Το βασικότερο, όμως, στοιχείο του δωδεκάχρονου σχολείου είναι ότι δε συνιστά μόνο ποσοτική αλλά κυρίως ποιοτική τομή σε σχέση με το σημερινό αστικό σχολείο, καθώς δεν αποσκοπεί σε μια απλή μετάδοση γνώσεων ή σε εκγύμναση σε ορισμένες δεξιότητες. Το 12χρονο σχολείο στοχεύει στην ολόπλευρη διαμόρφωση της προσωπικότητας του νέου ανθρώπου μέσα από την ισόρροπη καλλιέργεια όλων των πλευρών της κοινωνικής προσωπικότητας, τη νόηση, το συναίσθημα και τη βούληση, σε αντίθεση με τον εκχυδαϊσμό της εκπαίδευσης, τον εμπειρισμό των τηλεοπτικού τύπου εκπαιδευτικών κουίζ και παιχνιδιών και τις μηχανιστικές και αφύσικες συνδέσεις της «διαθεματικότητας». Φροντίζει οι γνώσεις των μαθητών να στηρίζονται σε ισχυρές βάσεις, επικεντρώνοντας την εργασία του στα πιο ανθεκτικά στο χρόνο και χρήσιμα στοιχεία της γνώσης, που είναι οι βασικοί νόμοι της φυσικής και κοινωνικής πραγματικότητας. Νόμοι που το πρόγραμμα του ενιαίου σχολείου νοιάζεται να μην κατανοούνται μεμονωμένα και αποσπασματικά, αλλά μέσα στην αλληλοσύνδεσή τους και την ένταξή τους στους γενικότερους νόμους εξέλιξης της φύσης, της κοινωνίας και της νόησης. Και όλα αυτά με τη ζωντανή επικοινωνία του μαθητή με τη φύση και τον ανθρώπινο πολιτισμό. Και επειδή πρωταρχικό στοιχείο της κοινωνικής ζωής είναι η εργασία, το σχολείο πρέπει να ενσωματώνει βασικά στοιχεία της τεχνολογίας όχι για επαγγελματική εξειδίκευση, αλλά σαν αναπόσπαστο στοιχείο της γενικής παιδείας.

Το δωδεκάχρονο σχολείο αποτελεί συνέχεια μιας δίχρονης προσχολικής αγωγής και προαπαιτούμενο για οποιαδήποτε επαγγελματική επιλογή, καθώς η δωδεκάχρονη γενική μόρφωση είναι στην εποχή μας το αναγκαίο υπόβαθρο για την άσκηση κάθε επαγγέλματος. Η απόκτηση επαγγελματικής ειδικότητας, για όσα επαγγέλματα την απαιτούν, εξασφαλίζεται είτε στην Ενιαία Ανώτατη Εκπαίδευση είτε σε ένα σύστημα δημόσιων και δωρεάν Επαγγελματικών Σχολών. Οι Επαγγελματικές Σχολές θα παρέχουν ουσιαστική ειδίκευση και πλήρη επάρκεια για την άσκηση επαγγέλματος, χωρίς να χρειάζονται διαδικασίες πιστοποίησης που αμφισβητούν και απαξιώνουν το πτυχίο. Παράλληλα, τα κάθε είδους υποκατάστατα επαγγελματικής εκπαίδευσης, όπως τα ΙΕΚ - ΚΕΚ και οι άλλες μορφές, εφήμερης και εμπειρικής μάθησης, πρέπει να καταργηθούν.

Η αμεσότερη σχέση της επαγγελματικής εκπαίδευσης και ειδικά της Ανώτατης Εκπαίδευσης με την παραγωγή κάνει ακόμη πιο φανερή την ανάγκη για κατάργηση των καπιταλιστικών σχέσεων που τη διέπουν. Γιατί η ρύθμιση της επιστήμης από την αγορά υποθηκεύει το μέλλον της επιστήμης και της κοινωνικής εξέλιξης. Λογικό επακόλουθο μιας επιστήμης, που έχει για στόχο της τον πλουτισμό μιας μόνο τάξης, είναι όλοι εκείνοι οι τομείς της έρευνας που δεν εξυπηρετούν τα συμφέροντα της τάξης αυτής να παραμελούνται και να εγκαταλείπονται και η επιστήμη όχι μόνο μονόπλευρα, αφύσικα και μερικά να αναπτύσσεται, αλλά και αντικοινωνικά να αξιοποιείται. Η επιστήμη όμως είναι κοινωνικό δημιούργημα και κανείς δεν έχει το δικαίωμα να οικειοποιείται για ατομικό του όφελος τα αποτελέσματά της.

Ετσι, βασική θέση του ΚΚΕ για την Ανώτατη Εκπαίδευση είναι ο αναπροσανατολισμός της αποστολής των πανεπιστημίων, ώστε αντί για την «αειφορία» του κεφαλαίου να εργάζονται αποκλειστικά για την ανύψωση της υλικής και πνευματικής στάθμης του συνόλου του λαού. Η υλοποίηση αυτής της αποστολής προϋποθέτει, εκτός από την απαλλαγή τους από φροντίδες βιοπορισμού, τη συνένωση και συνεργασία όλων των διαθέσιμων επιστημονικών δυνάμεων και την εγκατάλειψη κάθε ιδέας για μεταξύ τους ανταγωνισμό στα ράφια της προϊστορίας, όπου ανήκει. Η Ανώτατη Εκπαίδευση πρέπει να είναι ενιαία, με ιδρύματα ισότιμα, που θα εξασφαλίζουν ευρύ κύκλο επιστημονικών αντικειμένων και τη συγκέντρωση μεγάλου αριθμού ειδικευμένου επιστημονικού προσωπικού. Δεν μπορεί να εκπροσωπείται από λιγοστά «κέντρα αριστείας» που θα συγκεντρώνουν όλη την έρευνα, τα «μυαλά» και το χρήμα και σε πάμπολλα υποβαθμισμένα ιδρύματα. Ο δε διαχωρισμός σε πανεπιστημιακά και μη πανεπιστημιακά -τεχνολογικά ιδρύματα πρέπει να εκλείψει με την κατάταξη των τμημάτων των Τεχνολογικών Ιδρυμάτων στην Ανώτατη ή στην Τεχνικοεπαγγελματική Εκπαίδευση σε συνάρτηση με τις ανάγκες της κοινωνικής και επιστημονικής εξέλιξης.

Ταυτόχρονα, ο κοινωνικός χαρακτήρας της επιστήμης έρχεται σε πλήρη αντίθεση όχι μόνον με την ύπαρξη ιδιωτικών πανεπιστημίων, αλλά και με την ιδιωτικοοικονομική λειτουργία των δημόσιων. Γι' αυτό η Ενιαία Ανώτατη Εκπαίδευση είναι αποκλειστικά δημόσια και δωρεάν. Η εξασφάλιση όλης της απαιτούμενης χρηματοδότησης για την κάλυψη του συνόλου των αναγκών και δραστηριοτήτων των ΑΕΙ είναι πρωταρχική υποχρέωση του κράτους, ώστε να απαλλαγεί η έρευνα από τον εναγκαλισμό των μονοπωλίων, να εξασφαλιστεί υψηλού επιπέδου πανεπιστημιακή μόρφωση για όλους τους φοιτητές και να εξασφαλιστεί η ισοτιμία των ιδρυμάτων.

Στο πλαίσιο αυτό, η Ενιαία Ανώτατη Εκπαίδευση ενδιαφέρεται να προετοιμάσει ένα επιστημονικό δυναμικό ικανό να διεκπεραιώνει με ελεύθερη κρίση, αυτονομία και δημιουργικότητα το ρόλο του στο σύστημα της κοινωνικής παραγωγής και όχι ένα ημιμαθές βοηθητικό προσωπικό για κάθε χρήση. Αυτό σημαίνει ότι καμία θέση δεν έχουν στην Ανώτατη Εκπαίδευση τρίχρονες και δίχρονες ευκαιριακές σπουδές κατάρτισης και διάσπαρτες μαθήσεις. Η επιστήμη δεν είναι εμπόρευμα, ληξιπρόθεσμες χρηστικές δεξιότητες για τις ανάγκες της αγοράς, αλλά η προσπάθεια του ανθρώπου να κατακτήσει τα διαχρονικά στοιχεία της φυσικής και κοινωνικής πραγματικότητας, τους εσωτερικούς νόμους και αρχές που την κυβερνούν. Γι' αυτό απαιτούνται ενιαίες προπτυχιακές και μεταπτυχιακές σπουδές, ώστε οι πρώτες να παρέχουν πλήρη επιστημονική επάρκεια και επαγγελματική ικανότητα στα αντίστοιχα επιστημονικά αντικείμενα, οι δεύτερες να προωθούν την παραγωγή της νέας γνώσης και να ολοκληρώνονται με την απονομή διδακτορικού διπλώματος.

Τέλος, η ανταπόκριση των πανεπιστημίων και όλης της εκπαίδευσης στην κοινωνική της αποστολή δεν είναι θέμα μηχανισμών επιθεώρησης και ελέγχου. Πρώτα και κύρια είναι ζήτημα μιας άλλης, συλλογικής οργάνωσης και συλλογικού προγραμματισμού της παραγωγής και της κοινωνίας. Από τη στιγμή που η κοινωνία θα θέτει συλλογικά τους στόχους της, θα πάψει ο έλεγχος του βαθμού εκπλήρωσής τους να είναι μια διαδικασία καταναγκαστική και έξωθεν επιβαλλόμενη, όπως γίνεται σήμερα που οι στόχοι καθορίζονται από το συμφέρον της ολιγαρχίας του πλούτου και είναι αντίθετοι και εχθρικοί προς τη μεγάλη πλειονότητα των εκπαιδευτικών, των φοιτητών, των μαθητών και του λαού. Σε μια τέτοια προοπτική η πανεπιστημιακή κοινότητα μαζί με την εργατική τάξη και το λαό, όντας συμμέτοχοι στον κοινωνικό σχεδιασμό, θα νιώθουν δική τους υπόθεση την εφαρμογή του.

Τα κεντρικά αυτά σημεία της εκπαιδευτικής πολιτικής του ΚΚΕ αποτελούν την αναγκαία και δυνατή στην εποχή μας πρόταση για την αναμόρφωση της εκπαίδευσης. Ταυτόχρονα, όμως, αποτελούν τη βάση για την αντίσταση και την αντεπίθεση στη σαρωτική επιδρομή του κεφαλαίου στην Παιδεία. Αντίσταση και αντεπίθεση που δεν μπορούν και δεν πρέπει να σηκώσουν μόνο οι φοιτητές, οι μαθητές, οι εκπαιδευτικοί, αλλά η εργατική τάξη και τα άλλα καταπιεζόμενα λαϊκά στρώματα, όλος ο λαός. Αλλωστε, η ίδια η προσπάθεια του κεφαλαίου να συνδέσει τόσο ασφυκτικά την εκπαίδευση με τους εκμεταλλευτικούς στόχους του στην εργασία, φέρνει για πρώτη φορά τόσο κοντά τα αιτήματα για την ανασυγκρότηση της Παιδείας με εκείνα για την ανασυγκρότηση της εργασίας και όλης της κοινωνίας τελικά. Στις ημέρες που έρχονται πρέπει να αποδείξουμε, για άλλη μια φορά, στις δυνάμεις του σύγχρονου σκοταδισμού, πως τα πράγματα δεν έρχονται πάντα όπως τα σχεδιάζουν. Πως τον επίλογο στην ιστορία των καπιταλιστικών αναδιαρθρώσεων θα τον γράψουν όλοι εκείνοι που σηκώνουν τα βάρη της κοινωνίας, χωρίς να απολαμβάνουν τα πλεονεκτήματά της. Η ενότητα, η μαζικότητα και η πίστη στο δίκιο του αγώνα τους μπορεί να καταργήσει όχι μόνο τα ζοφερά κυβερνητικά σχέδια για τα πανεπιστήμια και τα σχολεία, αλλά και την εξουσία των μονοπωλίων που υπαγορεύει αυτό το ολοένα και πιο αντιδραστικό νομοθετικό οπλοστάσιο στην Παιδεία, στην εργασία και σε όλους τους τομείς της κοινωνικής ζωής.

* Το άρθρο αναδημοσιεύεται από την «Κομμουνιστική Επιθεώρηση», τεύχος 4 - 5 2006.