Το πλαίσιο μέσα στο οποίο κινήθηκαν όλα τα προηγούμενα Εθνικά Σχέδια Δράσης (ΕΣΔ), όπως και το τωρινό, ήταν αυτό το οποίο επιβαλλόταν από την Ευρωπαϊκή Ενωση (ΕΕ) στα εκάστοτε Ευρωπαϊκά Σχέδια Δράσης.

Αποκαλυπτική είναι η πρόταση που κατατέθηκε στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο το 2004: «Η νέα αυτή στρατηγική για τα ναρκωτικά βασίζεται κατά κύριο λόγο στις θεμελιώδεις αρχές του ενωσιακού δικαίου και προασπίζει από κάθε άποψη τις ιδρυτικές αξίες της Ενωσης... Η Στρατηγική λαμβάνει επίσης υπόψη το μελλοντικό Σύνταγμα της ΕΕ...».

Η κυβέρνηση της ΝΔ, όπως και του ΠΑΣΟΚ, ακολουθώντας πιστά τις εντολές της ΕΕ, προωθεί Εθνικό Σχέδιο Δράσης, εναρμονισμένο στις ευρωεντολές, με βασικούς άξονες:

• Ιδιωτικοποίηση - ως συνέχεια του προηγούμενου σχεδίου δράσης του ΠΑΣΟΚ που άνοιγε την πόρτα στην ιδιωτικοποίηση της απεξάρτησης - και κατά συνέπεια εμπορευματοποίηση των δομών που ασχολούνται με την απεξάρτηση, αφού ευθαρσώς γίνεται λόγος για «ανάπτυξη κοινωνικής επιχειρηματικότητας στο χώρο των ναρκωτικών». Με λίγα λόγια, μετά την ιδιωτικοποίηση της Παιδείας, της Υγείας, της Κοινωνικής Πρόνοιας, ανοίγονται διάπλατα οι πόρτες και για την εκμετάλλευση του πόνου των χρηστών και των οικογενειών τους.
• Απελευθέρωση των προγραμμάτων χορήγησης υποκαταστάτων, τα οποία τείνουν να γίνουν η κυρίαρχη μορφή στα προγράμματα της απεξάρτησης, αφού όπως προβλέπεται θα γίνουν 36 από 18 που είναι σήμερα. Ακόμη προβλέπεται η σύνδεση των υποκαταστάτων με τα «στεγνά» προγράμματα, μια επικίνδυνη «συνύπαρξη» που μπορεί σταδιακά να οδηγήσει σε απαξίωση των μέχρι τώρα αποτελεσματικών «στεγνών» προγραμμάτων απεξάρτησης. Τα προγράμματα υποκατάστασης εντάσσονται στο Εθνικό Σύστημα Υγείας, τη στιγμή μάλιστα που το δημόσιο σύστημα Υγείας απαξιώνεται μέρα με τη μέρα και το προσωπικό του δεν επαρκεί για να καλύψει τις βασικές ανάγκες και επανειλημμένα όλοι οι επιστημονικοί και κοινωνικοί φορείς έχουν αντιταχθεί σε μια τέτοια μεθόδευση.

Τα αποτελέσματα στη χώρα μας από τα προγράμματα μεθαδόνης ως προς το στόχο της απεξάρτησης προσεγγίζουν το 10%, ενώ τα «στεγνά» προγράμματα - τα οποία κατάργησαν το μύθο ότι «ο τοξικομανής είναι άρρωστος» ή ότι «η τοξικοεξάρτηση είναι αυτοπροκαλούμενη χρόνια υποτροπιάζουσα νόσος» - έχουν ποσοστό επιτυχίας περίπου 70%. Στη Δανία το 44% των θανάτων από ναρκωτικά οφείλεται στη μεθαδόνη, ενώ στη Γερμανία σ' ένα χρόνο σημειώθηκαν 350 θάνατοι από βουπρενορφίνη. Να σημειωθεί ότι τα συγκεκριμένα προγράμματα είναι αδύνατο να καλύψουν τις πραγματικές ανάγκες των χρηστών, καθώς πάνω από το 71% των χρηστών είναι πολυτοξικομανείς, δηλαδή κάνουν παράλληλη χρήση διαφόρων ουσιών και όχι μόνο ηρωίνης. Ετσι, κάθε προσπάθεια αποτοξίνωσης - απεξάρτησης με υποκατάστατο που είναι ενεργό μόνο απέναντι στην ηρωίνη είναι εξαρχής καταδικασμένη σε αποτυχία.

Προσπάθεια παγίωσης της αντίληψης πως πρόληψη σημαίνει μόνο συμβουλευτική ενημέρωση και ευαισθητοποίηση, καθώς η καμπάνια πρόληψης επικεντρώνεται σχεδόν αποκλειστικά στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης (ΜΜΕ) και στη δημιουργία διαδικτυακού τόπου ενημέρωσης.

Οσο για τα Κέντρα Πρόληψης μετά την απαξίωσή τους με υποχρηματοδότηση, εργασιακή ομηρία, υποστελέχωση από τις κυβερνήσεις ΠΑΣΟΚ και ΝΔ, τώρα εντάσσονται στις δομές του ΕΣΥ και συγκεκριμένα στην Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας. Με λίγα λόγια, στόχος είναι να υποβαθμιστεί η δράση τους, καθώς ο σχεδιασμός θα είναι ετήσιος (χωρίς μακρόπνοη στρατηγική) και η χρηματοδότησή τους θα είναι μόλις 1 εκατομμύριο ευρώ, ενώ παραμονεύει ο κίνδυνος να παίξουν το ρόλο της ψυχοκοινωνικής υποστήριξης στα υποκατάστατα.

Και το νέο Εθνικό Σχέδιο Δράσης χαρακτηρίζεται από την ανυπαρξία στρατηγικού σχεδιασμού για την πρωτογενή πρόληψη. Σχεδιασμός χωρίς βάθος χρόνου, καθώς αφορά μόνο μια διετία. Συγχρόνως ως αίτια που παράγουν την τοξικοεξάρτηση ως κοινωνικό φαινόμενο παρουσιάζονται «το άνοιγμα συνόρων», «η εντατικοποίηση του παγκόσμιου μεταναστευτικού ρεύματος», «η ραγδαία ανάπτυξη της κοινωνίας της πληροφορίας»...

Οι εμπνευστές της υποτιθέμενης αντιναρκωτικής πολιτικής «αγνοούν» επιδεικτικά ότι η τοξικοεξάρτηση είναι ένα και πολυπαραγοντικό και με πολλές αιτίες κοινωνικό πρόβλημα που αντανακλά με τον πιο ακραίο τρόπο την καπιταλιστική κρίση στη λειτουργία του συνόλου της κοινωνίας. Που αντανακλά, μ' άλλα λόγια, την κρίση του αλλοτριωμένου ανθρώπου. Αποσιωπούν ότι η κρίση του καπιταλιστικού συστήματος που ζει ο σύγχρονος άνθρωπος οδηγεί στην όξυνση των φαινομένων της φτώχειας, της εκμετάλλευσης, της ανεργίας, του εθνικισμού, του πολέμου. Μέσα σ' αυτές τις συνθήκες δημιουργούνται αλλοτριωμένες ανάγκες, αλλοτριωμένα συστήματα αξιών, με το νέο άνθρωπο να βιώνει έντονα συναισθήματα φόβου και ανασφάλειας, προσπαθώντας να επιβιώσει σε μια κοινωνία που καραδοκεί να τον συνθλίψει. Σε αυτές τις συνθήκες, ο άνθρωπος δε λαμβάνεται πλέον ως μια καθολική προσωπικότητα, αλλά ως το άθροισμα ικανοτήτων και δεξιοτήτων, με την ανθρώπινη προσωπικότητα να κατακερματίζεται στην εκπαίδευση, στην εργασία.

Σε ιδεολογικό επίπεδο, προωθείται με συστηματικό τρόπο ο ατομισμός, η παραίτηση, η ναρκω-κουλτούρα. Ενώ ο κοινωνικός αποκλεισμός βασιλεύει στη νέα τάξη πραγμάτων της ΕΕ. Σε Δανία, Γαλλία, Ολλανδία, Ηνωμένο Βασίλειο, το 80% των αστέγων που ζουν σε καταυλισμούς είναι τοξικομανείς. Πάνω από το 65% των χρηστών είναι άνεργοι. Η σχολική διαρροή - που αποδεδειγμένα σχετίζεται με τη χρήση ουσιών - αυξάνεται χρόνο με το χρόνο ως συνέπεια της αντιεκπαιδευτικής πολιτικής.

Με το νέο ΕΣΔ επιχειρείται η ιατρικοποίηση του προβλήματος και με την ένταξη της απεξάρτηση στο ΕΣΥ.

Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι το υπουργείο Υγείας έθεσε υπό την αιγίδα διημερίδα με θέμα «Εθισμός ή ασθένεια της εξάρτησης; Από τη νευροβιολογία στη θεραπεία» στην οποία μίλησε ο υπουργός Υγείας Δημήτρης Αβραμόπουλος.

Στις προσεγγίσεις αυτές κυριαρχούν οι απόψεις ότι το πρόβλημα των ναρκωτικών δεν είναι κοινωνικό, αλλά βιολογικό («υπόθεση των γονιδίων», «ο τοξικομανής γεννιέται»), ιατρικό, («η ουσιοεξάρτηση και ειδικά η ηρωινοεξάρτηση είναι νόσος»).

Την ίδια ώρα, στο ΕΣΔ δεν προβλέπονται μέτρα που να εγγυώνται την πλήρη κοινωνική επανένταξη των απεξαρτημένων. Αλλά ακόμη και η εκπαίδευση του πρώην χρήστη - καθώς οι περισσότεροι έχουν εγκαταλείψει νωρίς το σχολείο - δίνεται βορά στους επιχειρηματίες, αφού όπως αναφέρεται «σε συνεργασία με τις ενώσεις επιχειρηματιών συνδιοργανώνουμε σεμινάρια κατάρτισης για τους απεξαρτημένους συμπολίτες μας». Τα αίτια που τον οδήγησαν στη χρήση παραμένουν και είναι αναγκαίο να θεσπιστούν μέτρα που θα προστατεύουν τον πρώην χρήστη, θα του παρέχουν μόνιμη και σταθερή δουλειά, θα εγγυώνται για την κοινωνική ασφάλιση και μόρφωσή του.

Τα κέντρα σωματικής αποτοξίνωσης εισάγονται στα δημόσια νοσοκομεία χωρίς να είναι ενσωματωμένα σε ένα συνολικό σύστημα θεραπείας που θα οδηγεί το χρήστη από την αποτοξίνωση στην απεξάρτηση.

Η θεραπευτική αντιμετώπιση του τοξικοεξαρτημένου επιβάλλει μια σφαιρική πολυδιάστατη προσέγγιση και δεν μπορεί να εξαντλείται μόνο στα στερητικά φαινόμενα ή την αντιμετώπιση των κινδύνων από τη χρήση ουσιών. Να σημειωθεί ότι το μικρότερο μέρος της απεξάρτησης αφορά την αποτοξίνωση καθώς το μεγαλύτερο αφορά την ψυχολογική απεξάρτηση, που αποβλέπει στην ανασυγκρότηση της προσωπικότητας του χρήστη και την ισότιμη κοινωνική του επανένταξη. Οσο για τη μεθόδευση να ενταχθούν όλες οι δομές απεξάρτησης και πρόληψης στα δημόσια νοσοκομεία είναι φανερό ότι αποτελεί μέρος του γενικότερου σχεδίου «αποκέντρωσης» των ευθυνών του κράτους και σε θέματα υγείας, ενώ βρίσκεται σε πλήρη αρμονία με τον «Καποδίστρια 2» που εντάσσει όλη την Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας στην Τοπική Αυτοδιοίκηση.