Η αλλαγή φρουράς στο υπουργείο Δημόσιας Τάξης αποτελεί μια καλή ευκαιρία για την "ακτινογράφηση" της πολιτικής που ακολουθήθηκε επί υπουργίας Γιώργου Ρωμαίου και πρόκειται να ακολουθηθεί, απαρέγκλιτα, τους επόμενους μήνες από τον νέο υπουργό Φίλιππο Πετσάλνικο.

Από τις ομιλίες τους, αμέσως μετά την ορκωμοσία των νέων υπουργών της κυβέρνησης Σημίτη, αλλά και από την ομιλία ξεχωριστά του Φ. Πετσάλνικου στη Βουλή, λίγες μέρες αργότερα, προκύπτει σαφέστατα ότι η βασική πολιτική της κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ στο χώρο της Δημόσιας Τάξης θα ακολουθεί αυστηρά τις κατευθύνσεις που υπαγορεύονται από τα Συμβούλια Υπουργών Εσωτερικών και Δικαιοσύνης της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Πολιτική, που θα ενισχύει τον αντιλαϊκό προσανατολισμό των Σωμάτων Ασφαλείας για την καταστολή των λαϊκών κινητοποιήσεων, ενώ ταυτόχρονα θα κινείται στην κατεύθυνση της θωράκισης του κράτους με τις συμφωνίες της "Σένγκεν" και της "Γιουροπόλ",με κάθε τίμημα. Στα πλαίσια αυτού του σημερινού προσανατολισμού των Σωμάτων Ασφαλείας θα προσπαθήσουν φυσικά να περιορίσουν τις αρνητικές επιπτώσεις από τις αδυναμίες της Αστυνομίας να αντιμετωπίσει την εγκληματικότητα, ακόμα και αυτή που ενυπάρχει μέσα στους κόλπους της. Τέτοιες τεχνοκρατικού τύπου αναζητήσεις γίνονται κατά καιρούς, χωρίς να θίγεται η ουσία.

Το σημερινό σύστημα αστυνόμευσης ομολογείται ότι έχει ξεπεραστεί ακόμα και από τους πιο συντηρητικούς εκπροσώπους της άρχουσας τάξης. Η Νέα Δημοκρατία, για παράδειγμα, προτείνει συνεχώς κάποια αποσπασματικά μέτρα για τη βελτίωση της αστυνόμευσης και για την εμπέδωση της πειθαρχίας και της αξιοκρατίας στην Αστυνομία. Μέτρα τα οποία είχε συμπεριλάβει στον προγραμματισμό του και ο Γ. Ρωμαίος, μέτρα τα οποία ευθύς εξ αρχής ο διάδοχός του δήλωσε ότι θα τα προωθήσει για να βγει η Ελληνική Αστυνομία από τη σημερινή κρίση. Ποια είναι αυτά τα μέτρα και πολύ περισσότερο πού στοχεύουν, εφόσον τελικά τα εφαρμόσουν.

1) Ιδρυση Αρχηγείου, οργανική και επιχειρησιακή αποδέσμευση από την πολιτική ηγεσία.

Το ζητούμενο είναι αν και γιατί θα πρέπει να επιτευχθεί αυτή η επιχειρησιακή αποδέσμευση, αφού δεν έχει διευκρινιστεί με ποιον τρόπο θα εξασφαλιστεί ο πολιτικός και πολύ περισσότερο ο κοινωνικός έλεγχος της Ελληνικής Αστυνομίας. Το να υποστηρίζει κανείς ότι διαχωρίζεται η επιχειρησιακή από την πολιτική ευθύνη δεν οδηγεί πουθενά. Με το να διορίζεται ο αρχηγός από την εκάστοτε κυβέρνηση και με το να τοποθετούνται σε καίριες θέσεις αξιωματικοί της επιλογής του εκάστοτε υπουργού Δημόσιας Τάξης, δε θα αλλάξει τίποτε, λένε ακόμα και οι ίδιοι οι αστυνομικοί, που αντιλαμβάνονται ότι οι όποιες αλλαγές θα υπηρετούν και πάλι τον ίδιο προσανατολισμό, τους ίδιους στόχους.

Το Αρχηγείο υπό αυτές τις συνθήκες (στεγανά, προσανατολισμός ΣΑ, έλλειψη εκδημοκρατισμού κλπ.) θα αποτελέσει ένα νέο και ανέλεγκτο από τη Βουλή μηχανισμό. Η αύξηση της επιχειρησιακής ικανότητας και αποτελεσματικότητας των ΣΑ δε διασφαλίζεται ή εμποδίζεται από την ύπαρξη ή όχι Αρχηγείου, αλλά έχει να κάνει με το είδος του προσανατολισμού των ΣΑ, το προσωπικό, την εκπαίδευση που διαθέτει, τα μέσα για την επίτευξη του στόχου κλπ.

2) Αναδιοργάνωση των υπηρεσιών της Αττικής και στην περιφέρεια, με βάση σχέδια που καταστρώθηκαν από το υπουργείο Δημόσιας Τάξης.

Μέχρι στιγμής έχει γίνει γνωστό ότι θα καταργηθούν όλοι σχεδόν οι αστυνομικοί σταθμοί των τριών - τεσσάρων αστυνομικών και ότι θα ιδρυθούν τμήματα στους δήμους. Αν εξαιρέσει κανείς την απόφαση για την κατάργηση των αστυνομικών σταθμών, μια απόφαση που έρχεται με καθυστέρηση δέκα και πλέον χρόνων, η δημιουργία του νέου αστυνομικού χάρτη της χώρας μπορεί να προκαλέσει νέα προβλήματα και να βάλει σε νέες περιπέτειες τόσο τους αστυνομικούς όσο και τους πολίτες.

Η εμπειρία που απέκτησαν οι αστυνομικοί, αλλά και οι πολίτες από τη λειτουργία σε ορισμένες περιοχές των λεγόμενων Πολυδύναμων Τμημάτων, δημιουργεί επιφυλάξεις ως προς την ορθότητα του σχεδιασμού και την ικανότητα της Αστυνομίας να εφαρμόσει ένα νέο σύστημα για το καλό της κοινωνίας. Αυτό που ενδιαφέρει τον απλό πολίτη είναι να τον εξυπηρετεί το Τμήμα της γειτονιάς του και να του παρέχει ασφάλεια, νύχτα - μέρα. Για να υλοποιηθεί αυτός ο στόχος πρέπει: α) να αλλάξει ο προσανατολισμός της Αστυνομίας και β) να αποδεσμευτούν δυνάμεις από γραφειοκρατικές εργασίες και να γίνει ορθολογική ανακατανομή του προσωπικού.

Με τον αναπροσανατολισμό συνολικά των αστυνομικών δυνάμεων πρέπει να ενισχυθούν σημαντικά οι Υπηρεσίες Δίωξης του Εγκλήματος (Υπηρεσία Ναρκωτικών, Διαρρηκτών, Ηθών, Λεσχών, Εγκλημάτων Κατά Ζωής, Οικονομικά Εγκλήματα κλπ.), να καταργηθούν τα ΜΑΤ και αντί οι αστυνομικοί να εκπαιδεύονται στη διάλυση των συγκεντρώσεων, πρέπει να πάψουν να βλέπουν τον εργαζόμενο λαό σαν εσωτερικό εχθρό. Σήμερα ο κατασταλτικός ρόλος των ΣΑ υποχρεώνει τους διοικούντες να διατηρούν σε ετοιμότητα ισχυρές δυνάμεις των ΜΑΤ και σε επιφυλακή χιλιάδες άλλους αστυνομικούς, διαθέσιμους ανά πάσα στιγμή, για την αντιμετώπιση, μαζί με τα ΜΑΤ, των λαϊκών κινητοποιήσεων. Αυτήν την πολιτική, η κυβέρνηση δεν είναι διατεθειμένη να την αλλάξει.

3) Νέο σύστημα αξιολόγησης των αξιωματικών με βάση την απόδοση και τις ικανότητές τους.

Ο σημερινός προσανατολισμός των ΣΑ απαιτεί και τη στρατιωτικοποίηση, τη στέρηση συνταγματικών δικαιωμάτων, το αντιδημοκρατικό υπηρεσιακό κλίμα, τον ΕΛΕΓΧΟ των αξιωματικών κλπ. Το ζήτημα δεν είναι η αναζήτηση ενός τεχνοκρατικά "αντικειμενικού" συστήματος αξιολόγησης (αν υποθέσουμε ότι αυτό θέλουν). Απαιτείται εκδημοκρατισμός και του συστήματος αξιολόγησης των αξιωματικών και του συνόλου των εσωτερικών κανονισμών λειτουργίας των υπηρεσιών. Απαιτείται η απολαβή στοιχειωδών δικαιωμάτων, όπως είναι η γνώση των εκθέσεων ικανότητας, το δικαίωμα ένστασης, η παρουσία εκπροσώπων των συνδικαλιστικών ενώσεων, η έγκαιρη επισήμανση των αδυναμιών ενός αξιωματικού και η ενημέρωσή του για να γνωρίζει και ο ίδιος τι πρέπει να προσέξει κλπ.

Πολλοί είναι εξάλλου οι αξιωματικοί που διατηρούν τις επιφυλάξεις τους ως προς τη σοβαρότητα της εξαγγελίας αυτής, αφού τα ίδια πράγματα είχαν εξαγγελθεί πριν από δυο χρόνια. Το προεδρικό διάταγμα που προωθήθηκε τότε, ήταν κομμένο και ραμμένο στα μέτρα εκείνων που το έφτιαξαν. Γι' αυτό λίγους μήνες αργότερα φάνηκαν τα αδιέξοδά του και αναγκάστηκαν να το τροποποιήσουν. Οι αξιοκρατικές κρίσεις δεν είναι συνάρτηση μόνον ενός συστήματος αξιολόγησης. Σε ένα αστυνομικό σώμα, βαριά τραυματισμένο από τη διαφθορά, με δεδομένη την κακή του σχέση με την κοινωνία και την έλλειψη δημοκρατικών κανόνων λειτουργίας, η αξιοκρατία μοιάζει με όνειρο θερινής νυκτός.

4) Επιλογή με ειδικά τεστ των νέων αστυνομικών που θα τοποθετούνται σε βασικές υπηρεσίες (Ασφάλεια, Αμεση Δράση, Τροχαία κλπ.).

Το θεσμικό πλαίσιο προτείνεται να καταρτιστεί από το Πάντειο Πανεπιστήμιο, σε συνεργασία με εμπειρογνώμονες της βρετανικής Αστυνομίας. Παραλλαγή της ίδιας εξαγγελίας είχε γίνει και πριν από ένα χρόνο, αλλά έπεσε στο κενό, αφού διαπιστώθηκε ότι το επίπεδο των αστυνομικών ήταν ιδιαίτερα χαμηλό και ο τρόπος με τον οποίο θα επιλέγονταν οι "καλύτεροι" μόνο σκάνδαλα μπορούσε να προκαλέσει. Το ζητούμενο είναι η εκπαίδευση των αστυνομικών σε δημοκρατική κατεύθυνση και με επιστημονικά κριτήρια, για να είναι σε θέση να αναμετρηθούν αποτελεσματικά με τις σύγχρονες προκλήσεις.

5) Ανανέωση του εκπαιδευτικού προγράμματος από ομάδα καθηγητών του Πανεπιστημίου Θράκης.

Το ερώτημα είναι ποια κατεύθυνση θα δώσει στις σπουδές η κυβέρνηση. Θα απεγκλωβίσει την Αστυνομία από τα στρατιωτικά πρότυπα της εκπαίδευσης ή θα προχωρήσει σε ημίμετρα, όπως έχει κάνει κι άλλες φορές κατά το παρελθόν; Οι ίδιοι οι αστυνομικοί θέλουν να αλλάξει η φιλοσοφία της εκπαίδευσης, να ιδωθεί το σημερινό πρόγραμμα με νέα κριτήρια και αντιλήψεις. Από έρευνες που έχουν γίνει στο εξωτερικό προκύπτει ότι το στρατιωτικό μοντέλο εκπαίδευσης είναι όχι μόνο ακατάλληλο για τους αστυνομικούς, αλλά έχει και αρνητικές συνέπειες για το πραγματικό αστυνομικό έργο. Οι αστυνομικοί που προέρχονται από αυτό το μοντέλο αποδεικνύεται ότι σε δύσκολες καταστάσεις ενεργούν παρορμητικά και επιθετικά, ενώ παρουσιάζουν υψηλά επίπεδα στρες και προβλήματα συμπεριφοράς.

Ο απερχόμενος υπουργός Δημόσιας Τάξης έκανε λόγο επίσης για αποδέσμευση 6.000 αστυνομικών από τις φυλακές, από την επίδοση δικογράφων, από το εσωτερικό της Βουλής, από τον έλεγχο των χειραποσκευών στα διεθνή αεροδρόμια και για την εκχώρηση αρμοδιοτήτων στην Τοπική Αυτοδιοίκηση. Πέραν του ότι τα ίδια πράγματα έχουν εξαγγελθεί από το 1994, το ερώτημα είναι στο βαθμό που θα γίνουν όλα αυτά, πού θα διατεθεί αυτή η δύναμη. Ποιος θα εξασφαλίσει ότι δε θα αφομοιωθεί σε θέσεις γραφείων ή ότι δε θα διατεθεί για την ενίσχυση των κατασταλτικών μηχανισμών, για να εφαρμοστεί καλύτερα η συμφωνία του "Σένγκεν" και η σύμβαση για τη λειτουργία της "Γιουροπόλ";

Το εξοπλιστικό πρόγραμμα, ύψους 100 δισ. δραχμών, που θα υλοποιηθεί τα επόμενα τρία χρόνια με τι κριτήρια θα εκπονηθεί και από ποιους θα αποφασιστεί; Είναι φανερό ότι αν τα χρήματα αυτά κατανεμηθούν από την ηγεσία και τους μηχανισμούς του υπουργείου, τότε θα διατεθούν για να εξυπηρετηθεί η πολιτική που ακολουθεί μέχρι σήμερα το ίδιο το υπουργείο. Δηλαδή, θα ξοδευτούν για την ενίσχυση της Αστυνομίας ώστε να είναι πιο αποτελεσματική στους τομείς που επιλέγει η σημερινή κυβέρνηση.

Με άλλα λόγια, η κυβέρνηση εμφανίζεται να θέλει να αντιμετωπίσει την εγκληματικότητα, εξαγγέλλοντας συνεχώς τη λήψη μέτρων, διότι εκείνο που την απασχολεί είναι η συνεχής ενασχόληση των ΜΜΕ με την Αστυνομία και τη δράση των κακοποιών, πράγμα που χαλάει τη βιτρίνα και φθείρει το προφίλ των υπουργών της. Ο βασικός της στόχος είναι η διατήρηση ενός ετοιμοπόλεμου μηχανισμού, ικανού να τη βοηθήσει να περάσει με τα ρόπαλα και την τρομοκρατία την αντιλαϊκή πολιτική της. Η εγκληματικότητα θα αντιμετωπιστεί, όσο αυτό είναι δυνατόν να γίνει, ΜΟΝΟ αν υπάρξει εκδημοκρατισμός, αναπροσανατολισμός και στροφή των δυνάμεών της προς τη δίωξη του εγκλήματος. Τέτοια πρόθεση ασφαλώς δεν έχει. Ο ελληνικός λαός, που υφίσταται τις συνέπειες των κυβερνητικών επιλογών, είναι εκείνος που οφείλει να αγωνιστεί για την κατοχύρωση ακόμα και της ασφάλειάς του.