο τη γαλήνια συμβίωση και συμφιλίωση δύο λαών, την ειρηνική συνύπαρξή τους, τη διασφάλιση της ηρεμίας των Ισραηλινών και την πραγματοποίηση του οράματος της παλαιστινιακής εθνικής ανεξαρτησίας και κυριαρχίας που ενέπνευσε την Ιντιφάντα.

Ελένη ΜΑΥΡΟΥΛΗ