Η χρήση ψυχοτρόπων ουσιών χάνεται στα βάθη των αιώνων, σε πρωτόγονες και αρχαίες κοινωνίες, όταν αποτελούσε μέρος μιας συλλογικής διαδικασίας, με τελετουργικό χαρακτήρα, ενταγμένη στο τότε γενικότερο πολιτιστικό πλαίσιο. Θεωρητικά στόχος ήταν η ενδυνάμωση των δεσμών του κοινωνικού ιστού της συγκεκριμένης κοινωνίας. Ομως, ακόμη και σε αυτές τις τελείως διαφορετικές συνθήκες, η χρήση ναρκωτικών ήταν απόδειξη αδυναμίας του ανθρώπινου πολιτισμού να κατανοήσει την αντικειμενική πραγματικότητα.

Ομως η «τοξικομανία» - δηλαδή η χρήση των ουσιών ως τρόπου ζωής - εμφανίζεται πρώτη φορά τον 19ο αιώνα. Δηλαδή, η εγκατάσταση της εξάρτησης ως κοινωνικού φαινομένου γίνεται στη φάση του περάσματος στον καπιταλισμό. Αρχικά έπληττε κυρίως τμήματα της νεοδημιουργηθείσας τότε εργατικής τάξης και σχετιζόταν με τις άθλιες συνθήκες διαβίωσης και εργασίας. Με την ανάπτυξη του καπιταλισμού διαμορφώνονται και οι προϋποθέσεις εξάπλωσης του φαινομένου, το οποίο παίρνει πλέον επιδημικές διαστάσεις και αρχίζει να εκδηλώνεται με τα χαρακτηριστικά της πολυτοξικομανίας.

Οι πιο σημαντικοί σταθμοί στην εξάπλωση της χρήσης ναρκωτικών ουσιών αποδεικνύουν ότι είναι συνδεδεμένοι άρρηκτα με το καπιταλιστικό σύστημα, τους ιμπεριαλιστικούς πολέμους και τα μεγαλύτερα μονοπώλια της φαρμακοβιομηχανίας:

• 1805: Παράγεται η μορφίνη για τη φαρμακευτική αντιμετώπιση των οπιομανών, με αποτέλεσμα χιλιάδες εξαρτημένους από τη μορφίνη.
• 1839 - 1842: Ο πόλεμος του οπίου. Η Μεγάλη Βρετανία κηρύσσει τον πόλεμο στην Κίνα με βασικό στόχο το ελεύθερο εμπόριο του οπίου, που διεξαγόταν βασικά από Βρετανούς κεφαλαιοκράτες και η κινέζικη κυβέρνηση το είχε κηρύξει παράνομο, κατάσχοντας και καταστρέφοντας το φορτίο αρκετών βρετανικών πλοίων. Το αποτέλεσμα της βρετανικής νίκης ήταν, από τη μια με τη συνθήκη της Nanking το 1842 η Κίνα να μετατραπεί σε βρετανική ημιαποικία, το Χονγκ Κονγκ να προσαρτηθεί στη Βρετανία και από την άλλη εκατομμύρια Κινέζοι να ριχτούν στην εξαθλίωση της τοξικομανίας.
• 1856: Παράγεται η κοκαΐνη για τη φαρμακευτική αντιμετώπιση των μορφινομανών, με αποτέλεσμα χιλιάδες εξαρτημένους.
• 1898: Η φαρμακοβιομηχανία BAYER παράγει την ηρωίνη για τη φαρμακευτική αντιμετώπιση των μορφινομανών. Τα αποτελέσματα τα βιώνουμε μέχρι σήμερα.
• 1943: Με προεδρικό διάταγμα της χιτλερικής Γερμανίας, η γερμανική φαρμακοβιομηχανία HOECHT παράγει τη μεθαδόνη για την αντιμετώπιση των ηρωινομανών.
• 1958 - 1974: Ιμπεριαλιστικός πόλεμος των ΗΠΑ στο Βιετνάμ. Το φαινόμενο της τοξικομανίας στον αμερικανικό στρατό παίρνει μαζικές διαστάσεις, για να μπορέσουν οι Αμερικανοί στρατιώτες να αντέξουν τις φρικαλεότητες που οι ίδιοι προξενούν.
• 2001: Τα αμερικάνικα στρατεύματα εισβάλλουν στο Αφγανιστάν, οι μόνες εκτάσεις που δε βομβαρδίζουν είναι οι φυτείες κάνναβης και οπίου. Ενα χρόνο πριν την ιμπεριαλιστική εισβολή το Αφγανιστάν παρήγαγε 180 τόνους οπίου. Επτά χρόνια μετά την αμερικανική εισβολή η παραγωγή του οπίου στη συγκεκριμένη χώρα φτάνει τους 8.300 τόνους, αύξηση 4.511%(!) και μόνο το 2007 καλλιεργούνται 700.000 στρέμματα κάνναβης. Η παραγωγή οπίου στο Αφγανιστάν καλύπτει το 93% της παγκόσμιας παραγωγής.

Το εμπόριο των ναρκωτικών είναι απ' τις πιο επικερδείς επιχειρήσεις και οι τζίροι είναι απίστευτοι.

Σύμφωνα, λοιπόν, με στοιχεία - κυρίως προέρχονται απ' τον ΟΗΕ - το 80% του οπίου «ξεπλένεται», για να χρησιμοποιηθεί νόμιμα στις διεθνείς κεφαλαιαγορές και το χρηματοπιστωτικό σύστημα, που αποτελούν τους σύγχρονους ναούς του κεφαλαίου.

• Ο τζίρος απ' τη διακίνηση των ναρκωτικών είναι 500 δισ. δολάρια το χρόνο.
• Η Ολλανδία έχει αναδειχτεί σε πραγματικό χρυσωρυχείο συναλλάγματος, με τις πωλήσεις μαριχουάνας και χασίς να αποφέρουν ετησίως περίπου 3 δισ. δολάρια.
• Στην Ελλάδα, ο τζίρος της αγοράς των ναρκωτικών ξεπερνά κάθε χρόνο τα δέκα δισ. ευρώ. Μόνο ο κύκλος εργασιών του παράνομου εμπορίου ηρωίνης στη χώρα μας, αγγίζει τα 2 δισεκατομμύρια ευρώ.