Αγαπητέ "Ριζοσπάστη",

Στο άρθρο του με τον τίτλο "Επαίσχυντη απόφαση του ΥΠΠΟ για την αρχιτεκτονική μας κληρονομιά" (Ριζοσπάστης 9-5-99) ο συνάδελφος και φίλος καθηγητής Γ. Σαρηγιάννης θίγει, με το αγωνιστικό που τον διακατέχει πνεύμα και την αμεροληψία που πάντα τον διακρίνει, το θέμα των πολλαπλών παρεμβάσεων στον οικισμό της Στεμνίτσας και των επακόλουθων τους, ιδιαίτερα όταν αυτές ήρθαν για να κριθούν στο Κεντρικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων (ΚΣΝΜ) του ΥΠΠΟ. Την περιπέτεια αυτής της συνεδρίασης την έζησα από πρώτο χέρι - ως ανεξάρτητο μέλος του Συμβουλίου - και θα ήθελα να τονίσω ότι δεν είναι πρώτη, ούτε τελευταία φορά, που το όργανο αυτό ενεργεί ως κυματοθραύστης παντοειδών αναταράξεων και τρικυμιών, που υποθάλπονται και γιγαντώνονται στους κόλπους εκείνων των μορφωμάτων της κοινωνικής πολιτικής και διοικητικής πραγματικότητας, επί των οποίων η θεσμική αρμοδιότητα του Συμβουλίου ουδένα ή στοιχειώδη έλεγχο είναι πλέον δυνατό - και μάλιστα εκ των υστέρων - να ασκήσει. Ετσι, όταν μέσα από τις όποιες διαδικασίες τα οικοδομήματα και το περιβάλλον ενός προστατευόμενου από το ΥΠΕΧΩΔΕ οικισμού, όπως η Στεμνίτσα, διά προσχεδιασμού απογυμνώνονται των ουσιωδών αυθεντικών τους χαρακτηριστικών (ήτοι: εσωτερική διάρθρωση, πλαστικός διάκοσμος, αρμολογήματα, στέγες, επιχρίσματα, χρώματα κτλ. και το κυριότερο, αποκτούν οικοδομικές προσθήκες), τότε μοιραίως εκπίπτουν των θεμελιακών συστατικών της "κηρύξεως" τους, σύμφωνα με το γράμμα και το πνεύμα του Νόμου. Διότι δεν είναι δυνατόν μα κατοχυρωθούν - διά της κηρύξεως - αξίες, των οποίων ναι μεν η αμιγής παρουσία αποτελεί και το μόνο αδιάβλητο στοιχείο για τη στήριξη αυτής της νομικής πράξης, στην περίπτωση όμως αυτή έχουν οριστικά απολεσθεί. Είναι όμως αναγκαίο να εξακολουθεί να εξασκείται αποτελεσματικά η προστασία, η θεσμοθετημένη από το ΥΠΕΧΩΔΕ, όσον αφορά τη συνολική εικόνα ενός παραδοσιακού οικισμού. Εχει συνεπώς δίκιο ο κ. Σαρηγιάννης όταν μας υπενθυμίζει ότι βάσει των κειμένων νόμων αγωνιστήκαμε για την κήρυξη και αποκατάσταση μεμονωμένων νεωτέρων μνημείων. Επρόκειτο πάντως για αποκατάσταση (άλλο αν εφαρμόστηκε ή όχι όπως πρέπει) κτισμάτων, ενίοτε ημικατεστραμμένων, τα οποία δεν είχαν περάσει από αυτό το συγκεκριμένο "lifting", που ατυχώς αποτελεί μη αναστρέψιμη πραγματικότητα. Αλλά και εάν ακόμη η αναστρεψιμότητα ήταν "τεχνικά" δυνατή, δεν υφίσταται - προς το παρόν τουλάχιστον - νόμος του ΥΠΠΟ, που να κηρύσσει πρώτα ένα καθολικά παραμορφωμένο (μέσα από οικοδομικές άδειες) κτίριο διατηρητέο και έπειτα να επιβάλει την αναδρομική "αναπαλαίωσή" του. Αυτή είναι η αλήθεια και, όπως τουλάχιστον νομίζω, με τα γραφόμενά μου κατ' ουσίαν υπερασπίζομαι την ανυπόκριτη προσωπικότητα και την ανυποχώρητη γραμμή του φίλου, κ. Σαρηγιάννη, συγχρόνως όμως του υπενθυμίζω, εάν προηγουμένως δεν έχει εξετάσει και τις δεοντολογικές πτυχές ενός τόσο σοβαρού θέματος, να αποφεύγει να μέμφεται συναδέλφους του, που επιμένουν να υποστηρίζουν ότι για τις... τρύπες της γραβιέρας ευθύνεται το είδος του τυριού και όχι το τρυπάνι του σερβιτόρου - που κατά τεκμήριο - δεν ανήκει στα σύνεργά του.

ΜΑΝΟΣ ΜΠΙΡΗΣ

Αναπληρωτής Καθηγητής του ΕΜΠ

Σημ. Σύνταξης: Θέσαμε υπόψη του συνεργάτη μας κ. Σαρηγιάννη την επιστολή του κ. Μπίρη και μας απέστειλε το ακόλουθο σημείωμα.

"Ευχαριστώ τον συνάδελφο για τα πολύ καλά του λόγια, αλλά επιμένω ότι συνδεδεμένη με την έννοια της προστασίας είναι και η έννοια της αποκατάστασης, θέμα για το οποίο λειτουργούν ολόκληρες πανεπιστημιακές σχολές - και ο κ. Μπίρης διδάσκει αντίστοιχο μάθημα - και ξαναθυμίζω τις δεκάδες αποκαταστάσεις που έχουν γίνει στην Αθήνα και μάλιστα με μελέτες του ιδίου του ΥΠΠΟ, μετά την κήρυξη τους ως διατηρητέων κτιρίων που είχαν υποστεί σοβαρές αλλοιώσεις.

Θυμίζω ότι ούτε ο αρχαιολογικός νόμος 1469/50 ούτε το άρθρο 24 του Συντάγματος δε λένε πουθενά ότι απαγορεύεται η αποκατάσταση (πράγμα που θα ήταν εντελώς παράλογο) ούτε ότι δεν κηρύττουμε διατηρητέο ένα κτίσμα αν έχει υποστεί αλλοιώσεις, δεδομένου ότι είναι αυτονόητο πως η κήρυξη γίνεται για να διατηρηθεί και να αποκατασταθεί ένα μνημείο και το - ας πούμε - "νομικό κενό" (που δεν εμπόδισε καμιά αποκατάσταση) καλύφθηκε από τον Νόμο 2039/92 (γνωστού ως Σύμβαση της Γρανάδας) στο άρθρο 9.

Τέλος προσθέτω κάτι που αγνοούσαν τα μέλη του ΚΣΝΜ και γι' αυτό ίσως υπέκυψαν στην πιεστική, παραπλανητική και παράνομη ερμηνεία του τότε ΓΓ του ΥΠΠΟ. Στο Δημαρχείο ήταν σε εξέλιξη οι εργασίες και η κήρυξή του θα καθυστερούσε τα έργα, έτσι ο δήμαρχος σε έναν ελιγμό παρουσίασε την απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου, με την οποία ζητούσε την κήρυξη, αλλά από την άλλη είχε συνεννοηθεί με την πολιτική του ΥΠΠΟ να μην κηρυχτεί και τώρα οι πληροφορίες μου είναι ότι ετοιμάζεται νέα κίνηση για να κηρυχτεί μόλις τελειώσουν τα έργα "εκ του ασφαλούς" όπως έγινε με το βάναυσα κακοποιημένο κτίριο της σχολής αργυροχοϊας, που οι αλλοιώσεις του δεν εμπόδισαν την κήρυξή του".