Η ρητή απαγόρευση που περιλαμβάνεται στο υπάρχον άρθρο 16 του Συντάγματος εξασφάλιζε μέχρι τώρα έστω αυτόν τον τυπικά δωρεάν χαρακτήρα της ανώτατης εκπαίδευσης και συνολικότερα του εκπαιδευτικού συστήματος. Με την άρση της ρήτρας για αποκλειστικά δημόσια ανώτατη εκπαίδευση, ανοίγει ο δρόμος για την άλωση τόσο του δημόσιου, όσο και του δωρεάν χαρακτήρα των πανεπιστημίων και των ΤΕΙ. Αυτά δεν είναι προβλέψεις καμιάς «Κασσάνδρας», αλλά είναι η πραγματικότητα που καταγράφεται σε δεκάδες άλλες ευρωπαϊκές και μη χώρες, που προχωρούν σε αναδιαρθρώσεις αλλοίωσης του δημόσιου χαρακτήρα της ανώτατης εκπαίδευσής τους. Εξάλλου, ανάλογα παραδείγματα έχουμε και στη χώρα μας, με το Διεθνές Πανεπιστήμιο να έχει δίδακτρα εφόσον δεν απευθύνεται σε Ελληνες φοιτητές ή τα Δημόσια ΙΕΚ να έχουν επίσης δίδακτρα κατ' αναλογία με τα ιδιωτικά... Κοινώς, αν γενικευτούν τα ιδιωτικά «πανεπιστήμια», θα γενικευτεί ο τρόπος λειτουργίας τους και στα δημόσια ιδρύματα.

Ενιαία εκπαίδευση σημαίνει όλα τα παιδιά σε όλες τις εκπαιδευτικές βαθμίδες να έχουν ισότιμη μόρφωση, ίδιου επιπέδου και περιεχομένου. Ιδιας αξίας μόρφωση να έχει και το παιδί του εργάτη, ίδιας αξίας και το παιδί του επιχειρηματία. Για να είναι όμως έτσι τα πράγματα, χωρίς ταξικές διακρίσεις, είναι απαραίτητο να παρέχεται σε όλα τα παιδιά ίδιου περιεχομένου μόρφωση, να διαβάζουν από τα ίδια βιβλία, τα μαθήματά τους να έχουν ίδια θεματολογία, οι εκπαιδευτικοί τους να έχουν ισότιμη μόρφωση κ.ο.κ.

Οταν αρχίζουν οι διαφοροποιήσεις, μικρές ή μεγαλύτερες, αρχίζουν και οι ταξικές διακρίσεις. Γιατί τα διαφορετικά σχολεία αξιολογούνται αυτόματα στη συνείδηση του κόσμου (ανεξάρτητα από την «αξιολόγηση» που θέλουν τώρα να επιβάλουν μόνο και μόνο για να ελέγξουν την πορεία των αναδιαρθρώσεων) και οι οικονομικά ισχυροί μπορούν να επιλέγουν για τους γόνους τους τα καλύτερα, χωρίς να εμποδίζονται από οποιοδήποτε κόστος.

Βέβαια, σε μια ταξική κοινωνία, είναι αδύνατο να μην αντανακλώνται οι ταξικές διακρίσεις και στο εκπαιδευτικό σύστημα. Ωστόσο, δεν μπορεί να μην είναι βασικό αίτημα του εργατικού - λαϊκού κινήματος η ενιαία, ισότιμη για όλα τα παιδιά εκπαίδευση.

Η αποκλειστικά δημόσια εκπαίδευση είναι προϋπόθεση και για τον ενιαίο χαρακτήρα της, καθώς ο ιδιωτικός τομέας, όταν λειτουργεί παράλληλα με το δημόσιο, αποτελεί μόνιμη εστία υπονόμευσης του τελευταίου. Το παράδειγμα των ΙΕΚ είναι χαρακτηριστικό: Τα ιδιωτικά που υπηρετούν εξ ορισμού τις απαιτήσεις της αγοράς, έχουν μεταλαμπαδεύσει τις αξίες και τον τρόπο λειτουργίας τους στα δημόσια.

Χρειάζεται, βέβαια, να διευκρινίσουμε ότι αντίθετα με τη βασική και την επαγγελματική εκπαίδευση, η ανώτατη εκπαίδευση διαφοροποιείται σημαντικά λόγω της έρευνας, που είναι βασικό συστατικό στοιχείο της. Τα διάφορα κολέγια και κέντρα ελευθέρων σπουδών, που λειτουργούν και ενδέχεται να αναγορευτούν σε «πανεπιστήμια» με την αναθεώρηση του άρθρου 16, δεν κάνουν έρευνα, είναι απλές επαγγελματικές σχολές. Ποτέ, λοιπόν, αυτού του επιπέδου οι σχολές δε θα μπορέσουν να ανταγωνιστούν σε επίπεδο σπουδών τα δημόσια πανεπιστήμια με τις υποδομές τους και την αρχή της παράλληλης ανάπτυξης διδασκαλίας και έρευνας. Ωστόσο, θα αποτελέσουν άλλοθι για να εισάγουν τα δημόσια ιδρύματα αντίστοιχες λειτουργίες με αυτές των ιδιωτικών: Να αποκτήσουν μάνατζερ, να βάλουν δίδακτρα, να επιλέγουν ειδικότητες που ζητάει η αγορά υποβαθμίζοντας έως και θάβοντας τις μη κερδοφόρες επιστήμες...

Τέλος, η απαίτηση για αποκλειστικά δωρεάν Παιδεία γίνεται εύκολα κατανοητό ότι απαντάει στις σύγχρονες λαϊκές ανάγκες και είναι αναγκαίο και αλληλένδετο στοιχείο για να πάρει σάρκα και οστά τόσο ο ενιαίος, όσο και ο δημόσιος χαρακτήρας της εκπαίδευσης. Σήμερα μπορεί να μην έχουν δίδακτρα τα δημόσια πανεπιστήμια και ΤΕΙ, ωστόσο το κόστος σπουδών (εφόσον είναι τραγικές οι ελλείψεις φοιτητικής - σπουδαστικής μέριμνας) ανεβαίνει σε τέτοιο επίπεδο, που καθιστά απαγορευτικές τις σπουδές για τα παιδιά των χαμηλών στρωμάτων, ιδιαίτερα όταν επιτυγχάνουν σε άλλη πόλη από αυτήν που μένουν.

Επομένως, το αίτημα για αποκλειστικά δωρεάν Παιδεία δε σημαίνει μόνο τη δωρεάν διανομή συγγραμμάτων και τη μη επιβολή διδάκτρων, αλλά σημαίνει την εξασφάλιση όλων εκείνων των προϋποθέσεων, ώστε ο κάθε φοιτητής να μπορεί να παρακολουθεί απρόσκοπτα τις σπουδές του, χωρίς να πληρώνει ούτε ένα ευρώ από την τσέπη του, ούτε κατά τη διάρκεια των σπουδών του, ούτε μετά ως αποπληρωμή δανείου...