Associated Press

Οι πιο αισιόδοξοι έχουν εναποθέσει τις ελπίδες τους, στις αναπτυσσόμενες χώρες (τις αποκαλούμενες και «ΒΡΙΚ», από τα αρχικά Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα), οι οποίες, σύμφωνα με τις προβλέψεις των διεθνών οργανισμών (ΟΟΣΑ, ΔΝΤ, Παγκόσμια Τράπεζα), θα συνεχίσουν και το 2008 την εντυπωσιακή αναπτυξιακή τους δυναμική. (Στιγμιότυπο από το Τεχνολογικό Εκθεσιακό Κέντρο της Σαγκάης)

Οπως υποστηρίζουν, θα συνεχίσει τις αναπτυξιακές της επιδόσεις και το 2008, αλλά με ελαφρώς μειούμενους ρυθμούς. Αντί για ανάπτυξη 2,6% - 2,7%, όπως προβλέπανε την άνοιξη, τώρα μιλούν για ανάπτυξη 2,3%. Αυτές είναι τουλάχιστον οι επίσημες εκτιμήσεις, τις οποίες παρουσίασαν οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι στις πρόσφατες συνόδους του «Γιουρογκρούπ» και του «Εκοφίν». Γιατί οι τελευταίες πληροφορίες από τις Βρυξέλλες κάνουν λόγο για έντονο προβληματισμό και έκδηλες ανησυχίες, οι οποίες εδράζονται στο γεγονός, ότι, αν οι τιμές του πετρελαίου σταθεροποιηθούν σε επίπεδα υψηλότερα των 90 δολαρίων το βαρέλι και συνεχιστεί το ευρώ να ανατιμάται ως προς το δολάριο - ερωτοτροπεί με την ισοτιμία των 1,5 δολαρίων - σε συνδυασμό με την πιστωτική κρίση, η οποία, εκτός από τις αμερικανικές, έχει αγκαλιάσει και μεγάλες ευρωπαϊκές τράπεζες, τότε, η ευρωπαϊκή οικονομία το 2008, ενδέχεται να βρεθεί μπροστά σε δυσάρεστες εξελίξεις. Τα δυσοίωνα αυτά σενάρια, μιλούν για «έκρηξη» του πληθωρισμού στο 5% - 6%, με συνακόλουθη άνοδο των επιτοκίων, το δε «ακριβό» χρήμα, θα λειτουργήσει ανασταλτικά σε επενδύσεις, εξαγωγές και καταναλωτικές δαπάνες. Είναι εμφανές ότι οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι φοβούνται ότι αν η αμερικανική οικονομία εισέλθει σε κρίση, αυτή μπορεί να «εξαχθεί» και στη γηραιά ήπειρο.

Οι πιο αισιόδοξοι, πάντως, έχουν εναποθέσει τις ελπίδες τους, στις αναπτυσσόμενες χώρες (τις αποκαλούμενες και «ΒΡΙΚ», από τα αρχικά Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα), οι οποίες, σύμφωνα με τις προβλέψεις των διεθνών οργανισμών (ΟΟΣΑ, ΔΝΤ, Παγκόσμια Τράπεζα), θα συνεχίσουν και το 2008 την εντυπωσιακή αναπτυξιακή τους δυναμική. Οι εμπορικές συναλλαγές όμως των χωρών αυτών είναι συνδεδεμένες με τις μεγάλες αγορές των ΗΠΑ, της ΕΕ και της Ιαπωνίας και το ερώτημα που προκύπτει, είναι, αν η οικονομική κρίση αγκαλιάσει τις αγορές των τριών αυτών ιμπεριαλιστικών κέντρων οι οικονομίες των αναπτυσσόμενων χωρών μείνουν ανεπηρέαστες. Ηδη Κινέζοι αξιωματούχοι έσπευσαν να εκφράσουν τον προβληματισμό τους για την πορεία των κινεζικών εξαγωγών, σε μια αμερικανική αγορά, που απειλείται από οικονομική κρίση.

Αν το 666 για τους χριστιανούς είναι το σύμβολο του αντίχριστου, ο αριθμός 7 έχει αποκτήσει στοιχεία πρόληψης για τις καπιταλιστικές οικονομίες. Ετσι, έχουμε εκδήλωση διεθνούς οικονομική κρίσης το 1987 (με το κατρακύλισμα των μετοχών τη «μαύρη» Παρασκευή στις 29 Οκτώβρη), η οποία επαναλήφθηκε το 1997, ενώ τα προεόρτια της νέες επειλούμενης κρίσης, έκαναν την εμφάνισή τους τον Αύγουστο του 2007. Αν ανατρέξουμε στο παρελθόν θα διαβάσουμε στα οικονομικά εγχειρίδια για την οικονομική κρίση του 1847... Αλλά επειδή η πρόληψη δεν έχει θέση στην οικονομική ανάλυση, μάλλον θα πρέπει να αποδώσουμε την εξέλιξη του φαινομένου στη δράση του δεκαετούς οικονομικού κύκλου, ο οποίος εμφανίστηκε στην ιμπεριαλιστική περίοδο του καπιταλισμού, κύκλος ο οποίος συνεχίζει και σήμερα να βρίσκεται σε πλήρη ανάπτυξη.

Τα πρώτα συμπτώματα της οικονομικής ανάσχεσης εμφανίστηκαν στη χρηματοπιστωτική σφαίρα, με τη γνωστή πλέον κρίση που έπληξε την αγορά ενυπόθηκων στεγαστικών δανείων μειωμένης εξασφάλισης στις ΗΠΑ. Η αγορά στεγαστικών δανείων για τους Αμερικανούς φτωχούς, η οποία την προηγούμενη δεκαετία είχε συμβάλει στην υψηλή τραπεζική κερδοφορία και στην άνθηση της κερδοσκοπίας, μέσα από ένα πλέγμα «μοντέρνων» κερδοσκοπικών παιγνίων, στα οποία επιδίδονται οι μεγάλες επενδυτικές τράπεζες και τα περιβόητα για τις επιδόσεις τους στην πιο άγρια κερδοσκοπία «hedge funds», έγινε η απαρχή της νέας οικονομικής κρίσης που απειλεί σήμερα τις ΗΠΑ. Στη δίνη της κρίσης αυτής βρέθηκαν μεγάλες τράπεζες των ΗΠΑ και της Ευρώπης, όπως η Morgan Stanley, η γνωστή μας από την υπόθεση των δομημένων ομολόγων J.P. Morgan, η Citigroup, η Bank of America, η Merrill Lyuch (Αμερική), η Barclays, η UBS, η HSBC (Ευρώπη) κλπ. Από τη δημοσιοποίηση των ισολογισμών εννεαμήνου, οι τράπεζες αυτές έχουν διαγράψει έως σήμερα στεγαστικά δάνεια εκατοντάδων δισ. δολαρίων, οι έως σήμερα ζημίες τους εκτιμούνται στα 40 δισ. δολάρια, αλλά αυτό είναι μόνο η αρχή. Σύμφωνα με τις πιο δυσοίωνες προβλέψεις οικονομικών αναλυτών, οι ζημίες που τελικά θα εγγραφούν εκτιμώνται μεταξύ των 400 δισ. δολαρίων και των 2 τρισ. δολαρίων!

Το φαινόμενο, η κρίση να εκδηλώνεται στους αρμούς του πιστωτικού συστήματος, δεν είναι φυσικά νέο. Σχεδόν πάντα, οι οικονομικές κρίσεις ξεκινούν από το πιστωτικό σύστημα (εκδηλώνονται μέσα από τη δυσκολία εξεύρεσης πιστωτικού κεφαλαίου, την άνοδο των επιτοκίων), για να περάσουν, στη συνέχεια, στη σφαίρα του παραγωγικού και εμπορικού κεφαλαίου με χρεοκοπία επιχειρήσεων που αναζητούν επί ματαίω πιστωτικό κεφάλαιο για την κάλυψη ανοικτών θέσεων, τον περιορισμό της παραγωγής και των συναλλαγών.

Το κακό για τα επιτελεία του διεθνούς κεφαλαίου είναι ότι ο μηχανισμός της ρύθμισης των επιτοκίων, από τις Κεντρικές Τράπεζες (κλασική κρατικομονοπωλιακή ρύθμιση) αδυνατεί να παρέμβει αποτελεσματικά στον οικονομικό κύκλο. Γιατί το πρόβλημα που καλούνται να αντιμετωπίσουν σήμερα οι καπιταλιστικές οικονομίες είναι διττό: Αφ' ενός η αντιμετώπιση του πληθωρισμού, ο οποίος, μετά από πολλά χρόνια, προβάλλει και πάλι απειλητικά, αφ' εταίρου τη μείωση των ρυθμών ανάπτυξης. Σε περίπτωση που οι Κεντρικές Τράπεζες μειώσουν τα παρεμβατικά τους επιτόκια (όπως έκανε η αμερικανική κεντρική τράπεζα), μειώνουν το κόστος του χρήματος, αλλά δημιουργούν πρόσφορο έδαφος για κερδοσκοπία και άνοδο του πληθωρισμού. Στην αντίθετη περίπτωση που αυξήσουν τα επιτόκια (αύξηση του κόστους του χρήματος), αντιμετωπίζουν μεν τον πληθωρισμό, αλλά το «ακριβό» χρήμα λειτουργεί ανασχετικά στην οικονομική ανάπτυξη, βουλιάζει την οικονομική δραστηριότητα. Μπρος γκρεμός και πίσω ρέμα, δηλαδή. Ηδη, οι οικονομικοί αναλυτές μιλούν για επαναφορά του φαινομένου του λεγόμενου «στασιμοπληθωρισμού», που ήταν ιδιαίτερα αισθητός τη δεκαετία του 1980, για την αντιμετώπιση του οποίου, δικαιολογήθηκαν οι άγριες νεοφιλελεύθερες πολιτικές που εφαρμόστηκαν τις επόμενες δεκαετίες. Η νέα υποβόσκουσα οικονομική κρίση έρχεται να επιβεβαιώσει τη χρεοκοπία των νεοφιλελευθέρων, κατά βάση οικονομολόγων, οι οποίοι υποστήριζαν ότι είναι δυνατή η εξάλειψη των οικονομικών κρίσεων μέσω του μηχανισμού των επιτοκίων και της ρύθμισης του χρήματος (πιστωτική επέκταση). Γιατί τα κρισιακά φαινόμενα που εμφανίζονται σήμερα, είναι πολύ βαθύτερα από τα αβαθή πεδία της χρηματικής κυκλοφορίας, και αφορούν αυτή καθ' εαυτή την ίδια τη διαδικασία παραγωγής του κεφαλαίου και τις αντιφάσεις που νομοτελειακά τη συνοδεύουν. Γιατί ναι μεν, η άγρια επίθεση σε βάρος των εργασιακών σχέσεων, η οποία ανέτρεψε βίαια τη σχέση πληρωμένης (μισθός εργασίας) - απλήρωτης εργασίας (παραγωγή υπεραξίας) παρέτεινε την ανοδική φάση του οικονομικού κύκλου, δημιουργώντας έτσι την ψευδαίσθηση περί ...αειφόρου ανάπτυξης του καπιταλισμού - αλλά, οι καλοί μας απολογητές του κεφαλαίου, ξέχασαν μια ...μικρή λεπτομέρεια. Οτι η εκμετάλλευση της εργατικής δύναμης έχει ορισμένα αξεπέραστα όρια, πέραν των οποίων, ο φορέας της εργατικής δύναμης, ο εργάτης εν προκειμένω ως σωματική και πνευματική οντότητα, δεν μπορεί να λειτουργήσει. Το στύψιμο εργατικών δυνάμεων, με σκοπό πάντα την παραγωγή υπεραξίας, έχει τα κατώτατα όριά του. Αλλά όταν η αγοραστική δύναμη δε φτάνει να καταναλώσει ούτε τα στοιχειώδη για τη ζωή, εμπορεύματα και υπηρεσίες παραμένουν απούλητα. Κρίση υπερπαραγωγής...

Αλλά και οι ιμπεριαλιστικοί πόλεμοι που διεξάγουν οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους, φαίνεται ότι έχουν βάλει το λιθαράκι τους στη διαμόρφωση της σημερινής οικονομικής κατάστασης. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της αμερικανικής κυβέρνησης, το συνολικό κόστος από την εισβολή και κατοχή του Ιράκ, εκτιμάται σήμερα στα 800 δισ. δολάρια, ενώ οι Δημοκρατικοί από την πλευρά τους υποστηρίζουν ότι τα στοιχεία αυτά είναι σκόπιμα υποεκτιμημένα και ότι οι πολεμικές δαπάνες ξεπερνούν τα 1,6 τρισ. δολάρια.Βεβαίως και ο πόλεμος είναι μιά προσωρινή διεξοδος στην οικονομική κρίση μιας καπιταλιστικής οικονομίας. Αλλά ενίοτε η διάρκεια αυτής της διεξόδου είναι χρονικά πολύ μικρή. Βλέπεις οι αντιφάσεις του καπιταλισμού είναι αξεπαίραστες. Και στο μονοπωλιακό του στάδιο οξύτατες. Τόσο πολύ που καμμιά μορφή διαχείρησής του δεν μπορεί να οδηγήσει σε μεγάλη ανάκμαψη. Γι'αυτό και οι καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής είναι ιστορικά ξεπερασμένες...