Η Αύρα, μια Ελληνίδα επιστήμονας που εργάζεται στο Παρίσι, σε συνεχή επαφή με την Ελλάδα, επιστρέφει για λίγο στην Αθήνα και στις ρίζες της, σ' ένα καπνοχώρι της Θεσσαλίας. Κι ενώ οι αναμνήσεις τρέχουν στη μετεμφυλιακή Ελλάδα των παιδικών της χρόνων, βρίσκεται μπροστά σε μια αυτοκτονία και στον επίλογο μιας πολύχρονης, τραγικής ιστορίας.

...Ο ουρανός σκοτείνιασε. Η λάμψη της αστραπής και ο κρότος της βροντής της έφεραν ανατριχίλα. Τάχυνε το βήμα. Την ξανάζωσαν οι φοβίες για τον ξεροπόταμο που γίνεται ορμητικός χείμαρρος παρασέρνοντας τα πάντα στο διάβα του...

Κάτω από τις πρώτες χοντρές σταγόνες βροχής, τα μαλλιά και το φόρεμα κολλούσαν πάνω της.

Είδε πρώτα τα πόδια του να αιωρούνται παράξενα μέσα απ' τα κλαδιά της συκιάς και μετά ολόκληρο το σώμα, ντυμένο μ' ένα καλοραμμένο, όμορφο γκρι παντελόνι, θαλασσί πουκάμισο, γκρι μπλε γραβάτα...

-- Βοήθεια, βοήθεια!!!

Τρεις περαστικοί, από το δρόμο, δυο άντρες και μια γυναίκα, μάλλον η δασκάλα, λοξοδρόμησαν και πλησίασαν. Μια θηλιά σφιγμένη στο λαιμό του εξηνταπεντάχρονου περίπου άντρα, η κρεμασμένη γλώσσα και το μπλάβο πρόσωπο, δεν άφηναν καμιά αμφιβολία.

Κάποιος σταυροκοπήθηκε. Τον κατέβασαν.

-- Ο Ιταλός, ο Σωκράτης ο Μυλωνάς, ψιθύρισαν έντρομοι.

Η νεαρή γυναίκα έσκυψε για το φιλί της ζωής. Πολύ αργά. Ηταν παγωμένος.

...Εκτακτο δελτίο. Πάγωσαν.

«Το ΝΑΤΟ βομβάρδισε τη Γιουγκοσλαβία».

Ανατρίχιασαν.

Η Αθήνα στο πόδι.

Είχε πολύ κόσμο η πρώτη αντιπολεμική συγκέντρωση της Αθήνας, κατά των βομβαρδισμών στη Γιουγκοσλαβία, στις 26 του Μάρτη. Κι όπως ήταν επόμενο, κατέληξε στην αμερικάνικη πρεσβεία. Και φυσικά διαλύθηκε με δακρυγόνα και καπνούς.

Φεύγοντας από τη διαδήλωση, πέρασε από το σπίτι της Αίμης, στην πλατεία Μαβίλη.

Εφτιαξαν καφέ.

-- Καλά, βρε παιδί μου, να συγκινηθεί με το θάνατο της Μαρίας, έτσι που ήρθαν τα πράγματα, το καταλαβαίνω, άντε να πάθει και κανένα καρδιακό, αλλά ν' αυτοκτονήσει μετά από 45 χρόνια, μου φαίνεται αδιανόητο, ακούγεται πολύ μελοδραματικό, έφερε την κουβέντα ξανά στο Σωκράτη, η Αύρα.

-- Δεν ξέρετε όλη την ιστορία γι' αυτό, πήρε το λόγο ο Θανάσης.

Οταν έφυγε ο Σωκράτης στην Ιταλία, η Μαρία ήταν έγκυος, αλλά δεν το ήξερε ακόμα. Οταν το κατάλαβε τρομοκρατήθηκε. Το 'πε στη μάνα της. Την κατέβασαν στο Βόλο χωρίς να πουν τίποτα σε κανέναν. Απέκτησε ένα κοριτσάκι, την Αθηνά. Ενα ζευγάρι, μακρινά της ξαδέρφια απ' την Πορταριά, που δεν είχαν παιδιά, το υιοθέτησαν. Δε μαθεύτηκε τίποτα στο χωριό. Η Μαρία κατέβαινε, Πρωτοχρονιά, Πάσχα, λίγο το καλοκαίρι, έβλεπε την Αθηνούλα. Πέρασαν τα χρόνια, έγινε ωραία κοπέλα η Αθηνά, βρήκε ένα παλικάρι, μηχανικό στα καράβια, τον Παύλο Αποστόλου. Παντρεύτηκαν. Εμεινε έγκυος. Ξανάνιωσε η Μαρίτσα. Οχι για πολύ. Η Αθηνά πέθανε στη γέννα. Το παιδί έζησε. Το 'βγαλαν Σωκράτη. Κατέβαινε και το 'βλεπε η Μαρίτσα. Μόνο τότε γελούσαν τα χείλη της.

Τέλος, μεγάλωσε, πήγε φαντάρος, εθελοντής στη Βοσνία. Εκεί γνώρισε το Σωκράτη, τον άλλον εγγονό του Μυλωνά. Τους έστειλαν μαζί σε αποστολή μια μέρα.

-- Σωκράτης Αποστόλου, συστήθηκε στα αγγλικά ο Ελληνας φαντάρος.

-- Socrati Mylonaci, είπε τραγουδιστά ο Ιταλός αξιωματικός.

Κοιτάχτηκαν για λίγο.

-- Στον παππού μου που είναι Ελληνας και τον λένε Σωκράτη.

-- Και μένα, είπε ο φαντάρος.

-- Τη γιαγιά μου τη λένε Μαρία, είπαν και οι δυο...

Αναψαν τσιγάρο κι ο Ιταλός άρχισε να βήχει, να κιτρινίζει και να αισθάνεται πολύ άσχημα. Εγιναν αχώριστοι. Μιλούσαν για την Ελλάδα και την Ιταλία, για τα παιδικά και εφηβικά τους χρόνια. Κατάλαβαν ότι ο παππούς Σωκράτης ήταν από το ίδιο χωριό με τη Μαρία. Ο Ιταλός σύντομα αρρώστησε βαριά κι επέστρεψε στο σπίτι του όπου διηγήθηκε τη συνάντηση με τον Αποστόλου στον παππού του. Μας έστειλε ένα γράμμα, απαντήσαμε. Ετσι έμαθε ο Σωκράτης Μυλωνάς ότι η Μαρία ήταν βαριά άρρωστη, αποφάσισε να γυρίσει στο χωριό και να τη δει πριν πεθάνει. Δεν μπόρεσε να 'ρθει αμέσως, γιατί ο εγγονός του πήγαινε πολύ άσχημα.

Κανένα χρόνο μετά που απολύθηκε, άρχισε και το δικό μας παιδί, ο Σωκράτης Αποστόλου, ν' αρρωσταίνει. Βρε το 'τρεξαν από δω, από κει, τίποτα. Και τα νεφρά και τα πλεμόνια πειραγμένα. Από τι; Οταν ήρθε στην Ελλάδα ο γιατρός ο Μυλωνάς κι έμαθε ότι ο Σωκράτης Αποστόλου ήταν κι αυτός πολύ άρρωστος, πήγε να τον δει. Τα συμπτώματα ήταν ίδια με του Ιταλού εγγονού του. Κανένας δεν ήξερε τι είχε. Τον εξέτασε ο γιατρός, συμβουλεύτηκε καθηγητάδες, δεν μπόρεσαν να κάνουν τίποτα. Ηταν πολύ αργά για να τον σώσουν. Σήμερα ψιθυρίζεται για χημικά, για ραδιενέργεια, για πώς το λεν, μαρή Ελπίδα αυτό, πλουτισμένο ουράνιο; Δεν ξέρω και να το πω...

-- Καλά, τώρα εσύ αν δε θες να μάθεις κάτι, δε μαθαίνεις με τίποτα. Εκτός αν το θεωρείς εξυπνάδα. Απεμπλουτισμένο ουράνιο είναι καλέ, εξασθενημένο το λεν.

-- Πάντως, απ' το ίδιο πέθαναν κι οι δυο.

-- Μετά την κηδεία του νεαρού Σωκράτη στο Βόλο, ο Σωκράτης Μυλωνάς γύρισε στο χωριό.

Εχει περάσει πάνω από μήνας απ' τον ακήρυχτο πόλεμο και οι βομβαρδισμοί στη Γιουγκοσλαβία, «τα χτυπήματα», όπως αναφέρονται στα επίσημα ανακοινωθέντα, όλο και πυκνώνουν. Τίποτα δεν πτοεί την απόφαση των 19 συμμάχων. Ούτε οι άμαχοι που κατακρεουργούνται, ούτε οι δημοσιογράφοι που δολοφονούνται, ούτε τα τρένα, οι πρεσβείες, τα νοσοκομεία, τα μαιευτήρια, τα γηροκομεία, οι γέφυρες, τα εργοστάσια που ισοπεδώνονται, ούτε τα χημικά και τα πυρηνικά που μολύνουν τα Βαλκάνια...

Τίποτα δεν ταράζει τον ύπνο ούτε των κυβερνώντων της δεξιάς, ούτε των μεταλλαγμένων σοσιαλιστών* του Bill, του Tony, του Gerhard, του Lionel, ούτε φυσικά των δικών μας «εκσυγχρονιστών». Το μόνο που ανησυχεί τους τελευταίους είναι η ξεσηκωμένη κοινή γνώμη. Πρέπει να μπαλώσουν, όπως πάντα, τα πράγματα. Προσπαθούν να φιμώσουν τον Τύπο. Το αποτέλεσμα της πίεσης στα ΜΜΕ δεν κρατά πάνω από 24 ώρες. Οι Ελληνες είμαστε πολύ κοντά στην εστία του πολέμου και μας αφορούν άμεσα τα γεγονότα. Ο Ελληνας μπορεί να πέφτει σε βάθη απύθμενα, αθλιότητας, αλλά έχει κι αναλαμπές κι εξάρσεις κι ανατάσεις. Πετιέται εκεί που δεν τον περιμένεις και θεριεύει. Οταν είναι δίπλα του η φωτιά, όταν κινδυνεύουν τα παιδιά του, όταν χτυπιούνται οι ομόθρησκοί του... άβυσσος η ψυχή του Νεοέλληνα.

Οι μεγάλοι μας σύμμαχοι δεν είναι καθόλου ευχαριστημένοι. Κάτι πρέπει να γίνει. Εχουμε κάτι, ελάχιστα, δημοσιογραφάκια, λάβρα υπέρ των βομβαρδισμών και κάτι άλλους ψιλοάσους στο μανίκι μας για κατευνασμό των ισχυρών φίλων. Αλλά οι εκλογές πλησιάζουν. Και του Ελληνα ο τράχηλος σε καθεστώς δηλωμένης σοσιαλιστικής δημοκρατίας δεν υπομένει απαγόρευση διαδηλώσεων, παραμονές εκλογών. Θα την υποστεί αργότερα με την έλευση του πλανητάρχη. Προς το παρόν διαδηλώνει. 148 διαδηλώσεις με κατάληξη στην αμερικάνικη πρεσβεία μέσα στο 1999 θα καταμετρήσει ο Μεγάλος Αδερφός και θα μας ανακηρύξει, σα χώρα, το νούμερο 2 τρομοκράτη στην υφήλιο.

-- Τι λες βρε μαμά; Πάλι είχατε διαδηλώσεις; Εδώ στη Γαλλία δεν κουνιέται φύλλο. Πήραμε ελληνικές εφημερίδες και μείναμε. Θα τρελαθούμε. Ξέρεις, έφτιαξα με πρωτοβουλία μου ένα κειμενάκι κατά του πολέμου, απλό, τρεις σειρές:

«Στοπ στον ακήρυχτο πόλεμο. Στοπ στους βομβαρδισμούς», τέτοια.

Ζήτησα απ' τους φίλους και συμφοιτητές μου να το υπογράψουν. Κόντεψαν να με λιντσάρουν. Οσοι με ήξεραν έτριβαν τα μάτια τους. Αλλοι νόμισαν ότι έπαθα κρίση θρησκοληψίας, άλλοι ότι λόγω Τουρκίας μισώ τους μουσουλμάνους Αλβανούς, άλλοι ότι έγινα ξαφνικά ρατσίστρια. Ούτε λόγος για συζήτηση, εκτός από μερικούς δικούς μας που είναι κατά των βομβαρδισμών. Ολοι εδώ πιστεύουν ότι ο βασικός φταίχτης για όλα, αν όχι ο μόνος, είναι ο Μιλόσεβιτς. Τι να σου πω... Μερικοί μου κόψανε την καλημέρα. Οσοι δε με ξέρουν με κατέταξαν στην άκρα δεξιά, με κοίταξαν μ' ένα βλέμμα, ένα βλέμμα σα σκουλήκι. Είμαι άρρωστη. Τέτοια διαστρέβλωση από τα γαλλικά ΜΜΕ. Καλά που ήρθαν οι ελληνικές εφημερίδες γιατί είχα αρχίσει να πιστεύω ότι σαλεύω...

Συναντήθηκαν στην είσοδο του Νοσοκομείου, στο Παρίσι, με το Χαράλαμπο Αποστόλου. Συμπαθητικός, εξαιρετικά καλοστεκούμενος και κομψός, γύρω στα εξήντα, ήταν απαρηγόρητος.

-- Ο αδερφός μου ο Παύλος δεν πάει καθόλου καλά. Εχει εγκαταλείψει τον εαυτό του τελείως. Πρώτα έφυγε η Αθηνά κι ύστερα ο Σωκράτης. Δε θέλει άλλο να ζήσει. Τα βάζει μαζί μας.

-- Την Αθηνά έπρεπε να προσέξετε, όταν έλειπα στα καράβια. Κι όχι να την αφήσετε να πεθάνει στη γέννα, λέει και ξαναλέει. Επρεπε να φέρουμε το Σωκράτη το γιο μου εδώ κι όχι εμένα. Τι να την κάνω τη ζωή; Να φύγω να πάω να τους βρω, χτυπιέται μέρα - νύχτα και λιώνει.

-- Για τον ανιψιό μου το Σωκράτη τα ξέρετε. Τον τρέξαμε παντού, στους καλύτερους γιατρούς. Σήκωσαν τα χέρια ψηλά. Κανένας δεν ήξερε από τι έπασχε και ούτε τι αγωγή χρειαζόταν. Τώρα μιλάν για το σύνδρομο των Βαλκανίων. Χτύπησε και κάτι λίγους που ήταν στη Βοσνία, φαίνεται. Στη μοίρα μας, δάκρυσε ο Χαράλαμπος. Πάει και ο αδερφός μου, τον χάνουμε...

Οταν πέθανε ο Σωκράτης ο εγγονός της, κανένας δεν το είπε στη Μαρία που βρισκόταν στα τελευταία της. Ο Σωκράτης Μυλωνάς που δεν ήξερε ότι ο Σωκράτης Αποστόλου ήταν εγγονός της κι εγγονός δικός του, της μίλησε για τον άλλον εγγονό του στην Ιταλία και τον συνονόματο του στο Βόλο και για να δικαιολογηθεί που έλειψε τόσες μέρες, της είπε ότι ήταν στην κηδεία του μικρού. Ημασταν μπροστά. Φαρμακωθήκαμε. Η Μαρία λιποθύμησε. Οταν συνήλθε, μας έβγαλε όλους έξω. Ηθελε να την εξετάσει ο Σωκράτης, είπε και του τα εξιστόρησε χαρτί και καλαμάρι. Εμειναν ώρες μαζί, μέχρι που η Μαρία έκλεισε τα μάτια της για πάντα στα χέρια του Σωκράτη της. Αυτός έφυγε αλλοπαρμένος. Δυο ώρες αργότερα τον βρήκε η Αύρα κρεμασμένο στη συκιά.

Ο Σωκράτης δεν άντεξε τόση φόρτιση. Δεν κρεμάστηκε γιατί πέθανε η Μαρία. Αυτό το περίμενε. Αλλά να έχει κάνει τέτοια ατιμία, ν' αφήσει το κορίτσι έγκυο στην Ελλάδα της δεκαετίας του '50, να μη γνωρίσει την κόρη του την Αθηνά, να πεθάνει κι αυτή και ο εγγονός του μετά το θάνατο του άλλου Σωκράτη του!!! Τι αξία είχε πια η ζωή του; Σάλεψε. Αισθάνθηκε ότι τους σκότωνε και τους τέσσερις την ίδια στιγμή, τη μόνη γυναίκα που πραγματικά αγάπησε, την κόρη που δε γνώρισε και τα δύο εγγόνια που, όσο σπουδαίος γιατρός κι αν ήταν, δεν μπόρεσε να σώσει. Αισθάνθηκε άθλιος και προδότης και κρεμάστηκε σαν τον Ιούδα στη συκιά.

*Bill Clinton, Πρόεδρος ΗΠΑ, των Δημοκρατικών. Tony Blair, πρωθυπουργός Μεγάλης Βρετανίας, των Εργατικών. Gerhard Srenter, πρωθυπουργός της Γερμανίας, σοσιαλδημοκράτης. Lionel Jospin, πρωθυπουργός της Γαλλίας, του Σοσιαλιστικού κόμματος.

*Διασκευή από το μυθιστόρημα «Αναδρομή στο χώρο και το χρόνο».