ΚΑΘΥΣΤΕΡΗΜΕΝΗ, βέβαια, η αναφορά, αλλά δεν παύει να έχει επικαιρότητα. Ο λόγος σήμερα για τα «καζάνια», αυτά που είδαμε ν' ανάβουν για τους ανέργους στις εκδηλώσεις διαμαρτυρίας, που έγιναν πρόσφατα στη συμπρωτεύουσα, στα εγκαίνια της Διεθνούς Εκθεσης Θεσσαλονίκης.

ΣΥΜΒΟΛΙΚΗ, δίχως άλλο, η ενέργεια να μπούνε μπροστά στα καζάνια για να ετοιμαστεί η φασολάδα και η κουταλιά της για τους άνεργους του 2000. Εκεί, στις παρυφές που γλεντοκοπούσαν στη μεγάλη δεξίωση οι τρανοί της εξουσίας και του πλούτου, προστατευμένοι πίσω από σύρματα, με τους ροπαλοφόρους πανέτοιμους ολόγυρά τους.

ΠΑΡΟΛΟ, όμως, το συμβολικό προσδιορισμό, τα καζάνια αυτά φέρνουν κι άλλα ξυπνήματα και μνήμες. Μας φέρνουν εικόνες από μακρινές εποχές, όταν το καζάνι πάνω στη φωτιά βαστούσε την ελπίδα, την ανάσα μας. Κι αυτό που μετρούσε πάνω απ' όλα ήταν πως πάνω στην πυροστιά και καθώς η φωτιά πύρωνε το σπίτι κόχλαζε το καζάνι και σε λίγο σ' άχνιζαν, μεσημέρι και βράδυ αραδιαστά τα βαθιά πιάτα. Φαΐ ζεστό, που ζέσταινε το σπίτι.

ΞΕΧΝΙΕΤΑΙ, μήπως, τέτοιο καιρό εκείνο το καζάνι, που έκανε αυλές και σπίτια να μοσχοβολάνε, καθώς μερόνυχτα έβραζε το μούστο, για να μας ετοιμάζει το πετιμέζι (εμείς το λέγαμε κότο) και που το είχαμε για χίλιες δυο ανάγκες του σπιτιού στα χρόνια που η ζάχαρη ήταν απλησίαστη;..

ΑΛΛΑ το καζάνι, τα χιλιάδες καζάνια - τα μοναδικά και τ' αξέχαστα - που μπήκαν πάνω στις φωτιές για να μας δώσουν μια κουταλιά μπλουγούρι, μια κουταλιά φασολάδα στα μαύρα χρόνια της χιτλεροφασιστικής Κατοχής θα γίνονταν το σωτήριο στήριγμα της ζωής μας σ' εκείνη τη φοβερή δοκιμασία.

Η ΕΠΙΒΙΩΣΗ του λαού πρόβαλε από την αρχή της Κατοχής σαν υπόθεση δική του, που θα 'πρεπε ν' αγωνιστεί και να παλέψει. Ετσι ήταν ως το τέλος ζήτημα ασταμάτητου καθημερινού αγώνα, που, ξεκινώντας από τις πιο απλές μορφές κι αγκαλιάζοντας όλο και περισσότερο κόσμο, εξελίχτηκε σ' ανοιχτή και σκληρότατη μάχη, που σ' αυτήν πήραν μέρος χιλιάδες και χιλιάδες πατριώτες με την καθοδήγηση του ΕΑΜ.

ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ κείμενο του μεγάλου δάσκαλου Δημήτρη Γληνού «Τι είναι και τι θέλει το ΕΑΜ», που κυκλοφόρησε στα τέλη του 1942, μας δίνει τη δραματική αυτή ώρα της πείνας και του θανάτου, ένας μοναδικός πίνακας, ζωγραφιά απαράμιλλη για εκείνη την εποχή.

«...ΟΛΑ τα προϊόντα της γης - γράφει ο Δ. Γληνός - ακόμα και κείνα που μας περίσσευαν και τα πουλούσαμε στο εξωτερικό έγιναν, με μιας, για μας αόρατα... Οχι πια το σιτάρι, το κριθάρι, το καλαμπόκι, παρά το λάδι μας, οι ελιές μας, τα τυριά μας, οι σταφίδες μας, τα σύκα μας, τα κρασιά μας, τα λαχανικά, τα φρούτα, τα ψάρια, τα καπνά μας, τα χάσαμε από τα μάτια μας...». Κι ο Δ. Γληνός προσθέτει: «...Στη χώρα της ελιάς και του λαδιού, πεθαίνουν οι άνθρωποι από πρηξίματα, γιατί δεν έχουν σταγόνα λάδι να προσθέσουνε στα νερόβραστα χόρτα τους...».

ΕΙΝΑΙ ένα μεγάλο κεφάλαιο όλος αυτός ο αγώνας της επιβίωσης, που έγινε για να στηθούν και, κυρίως, για να λειτουργήσουν τα καζάνια, τα συσσίτια. Αλλοι κρατούσαν τα κλειδιά στις αποθήκες με τα τρόφιμα. Οι Γερμανοί και οι συνεργάτες τους και χρειάζονταν καθημερινοί αγώνες, κινητοποιήσεις για να τα αποσπούν.

ΜΑΧΗ ζωής σε βάση καθημερινή. Οι Επιτροπές, που πάνω τους είχαν πάρει αυτό το χρέος, το έκαναν έργο ζωής για να μην σβήσουν τα καζάνια, για να υπάρχει αυτή η ζεστή κουταλιά, που, όσο κι αν ήταν πενιχρή και φτωχή, ήταν αποκούμπι πολύτιμο. Εκατοντάδες στελέχη και μέλη της Αντίστασης, του ΕΑΜ και τ' αετόπουλα ακόμη βρέθηκαν και πάλεψαν στην έπαλξη των συσσιτίων, γύρω από το καζάνι. Μάχη, που απαιτούσε καθημερινή αγωνιστική εγρήγορση.

ΣΗΜΕΡΑ μ' αυτήν τη μικρή αναφορά στο νου και το δικό μας καζάνι. Στο φοιτητικό μας συσσίτιο, εκεί στα πευκάκια, στην πανεπιστημιακή λέσχη, στο Χημείο. Ενα καζάνι, που τροφοδοτούσε πάνω από οχτώ χιλιάδες φοιτητές στα Ανώτατα Ιδρύματα.

ΚΙ ΕΚΕΙ παρούσα, άγρυπνη κι άτρομη, η Επιτροπή, αυτή που έδινε καθημερινή μάχη για να εξασφαλιστούν τα τρόφιμα για τη λειτουργία του. Είναι αυτοί, που αψήφησαν το κίνδυνο και που έπεσαν στα χέρια των Γερμανοτσολιάδων, που τουφεκίστηκαν. Ο Γιάννης, ο Αριστείδης, ο Κωστάκης, ο Νίκος, κι άλλοι, κι άλλοι...

ΦΟΡΤΩΜΕΝΑ, λοιπόν, μήνες, ιστορίες, θυσίες και διδαχές τα καζάνια, που συμβολικά άναψαν για το συσσίτιο των ανέργων στη Θεσσαλονίκη. Η μάχη της επιβίωσης, της ζωής δεν είναι υλικό για μουσειακές προθήκες. Είναι πλούσια, χρήσιμα διδάγματα για το σήμερα. Ολα αυτά τρέχουν, βγαίνουν από την πλούσια, αστείρευτη βρυσομάνα, την Εθνική ΕΑΜική Αντίσταση. Το ΕΑΜ μάς έσωσε από την πείνα. Η μεγάλη αλήθεια.