Ο Γίρι Μένζελ

Ο Γίρι Μένζελ έχει δικαιωθεί σαν καλλιτέχνης παγκόσμια, ιδιαίτερα με την εξαιρετική ταινία του «Ο άνθρωπος που έβλεπε τα τρένα να περνούν», για την οποία κέρδισε και Οσκαρ! Χορτασμένος, λοιπόν, και γενικά αναγνωρισμένος και αποδεκτός δημιουργός, επιστρέφει στο σινεμά μετά από 13 ολόκληρα χρόνια απουσίας (είχε «αφοσιωθεί» στο θέατρο) με τη θαυμάσια ποιητική και καλαίσθητη ταινία του «Υπηρέτησα το Βασιλιά της Αγγλίας».

Η επιστροφή του είναι γεμάτη ωριμότητα. Η φόρμα της νέας του ταινίας, χωρίς να ξεφεύγει από προηγούμενες δουλιές του, είναι πιο σίγουρη, πιο αεράτη. Και, κυρίως, πιο καλαίσθητη. Εδώ, ενώ τα πάντα φαίνεται να έχουν πέσει τυχαία στην οθόνη, δείγμα αβίαστης καλλιτεχνικής δημιουργίας, είναι φανερό πως όλα προέκυψαν ύστερα από επίπονη μελέτη και κατασταλαγμένη γνώση. Επομένως, έχουμε μια ολοκληρωμένη δουλιά, μια ολοκληρωμένη πρόταση. Μια ολοκληρωμένη πρόταση άνετη, σίγουρη για τον εαυτό της, χωρίς άγχη για να πείσει!

Το περιεχόμενο της ταινίας κινείται σε δυο καθαρούς άξονες. Ο ένας είναι το προσωπικό και ο άλλος το γενικό. Στο προσωπικό παρακολουθούμε βήμα προς βήμα την πορεία ενός φιλόδοξου και αδίστακτου μικρού ανθρώπου (μικροκαμωμένος, αλλά και μικρός με την αξιολογική έννοια), από τις μικρές υποχωρήσεις του στη μικρή επαρχιακή πόλη που γεννήθηκε μέχρι τις μεγάλες ηθικές και πολιτικές παρεκτροπές του στην πρωτεύουσα της Τσεχίας, την Πράγα. Το όνειρο της ανόδου του μικρού ανθρώπου πέρασε μέσα από ασύμβατα με την ηθική και την ανθρώπινη αξιοπρέπεια πράγματα. Στο γενικό παρακολουθούμε σε μεγέθυνση το προσωπικό. Η προπολεμική (β' Παγκ. Πόλεμος) κοινωνία της Τσεχίας, με τις καθημερινές ηθικές και πολιτικές εκτροπές της, με τη χαλαρότητα, αν όχι περιφρόνηση στις ηθικές αξίες, με τον πολιτικό και κοινωνικό αριβισμό, ήταν το ιδανικό έδαφος για την εκτροφή, την άνοδο και τη συντήρηση μικρών φιλόδοξων ανθρώπων.

Η μεγάλη αρετή της ταινίας έγκειται στο γεγονός πως όλα αυτά τα βαριά και τα σοβαρά που περιγράψαμε πιο πάνω, φτάνουν στο θεατή με τον πιο γλυκό και ανάλαφρο τρόπο. Σαν να απεικονίζονται σε ζωγραφιές μικρών παιδιών. Μικρών παιδιών που ο Πικάσο ζήλευε τη ζωγραφική τους (για την αμεσότητά της). Η οθόνη μετατρέπεται σε μια τεράστια τοιχογραφία καλαίσθητων αφαιρετικών σχεδίων, σχεδίων που έγιναν από «αθώα» χέρια, από «καθαρά» μυαλά!

Παρ' όλη την «αθωότητα» της ταινίας, ο θεατής, αν απαλλαγεί από την «ομορφιά» της (η οποία πρέπει να δεχτούμε είναι μαγνητική και μπορεί να αποπροσανατολίσει), μπορεί να διαβάσει την Ιστορία της Τσεχίας στη χρονική περίοδο που εξετάζει η ταινία (πριν τον β' Παγκ. Πόλεμο, στη γερμανική κατοχή, στη σοσιαλιστική περίοδο) και να βγάλει τα χρήσιμα συμπεράσματά του!

Παίζουν: Ιβάν Μπάρνεφ, Oλντριχ Κάισερ, Τζούλια Τζεντχ, Μάρτιν Χούμπα. Ματιάν Λαντούντα κ.ά.