Στον πόλεμο των ΗΠΑ στο Βιετνάμ σημειώθηκε η πιο εκτεταμένη χρήση χημικών από τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Οι Βρετανοί είχαν χρησιμοποιήσει χημικά όπλα για να καταστείλουν εξεγέρσεις στις αποικίες τους, όπως το Ιράκ, η Ιταλία για να καταστείλει την εξέγερση στην Αιθιοπία, και η Ιαπωνία για να επιβάλει την κατοχή της στην Κίνα τις δεκαετίες του 1920, του 1930 και του 1940. Οι Αμερικανοί στο Βιετνάμ χρησιμοποίησαν τα χημικά για να εξολοθρεύσουν έναν ολόκληρο λαό, προσπαθώντας να καταστρέψουν ό,τι θα μπορούσε να τον θρέψει. Εριξαν 60.000 τόνους χημικών σε όλη τη χώρα, κυρίως στις αγροτικές περιοχές. Πρέπει να σημειωθεί ότι οι μισοί από τους πάνω από 82 εκατομμύρια σημερινούς κατοίκους του Βιετνάμ δεν είχαν γεννηθεί όταν το τελευταίο αμερικανικό ελικόπτερο έφευγε, τον Απρίλη του 1975. Ωστόσο, μετά από πάνω από 30 χρόνια οι συνέπειες των χημικών είναι βαριές, και περνάνε από γενιά σε γενιά.

Τα χημικά «Πορτοκαλής Παράγοντας», όπως και Λευκός Παράγοντας, Μοβ Παράγοντας, Μπλε Παράγοντας, ήταν όλα προϊόντα της «Dow Chemicals» και της «Monsanto», και βρέθηκε πως περιείχαν συστατικά που θεωρούνταν καρκινογόνα από το Εθνικό Αντικαρκινικό Ινστιτούτο των ΗΠΑ το 1969 και - μόλις τότε - απαγορεύτηκε η χρήση τους στο αμερικανικό έδαφος. Αλλά όχι στο Βιετνάμ.

Οι Αμερικανοί βετεράνοι του πολέμου το παραδέχονται, ο κόσμος όλος το γνωρίζει. Αλλά «η κυβέρνηση των ΗΠΑ αρνείται να παραδεχτεί το τι προκάλεσε ο Πορτοκαλής Παράγοντας. Η επίσημη πολιτική είναι ότι δεν το συζητάμε καν», λέει ο Τσακ Σίρσι, επικεφαλής μιας οργάνωσης των Αμερικανών βετεράνων.

Μια γυναικολόγος που έχασε κι η ίδια το παιδί της από καρκίνο το 2003, η δόκτωρ Νγκουέν Τι Νγκοκ Τοάν, η οποία στον πόλεμο ήταν χειρουργός εκστρατείας των βιετμίνχ και των βιετκόνγκ, στους πολέμους κατά των Γάλλων και των Αμερικανών, και έγινε γυναικολόγος μετά τον πόλεμο, έχει δει άπειρες τερατογενέσεις τα τελευταία χρόνια. Σταδιακά, λέει, οι άνθρωποι που εκτέθηκαν θα πάψουν να μπορούν να τεκνοποιήσουν. Οσο για τις ασθένειες, αυτές γίνονται όλο και πιο «παράξενες».

Οι καρκινοπάθειες και οι τερατογενέσεις κάνουν θραύση στη χώρα της.

Ο Τζον Πράντος, ερευνητής του National Security Archive, σε ένα σχόλιό του που δημοσιεύτηκε στο «Z Magazine», είχε σημειώσει ότι οι εταιρείες που παρήγαγαν και χρησιμοποίησαν αυτά τα χημικά στις ΗΠΑ εμμένουν στη θέση πως δεν έχουν καμία ευθύνη για τη χρήση τους. Ομως, έφθασαν σε μια εξωδικαστική συμφωνία με τους βετεράνους του πολέμου του Βιετνάμ ήδη το 1984, και η διεύθυνση βετεράνων του υπουργείου Αμυνας των ΗΠΑ παρέχει ειδικά οφέλη αναπηρίας σε όσους τεκμηριώνουν ότι εκτέθηκαν στον «Πορτοκαλή Παράγοντα» στη διάρκεια του πολέμου. Αλλά, ταυτόχρονα, οι πολυεθνικές χημικές εταιρείες εξακολουθούν να αρνούνται να ικανοποιήσουν οποιαδήποτε διεκδίκηση από τους κατοίκους του Βιετνάμ. Σε άρθρο τους για την εφημερίδα «Asia Times», νωρίτερα φέτος, οι Νγκοκ Νγκουέν και Ααρον Γκλαντζ αναφέρονταν στις προσωπικές και κοινωνικές συνέπειες του χημικού πολέμου. Το Βιετνάμ, τόνιζαν, μια χώρα που αναμένει να ενταχθεί πλήρως στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου (ΠΟΕ) και έχει υπογράψει μια εμπορική συμφωνία με τις ΗΠΑ, ακόμη προσπαθεί να αντιμετωπίσει τις τρομακτικές συνέπειες -ανθρώπινες, κοινωνικές, οικονομικές - που προκάλεσε ο πόλεμος τις δεκαετίες του 1960 και του 1970, με τις χειρότερες να είναι αυτές του «Πορτοκαλή Παράγοντα». Τα 83 εκατ. λίτρα που έριξαν οι αμερικανικές δυνάμεις στο Βιετνάμ, στο Λάος και την Καμπότζη, σε μια προσπάθεια καταστροφής της βλάστησης που αποτελούσε φυσικό πλεονέκτημα των βιετκόνγκ από το 1962 έως το 1971, τα οποία παρήγαγαν οι «Dow Chemical» και «Monsanto Corp», συνεχίζουν σήμερα να προκαλούν τερατογενέσεις, αποβολές, διαβήτη και καρκίνους, και αποτελούν ένα έγκλημα πολέμου εναντίον εκατομμυρίων Βιετναμέζων που συνεχίζεται πάνω από 30 χρόνια μετά το τέλος του. Οι πολυεθνικές εμμένουν ότι δεν «αποδείχτηκε» ποτέ η σύνδεση των χημικών τους με τα προβλήματα υγείας του πληθυσμού του Βιετνάμ κι επιχειρούν να αποσείσουν κάθε ευθύνη με το επιχείρημα ότι είναι η κυβέρνηση των ΗΠΑ, και όχι οι ίδιες, που είχε την ευθύνη για τη χρήση τους. Οι μηνύσεις εναντίον των δύο εταιρειών απορρίφθηκαν η μια μετά την άλλη μετά τις έντονες πιέσεις του αμερικανικού υπουργείου Δικαιοσύνης: Η κυβέρνηση των ΗΠΑ φοβάται ότι μια καταδικαστική απόφαση θα μπορούσε να αποτελέσει προηγούμενο για μελλοντικές υποθέσεις και μηνύσεις που θα σχετίζονται με τις στρατιωτικές επεμβάσεις των ΗΠΑ.

Και τι έγιναν οι πολεμικές αποζημιώσεις των 3,5 δισ. δολαρίων που υπόσχονταν οι ΗΠΑ στο Βιετνάμ το 1973; Απλούστατα, η Ουάσιγκτον δεν έδωσε ούτε ένα σεντ.