Η Χερσώνα είναι μια πόλη της μακρινής Ουκρανίας. Ιδρύθηκε το 1778 ως φρούρια με ναυπηγεία για τη ναυπήγηση του στόλου της Μαύρης Θάλασσας. Ονομάστηκε Χερσώνα σε ανάμνησης της Χερσώνας της Ταυρίδας.

Καμιά εικοσαριά χιλιόμετρα από τη Χερσώνα ήταν (το 1919) ο σιδηροδρομικός σταθμός της Σνιγιρόφσκας, τον οποίο κατείχε μια γερμανική δύναμη κάποιας μεραρχίας, που είχε μείνει στη Ρωσία, "εδήλωσεν φιλίαν στους συμμάχους και συμμαχίαν κατά των μπολσεβίκων".

Ενα μεγάλο απόσπασμα του Κόκκινου Στρατού χτύπησε τα συμμαχικά στρατεύματα και οι Γερμανοί υποχώρησαν.

Ηταν 7.40 το βράδυ της 16.2.1919. Η τηλεφωνήτρια του σταθμού Χερσώνας ειδοποίησε τον Ελληνα υπολοχαγό Μαθιό ότι στο τηλέφωνο της Σνιγιρόφκα ήταν ο διοικητής του αποσπάσματος του Κόκκινου Στρατού Αταμάν Γρηγόριεφ και "ότι ζητεί στο τηλέφωνον, τον Ρώσον, τον Ελληνα και τον Γάλλον φρουράρχους του σταθμού". Πήγαν στο τηλέφωνο ο Ελληνας υπολοχαγός και ο Ρώσος φρούραρχος, γιατί δεν υπήρχε κανένας Γάλλος.

Ο αρχιμανδρίτης Παντελεήμων διέσωσε ολόκληρο το διάλογο ανάμεσα στον Ατ. Γρηγόριεφ και τον υπαξιωματικό Μαθιό. Ο Ατ. Γρηγόριεφ έδωσε προθεσμία στους συμμάχους να αποχωρήσουν μέχρι την επόμενη μέρα, αλλά ο Ελληνας υπαξιωματικός του απάντησε ότι "ότι η ελληνική ιστορία δεν αναφέρει κανένα παρόμοιον γεγονός, ότι δηλ. ελληνικός στρατός κατέθεσε τα όπλα χωρίς να πολεμήση και έφυγεν".

Ο Ατ. Γρηγόριεφ ήταν καταπέλτης: "Για 'πέτε μου σας παρακαλώ, σε ποιο μέρος η ελληνική ιστορία αναφέρει παρομοίαν εκστρατείαν με αυτήν του Ελληνικού Στρατού εις την Ουκρανία; Τι διάβολο ζητάτε εδώ σεις οι Ελληνες;... Μας εδώσατε τα πρώτα νάματα του πολιτισμού και του χριστιανισμού, μας εδιδάξατε, με το παράδειγμά σας, πώς να πεθαίνουμε διά την ελευθερίαν μας. Πώς τώρα αρνείσθε τα αρχάς σας, καταστρέφετε την ιστορίαν σας και ερχόσαστε να καταπνίξετε την ελευθερίαν και να υποδουλώσετε έναν δυστυχισμένον λαόν, που σεις του δώσατε τον πολιτισμόν; Είμαι περίεργος ως τόσο να μάθω, αν σεις οι Ελληνες θα μας κτυπήσετε, αν έλθωμε στη Χερσώνα".

Ο Μαθιός τού απάντησε ότι είναι ένας στρατιώτης, "που δεν ξεύρει τίποτε άλλο, παρά μόνον να εκτελή τας διαταγάς των ανωτέρω του τυφλώς...".

Λίγες μέρες πριν, ο Ατ. Γρηγόριεφ κυκλοφόρησε προκήρυξη προς τους "Ελληνες αξιωματικούς και οπλίτες", στην οποία τόνιζε: "Λυπούμεθα διότι θα σας βλέπουμε στο πλευρό των Γάλλων κεφαλαιοκρατών και ιμπεριαλιστών και διότι έρχεσθε εις τη χώρα μας ως σύμμαχοι του τσαρισμού".

Απ' την πρώτη στιγμή που πάτησαν οι Ελληνες φαντάροι το πόδι τους στην Οδησσό, άρχισαν να καταλαβαίνουν ότι δεν ήρθαν στην Ουκρανία να βοηθήσουν απλώς, όπως τους έλεγαν, στην "απελευθέρωση ενός δυστυχισμένου λαού από μερικές συμμορίες ανταρτών πλιατσικολόγων".

Σ' αυτό συνετέλεσαν και οι συνεργάτες της "Επιτροπής Διαφώτισης των ξένων στρατιωτών" των μπολσεβίκων. Το Γενάρη του 1919, η Ελληνική Κομμουνιστική Ομάδα της Οδησσού κυκλοφόρησε προκήρυξη "προς τους Ελληνες στρατιώτας, εις τους οποίους ανέθεσε η πλουτοκρατία να πνίξουν την κοινωνική επανάσταση στη Ρωσία".

Ο Ορφ. Οικονομίδης επισημαίνει: "Η προκήρυξη αυτή έσκασε σαν βόμβα μέσα στο ελληνικό εκστρατευτικό σώμα, που το αποτελούσε, έως τη στιγμή εκείνη, μόνο το 34ο Σύνταγμα με τον συνταγματάρχη και φρούραρχο της Οδησσού Χρ. Τσολακόπουλο - Ρέμπελο. Οι Ελληνες στρατιώτες, που άκουγαν για πρώτη φορά ότι ήρθαν στην Ουκρανία για να πολεμήσουν, όχι για την ειρήνη και την ελευθερία του ρωσικού λαού, αλλά για τα συμφέροντα της πλουτοκρατίας κι ότι οι μπολσεβίκοι είναι εργάτες και αγρότες, ο καθαυτός λαός, άρχισαν να συζητούν πλατιά το κείμενο της προκήρυξης. Μάταια, οι αξιωματικοί τούς ζήτησαν να τους παραδοθούν όλα τα αντίτυπα για να τα κάψουν. Οι φαντάροι έκρυβαν τις προκηρύξεις και τις διάβαζαν κρυφά. Την απήχηση που είχε η Προκήρυξη στους Ελληνες στρατιώτες, θα τη δούμε λίγες μόνο μέρες αργότερα, σε μια εμπιστευτική διαταγή του Γάλλου διοικητή της 156ης Μεραρχίας, στρατηγού Μπουρί, προς τον διοικητή των ελληνικών στρατευμάτων, συνταγματάρχη Χρ. Τσολακόπουλο - Ρέμπελο. Σ' αυτήν αναφερόταν πως οι Ελληνες στρατιώτες βρίσκονταν σε επαφή με τους μπολσεβίκους, έτοιμοι να ενωθούν μαζί τους. "Σας παρακαλώ να λάβητε σύντομα μέτρα προς πρόληψιν και ματαίωσιν των σχεδίων τούτων του εχθρού", έγραφε στη διαταγή του ο υποστράτηγος Μπουρί. Για να συγκρατηθούν οι φαντάροι, τέθηκαν σε εφαρμογή κάθε είδους κατασταλτικά μέσα: Από τη μια, η τρομοκράτηση κι, από την άλλη, η ένταση της αντικομμουνιστικής προπαγάνδας. Πολλούς στρατιώτες τούς απειλούσαν με στρατοδικεία, επειδή υποστήριζαν πως οι μπολσεβίκοι δεν είναι ληστές, αλλά οργανωμένος στρατός. Τα τάγματα και οι λόχοι υποχρεώθηκαν να στέλνουν αντιπροσώπους τους για να παρακολουθούν τις εκτελέσεις κομμουνιστών, που καταδικάζονταν σε θάνατο με συνοπτική διαδικασία. Παράλληλα, έγινε υποχρεωτική η "παρακολούθηση της θείας λειτουργίας" από τους φαντάρους τις Κυριακές. Ο αρχιμανδρίτης Παντελεήμων γύριζε από τάγμα σε τάγμα και από λόχο σε λόχο, βγάζοντας πύρινους λόγους ενάντια στους μπολσεβίκους, και καλώντας τους στρατιώτες να μη στασιάσουν... Το 2ο Τάγμα του 34ου Συντάγματος αρνείται να χτυπήσει τους Γάλλους στρατιώτες, όταν αυτοί ξεσηκώθηκαν και εγκατέλειψαν το μέτωπο. Δυο μέρες αργότερα, οι φαντάροι του ίδιου τάγματος κύκλωσαν τη σκηνή του διοικητή τους και του ζητούσαν να τους μεταφέρει στην Οδησσό και από κει στα χωριά τους. Αλλες πάλι μονάδες από το 1ο και το 34ο Σύνταγμα αποδοκίμασαν το διοικητή του 3ου Συντάγματος Κονδύλη, όταν αυτός θέλησε να τους αναγκάσει να γυρίσουν στην πρώτη γραμμή, που είχαν εγκαταλείψει".

Την εμπιστευτική διαταγή του Γάλλου την περιλαμβάνει στο βιβλίο του και ο αρχιμανδρίτης Παντελεήμων. Υποστηρίζει ότι η διαφωτιστική δουλιά δε βρήκε απήχηση στο ελληνικό σώμα. Δεν μπορεί, όμως, να κρύψει την απογοήτευση και την αγανάκτηση των Ελλήνων φαντάρων και αξιωματικών. Χαρακτηριστικός είναι ο επίλογος μιας αναφοράς του Χρ. Τσολακόπουλου - Ρέμπελου προς τη Μεραρχία (8.2.1919). "Εδοκίμασα όλας τας πικρίας. Φθάνει!".