ΑΠΟΣΤΟΛΗ: Γιώργος ΑΝΔΡΟΥΤΣΟΣ

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: Βαγγέλης ΤΟΚΑΣ

Η περιοχή Πωγωνίου είναι από τις πιο φτωχές και εγκαταλειμμένες της Ελλάδας. Η πολιτεία φρόντισε για την υποβάθμισή της. Ο "οικονομικός χειμώνας" που υπάρχει εκεί έχει αναγκάσει τους ανθρώπους που μπορούν να εργαστούν να φύγουν. Η εσωτερική και εξωτερική μετανάστευση την έχουν αποδεκατίσει πληθυσμιακά. Οι λίγοι που απόμειναν προσπαθούν να επιβιώσουν όπως μπορούν. Πέρα από τη φτώχεια, όμως, και την υποβάθμιση, τα τελευταία χρόνια έχει προστεθεί και το πρόβλημα της εγκληματικότητας.

"Η αλήθεια είναι μία, αλλά οι δρόμοι για να φτάσεις σε αυτή πολλοί", είχε πει ένας φιλόσοφος. Εν προκειμένω, όποτε συμβαίνει βίαιο περιστατικό στην παραμεθόριο, τα κανάλια - κυρίως - βροντούν ομόθυμα: "Αλβανοί μαφιόζοι ληστεύουν, κλέβουν, σκοτώνουν". Αυτή η θέση στο πρόβλημα αποτελεί τον ένα δρόμο, αυτόν που δε δείχνει όλες τις πλευρές του. Αυτές τις πλευρές του προβλήματος προσπαθεί να παρουσιάσει ο "Ρ" με ένα οδοιπορικό που έκανε στα χωριά της περιοχής.

Το αίσθημα ανασφάλειας που υπάρχει στο Πωγώνι εντείνεται και από την αύξηση της εγκληματικότητας. Το λαθρεμπόριο ζώων, όπλων, ναρκωτικών ανθεί. Στη δημιουργία και την ανάπτυξή του έχουν συμβάλει οι παράνομες συναλλαγές ανάμεσα σε Ελληνες και Αλβανούς. Αυτό το λένε κάτοικοι, αλλά και εκπρόσωποι της Τοπικής Αυτοδιοίκησης που έχουν καταλάβει ότι η περιοχή τους ζημιώνεται ακόμα πιο πολύ από την όξυνση αυτής της κατάστασης. Οι κλοπές, οι διαρρήξεις προστίθενται στον κατάλογο των παρανομιών.

Η κατάσταση επιδεινώνεται από τη διάλυση της κοινωνικής ζωής, αφού δεν υπάρχουν νέοι άνθρωποι, σχολεία, υπηρεσίες, δουλιές, αλλά και από την πλημμελή αστυνόμευση των χωριών της παραμεθόριου.

Η υπέρμετρη διόγκωση των παράνομων πράξεων από τα περισσότερα ΜΜΕ, σε συνδυασμό με την αντιαλβανική προπαγάνδα ακροδεξιών και εκκλησιαστικών κύκλων, δημιουργούν εντάσεις και κινδύνους. Ειδικότερα εθνικιστικά στοιχεία προσπαθούν να εκμεταλλευτούν την κατάσταση και προσπαθούν με θέσεις για ανασύσταση των ΤΕΑ, που ταλαιπώρησαν τον πληθυσμό της υπαίθρου τα μετεμφυλιακά χρόνια (σ. σ. σήμερα υπάρχουν μονάδες Εθνοφυλακής, με άλλο ρόλο και αποστολή), αλλά και κραυγές να οπλιστούν οι πολίτες και να αυτοδικήσουν. Ετσι μέσα στα θολά νερά θα μπορούν να "ψαρεύουν" και να δημιουργούν το έδαφος ακόμα και για ένοπλη δράση. Η περίπτωση της ένοπλης ομάδας του Αναστασούλη δεν πρέπει να ξεχνιέται.

Μέσα σε αυτό το τοπίο οι κάτοικοι που έχουν απομείνει παλεύουν για να ζήσουν. Αρκετοί είναι εκείνοι που θέλουν να αγωνιστούν για ένα καλύτερο αύριο για τον τόπο τους. Το Πωγώνι δεν είναι μόνο οι λιγοστοί κάτοικοί του. Είναι η ιστορία του, οι άνθρωποί του, οι ανάγκες του, οι προοπτικές του, η προσφορά του στον πολιτισμό.

Ο μπαρμπα - Νίκος είναι 80 χρόνων. Ολη του τη ζωή την πέρασε στο Ζάβροχο.Ζει μόνος σε ένα χωριό μια ανάσα από την ελληνοαλβανική μεθόριο. Ενα κοπάδι πρόβατα του εξασφαλίζει τα προς το ζην. Ποτέ δεν τον έχουν κλέψει. "Πέρσι πέρασαν από εδώ Αλβανοί" μας λέει. "Φαίνονταν πεινασμένοι. Μου ζήτησαν να σφάξω δυο πρόβατα για να φάνε. Φοβήθηκα... Τόσα και τόσα ακούγονται και λέγονται. Το έκανα... Φέτος ξαναπέρασαν και επέμεναν να μου αφήσουν ένα χρυσό πεντόλιρο. "Μας βοήθησες", μου είπαν. Αμα πεινάς όμως, όλα τα στομάχια είναι ίδια. Δεν το κράτησα. "Γράψε κάπου τα ονόματά μας κι αν σε πειράξει κάποιος έλα να μας βρεις", μου είπαν".

Αν πιστεύαμε στην εικόνα που δίνει η συντριπτική πλειοψηφία των ΜΜΕ για τους Αλβανούς, το περιστατικό αυτό δε θα συμφωνούσε με το μόνιμο κλισέ που συνοδεύει τα ρεπορτάζ: "Αλβανοί κατσαπλιάδες λυμαίνονται τα παραμεθόρια χωριά της Ηπείρου". Ομως είναι έτσι τα πράγματα;

- Γιατί οι αλβανικές συμμορίες, που - πράγματι - δρουν στην περιοχή, προτιμούν τα κοπάδια ορισμένων κτηνοτρόφων σε κάποια χωριά;

- Τι συμβαίνει με τα πρόβατα που αγοράζονται φτηνά από την Αλβανία και μοσχοπουλιούνται στις αγορές της Αθήνας, της Πάτρας, αλλά και άλλων ελληνικών πόλεων;

- Γιατί υπάρχει κτηνοτρόφος που πουλούσε 50 κιλά γάλα την ημέρα ανά προβατίνα;

- Γιατί στα καφενεία των παραμεθόριων χωριών στα Ιωάννινα οι αγρότες ψιθυρίζουν μεταξύ τους για τον τάδε που έφτιαξε διαμέρισμα στην πόλη ή για τον δείνα που έχει καταθέσεις εργοστασιάρχη;

- Γιατί στις συσκέψεις των εκπροσώπων της Τοπικής Αυτοδιοίκησης πολλοί είναι αυτοί που επισημαίνουν ότι πρέπει να σταματήσουν οι παράνομες συναλλαγές Ελλήνων με τους Αλβανούς;

Το χωριό Κτίσματα έχει 130 κατοίκους. Λίγα χιλιόμετρα πιο έξω, ένας συνταξιούχος του ΙΚΑ, που επέστρεψε στο χωριό του για να ζήσει ήρεμα στα γεράματά του, μας δείχνει το πέρασμα Σόποτο κοντά στον Γυφτοπόταμο."Από εδώ περνάνε παράνομα κοπάδια πρόβατα που τα φέρνουν από την Αλβανία" μας λέει. "Οι δικοί μας τα αγοράζουν δυο με τρία χιλιάρικα το κεφάλι και τα πουλούν δέκα. Ανάμεσά τους είναι και κλεμμένα".

Στο χωριό υπάρχουν κτηνοτρόφοι με 100 και 200 γιδοπρόβατα. "Γιατί τα ζώα τους δεν τα έκλεψε κανείς;" μας ρωτάει για να απαντήσει: "Υπάρχουν δικοί μας που έχουν παράνομες συναλλαγές με Αλβανούς. Η παρανομία αυτή φέρνει τα όπλα, τα φονικά, τις απαγωγές, τις ληστείες". Στο χωριό φέτος έγιναν διαρρήξεις σε δέκα σπίτια. Οι κάτοικοι φοβούνται να κυκλοφορήσουν τα βράδια. Το φυλάκιο του Στρατού καταργήθηκε, ενώ η παρουσία της Ελληνικής Αστυνομίας στον τοπικό σταθμό αρκείται στην ύπαρξη ...φωτοκυττάρου που λειτουργεί τα βράδια για να ανάβει περιοδικά το φως του οικήματος όπου στεγάζεται.

Στην περιοχή ανάμεσα στα Κτίσματα και τη Χαραυγή υπάρχουν περάσματα. Από ένα σημείο μεταφέρουν με τρακτέρ, που διαθέτουν "εργάτη", κλεμμένα αυτοκίνητα 4χ4 στην Αλβανία. Συχνά μπορεί κάποιος να συναντήσει τα βράδια τρία - τέσσερα αυτοκίνητα στην άκρη του δρόμου όπου γίνονται οι συναντήσεις και οι συνεννοήσεις.

Η καλύτερη εποχή για αυτές τις δραστηριότητες είναι το καλοκαίρι, αλλά και το φθινόπωρο. Τότε στην περιοχή μαζεύονται κτηνοτρόφοι από διάφορα σημεία της Ηπείρου, γιατί στα χαμηλότερα μέρη η βοσκή ελαττώνεται. Στα 600.000 γιδοπρόβατα και βοοειδή προστίθενται μερικές χιλιάδες παραπάνω που βόσκουν και μέσα στο αλβανικό έδαφος. Η κατάσταση γίνεται ανεξέλεγκτη. Ολες οι υποθέσεις παράνομης διακίνησης ζώων έχουν διαλευκανθεί από τη Διεύθυνση Γεωργίας της Νομαρχίας αυτή την περίοδο. Ομως ..."συναντάμε κλειστά στόματα" μας λέει υπάλληλος του υπουργείου Γεωργίας. Πέρσι κατασχέθηκαν 178 πρόβατα που εισήχθησαν παράνομα από τη γείτονα. "Είναι ελάχιστα αυτά που κατασχέθηκαν σε σχέση με τις πληροφορίες που είχαμε για τον αριθμό των ζώων που μπήκαν στη χώρα μας", προσθέτει. Οι παράνομες συναλλαγές είναι δύσκολο να εντοπιστούν, διότι γίνονται με εικονικά τιμολόγια.

Η Καστανή είναι ένα χωριό 60 ψυχών, λίγα μέτρα από την Αλβανία. Η οδική πρόσβαση στο χωριό είναι δύσκολη. Το δίκτυο της περιοχής Πωγωνίου φανερώνει την εγκατάλειψη της περιοχής από την πολιτεία. Είναι νύχτα και σε ένα μισοσκότεινο καφενείο που φωτίζεται με κεράκια και μια λάμπα υγραερίου μετά από διακοπή του ηλεκτρικού ρεύματος, έξι γέροντες παίζουν την πρέφα τους. "Στο χωριό δεν έχουν κλέψει ζώα. Ακόμα κι αυτοί που είχαν Αλβανούς τσομπάνηδες δεν αντιμετώπισαν προβλήματα, αντίθετα με εκείνους, από άλλες περιοχές, που είχαν ύποπτα αλισβερίσια", μας είπαν. "Για πολλά από αυτά που συμβαίνουν φταίνε και οι δικοί μας. Αυτοί που φωνάζουν να πάρουμε τις καραμπίνες, έχουν πολεμήσει ποτέ τους; Σκέφτονται τι θα συμβεί, αν η κατάσταση ξεφύγει από κάθε έλεγχο και γεμίσουν τα χωριά μας ενόπλους, που δε θα τους ελέγχει κανείς; Τα ατυχήματα που θα γίνουν;".