Στις νέες συνθήκες επίθεσης του κεφαλαίου έχουμε ένα πλήθος νέων τρόπων με τους οποίους προετοιμάζεται όχι μόνο η αναπαραγωγή της αστικής ιδεολογίας, αλλά και η ένταξη του μελλοντικού εργατικού δυναμικού στις κατευθύνσεις του διά βίου μάθησης και κατάρτισης μοντέλου. Γι' αυτό το λόγο έχουν εφευρεθεί μια σειρά νεολογισμών και βαρύγδουπων φιλοσοφικών όρων, όπως διαθεματικότητα, διεπιστημονικότητα, ολισμός, κονστρουκτιβισμός, αλλά και μια σειρά αποφάσεων, κατευθύνσεων κλπ., τέτοιων που θέλουν να βάλουν σε λειτουργία τον επιθυμητό -από τα μονοπώλια - τύπο συμπεριφοράς. Οσον αφορά στις παιδαγωγικές κατευθύνσεις υποτίθεται ότι αυτές απαντούν στον παραδοσιακό τύπο που φταίει για όλα τα δεινά της Παιδείας (ασφαλώς η ταξικότητα της Παιδείας όχι μόνο δεν αποτελεί αιτία για τα τεράστια προβλήματά της, αλλά, κατά τους διάφορους υποστηρικτές των νέων μαγικών όρων, μάλλον ούτε καν υπάρχει). Στην πραγματικότητα αυτό στο οποίο στοχεύουν είναι η διάδοση και η αποτελεσματικότερη προπαγάνδιση των κυρίαρχων μονοπωλιακών επιλογών και των καπιταλιστικών προτύπων ζωής και διάφορων «αξιών», όπως η επιχειρηματικότητα, η ανταγωνιστικότητα, το ευρωπαϊκό ιδεώδες, κ.ά. Η υλοποίηση όλων αυτών περνά μέσα από πλήθος διαφορετικών μέσων: Εφαρμογή διαφόρων ευρωπαϊκών προγραμμάτων, νέα σχολικά βιβλία, εφαρμογή της Ευέλικτης ζώνης, σεμινάρια επιμορφωτικά, οδηγίες από το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο και το ΥΠΕΠΘ, καθώς και μια σειρά διάσπαρτων εκδηλώσεων και δραστηριοτήτων πολιτικο-ιδεολογικού χαρακτήρα με επίκαιρη θεματολογία. Ας δούμε κάποια από αυτά:

Η υλοποίηση των διαφόρων ευρωπαϊκών προγραμμάτων της ΕΕ, όπως η αγωγή υγείας, η περιβαλλοντολογική εκπαίδευση, η επιχειρηματικότητα, η διαφήμιση και χορηγία, κ.ά., γίνεται με την ευθύνη ενός εκπαιδευτικού του σχολείου, οπότε ο εκπαιδευτικός γίνεται ενεργός συμμέτοχος στην ιδεολογική χειραγώγηση των μαθητών. Ασφαλώς δεν περιμένουμε από τους γραφειοκράτες της ΕΕ να μας αποκαλύψουν την πραγματική στόχευση της υλοποίησης τέτοιων προγραμμάτων. Η πραγματική στόχευση κρύβεται πίσω από ορολογίες και εκφράσεις που συσκοτίζουν τα αίτια εφαρμογής τέτοιων προγραμμάτων. Γι' αυτό το λόγο παρουσιάζονται με ωραιοποιημένο τρόπο ως προγράμματα που «θα μαθαίνουν τους μαθητές πώς να μαθαίνουν», που «απαντούν στο νοησιαρχικό σχολείο», κλπ. Η ίδια η πραγματικότητα ωστόσο αποκαλύπτει το ψεύδος των ωραιοποιημένων εκφράσεων. Για παράδειγμα, στο πρόγραμμα Αγωγής του Καταναλωτή ο μαθητής μαθαίνει να διαβάζει τις ετικέτες με τις τιμές και τα συστατικά που περιέχει το προϊόν προκειμένου υπεύθυνα να επιλέγει το κατάλληλο προϊόν. Ετσι, ενώ το ουσιαστικό πρόβλημα είναι ότι οι πολυεθνικές μας ταΐζουν με τοξικές και καρκινογόνες ουσίες και αυτό το κάνουν γιατί το μόνιμο και αποκλειστικό μέλημά τους είναι η μεγιστοποίηση των κερδών, αυτό μετατίθεται στην καλή ενημέρωση του καταναλωτή. Με άλλα λόγια, το να τρώμε καρκινογόνα τρόφιμα είναι δική μας ευθύνη. Το κράτος δεν πρέπει να έχει λόγο σε αυτό. Αυτό που υποχρεούται να κάνει το σχολείο είναι να σε μάθει να επιλέγεις. Διαφορετικά παραβιάζεται η ελευθερία στην οικονομία αλλά και η ελευθερία του ατόμου αν τυχόν τεθούν φραγμοί στην παραγωγή, θα συμπληρώναμε εμείς σε μια ελεύθερη μετάφραση. Και αλίμονο! Η ελευθερία του ατόμου (βλέπε των μονοπωλίων) είναι υπέρτατη και απαραβίαστη αρχή στον καπιταλισμό!

Στο ίδιο μήκος κύματος κινείται και το μάθημα της Περιβαλλοντολογικής Αγωγής. Ο μαθητής μαθαίνει να μη βλάπτει το περιβάλλον, να μαζεύει τα πλαστικά και αλουμινένια κουτιά, να θαυμάζει τη χλωρίδα και την πανίδα του τόπου του, κλπ. Αυτό που δε μαθαίνει σε καμία περίπτωση είναι ότι βασικός υπεύθυνος για την καταστροφή του περιβάλλοντος, για τη μόλυνση των πόλεων, για το φαινόμενο του θερμοκηπίου και την τρύπα του όζοντος, για τα αδιέξοδα με τα σκουπίδια και τη λυματολάσπη της Ψυττάλειας, είναι το κίνητρο του καπιταλιστικού κέρδους.

Στο δημοτικό η εφαρμογή του προγράμματος «Οικονομία και Εγώ» είναι ένα ακόμα πολύ διαφωτιστικό παράδειγμα για το περιεχόμενο της ιδεολογικής προπαγάνδας των μονοπωλίων και των πολιτικών - ιδεολογικών εκφραστών τους. Σύμφωνα με σχετική εγκύκλιο που έχει σταλεί από το ΥΠΕΠΘ στους αρμόδιους φορείς, ειδικότερος στόχος του προγράμματος είναι η συνεργασία του σχολείου με τους τοπικούς οργανισμούς και επιχειρήσεις, ενώ προτεινόμενες θεματικές ενότητες του προγράμματος ανάμεσα στα άλλα είναι η κατανόηση της χρησιμότητας των αγαθών για την ικανοποίηση των οικονομικών αναγκών και η οργάνωση εκδηλώσεων για την εισροή πόρων στην τάξη τους, απαραίτητων για τη διοργάνωση εκπαιδευτικής εκδρομής-επίσκεψης.

Η εφαρμογή της Ευέλικτης ζώνης αποτελεί βασικό μέσο εφαρμογής των ευρωπαϊκών προγραμμάτων αλλά δεν είναι αυτός ο μοναδικός ρόλος τους. Εθίζει και υποχρεώνει ακόμα στη νοοτροπία εξεύρεσης πόρων, προκειμένου να λειτουργήσει, μετατρέποντας τον εκπαιδευτικό σε μάνατζερ που θα αναζητάει εταιρείες οι οποίες θα χρηματοδοτήσουν εκείνο ή το άλλο πρόγραμμα. Μέσω της Ευέλικτης ζώνης έρχονται στην επιφάνεια πολλαπλοί στόχοι:

α) Η ταξική κατηγοριοποίηση των σχολείων σε ακόμα μεγαλύτερο βαθμό (κι εδώ η εμπειρία από τον αγγλοσαξονικό κόσμο είναι ιδιαίτερα χρήσιμη) και η αντιμετώπιση αυτού του γεγονότος ως μιας φυσικής κατάστασης. Η κατηγοριοποίηση και διαφοροποίηση δε θα αφορά μόνο στις σχολικές μονάδες, αλλά και στα τμήματα εντός του ίδιου του σχολείου.

β) Η βαθύτερη ιδιωτικοποίηση του δημόσιου σχολείου. Κάθε εταιρεία, επιχείρηση κλπ. που θα επενδύσει σε κάποιο σχολείο, ασφαλώς θα επενδύσει στη λογική της ανταποδοτικότητας. Ενα παράδειγμα της παρέμβασης του κεφαλαίου έρχεται από την Αγγλία, με τις σχολικές «Ακαδημίες» (σχολεία μέσης εκπαίδευσης που χρηματοδοτούνται εν μέρει από τον ιδιωτικό τομέα). Στις 17 που υπάρχουν μέχρι σήμερα, το αντάλλαγμα στους σπόνσορες είναι να έχουν λόγο στον καθορισμό της διδακτέας ύλης και τις μεθόδους που επιλέγονται. Ωστόσο, οι σπόνσορες καλύπτουν πολύ μικρό ποσοστό των λειτουργικών εξόδων των σχολείων (περίπου 2 εκατ. λίρες σε σύνολο 25 εκατ. λιρών) και παρ' όλα αυτά είναι εκείνοι που «κάνουν κουμάντο» στο περιεχόμενο της εκπαίδευσης^18.

γ) Η διαμόρφωση ενός κοινωνικού προσωπείου των εταιρειών που τάχα ενδιαφέρονται για το κοινωνικό καλό τόσο μέσα από τη χρηματοδότηση των σχολείων όσο και μέσα από την ανάληψη πρωτοβουλιών που ωφελούν το περιβάλλον, όπως, για παράδειγμα, η ανακύκλωση των μπαταριών από την επιχείρηση του «Γερμανού».

Το άρθρο αναδημοσιεύεται από την «Κομμουνιστική Επιθεώρηση», τεύχος 2 2007

Σημειώσεις:

18. Παπλωματάς Κ., «Ευέλικτη Ζώνη» για ευέλικτη ζωή, «Ριζοσπάστης», 9.11.2005.

ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ