«Η Κεντρική Επιτροπή θεώρησε ότι είχε υπερ-ωριμάσει ο χρόνος για να δοθεί στη δημοσιότητα ένα δεύτερο κείμενο, ύστερα από αυτό που διαμόρφωσε το 1995, για τις αιτίες της ανατροπής στο σοσιαλιστικό στρατόπεδο, με στόχο να εμπλουτίσει την αντίληψη του Κόμματος για το σοσιαλισμό, παίρνοντας υπόψη του την εμπειρία της σοσιαλιστικής οικοδόμησης τον 20ό αιώνα». Με τα λόγια αυτά ξεκίνησε τη συνέντευξη Τύπου, χτες, η ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, Αλέκα Παπαρήγα, συμπληρώνοντας αμέσως μετά:

«Δε βιαστήκαμε να ολοκληρώσουμε τις εκτιμήσεις, αλλά δεν μπορούσαμε και να περιμένουμε άλλο, με δεδομένο ότι ο σοσιαλισμός παραμένει και είναι αναγκαιότητα και ρεαλιστικότητα στην εποχή μας, παρά το γεγονός ότι η πραγματοποίησή του δεν είναι στην ημερήσια διάταξη αυτή τη στιγμή.

Οφείλαμε να πούμε τους προβληματισμούς, να δώσουμε εξηγήσεις σε όλους εκείνους, οι οποίοι καλοπροαίρετα αναρωτιόνταν τι συνέβη και θέλουν να γνωρίζουν πώς σήμερα το Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας επεξεργάζεται τη θέση του για το σοσιαλισμό.

Εμείς την προσφορά και τη συνεισφορά γενικότερα της σοσιαλιστικής οικοδόμησης στη Σοβιετική Ενωση την κρίνουμε πάντα σε συνάρτηση με τις συγκεκριμένες συνθήκες που επικρατούσαν διεθνώς και, πάνω απ' όλα, παίρνοντας υπόψη ότι ο διεθνής συσχετισμός παρέμενε υπέρ του ιμπεριαλισμού. Η Σοβιετική Ενωση μπήκε στο μάτι του κυκλώνα από την πρώτη στιγμή της πραγματοποίησης της σοσιαλιστικής επανάστασης και μπήκε στο μάτι του κυκλώνα όχι μόνο με ιδεολογικά και προπαγανδιστικά μέσα, αλλά με πολύ συγκεκριμένα και απτά μέσα. Ας μην ξεχνάμε ότι από την πρώτη στιγμή, το 1918, δέχτηκε την άμεση στρατιωτική ιμπεριαλιστική επέμβαση. Τη δέχτηκε πάλι το 1941. Και το λέμε αυτό διότι, βεβαίως, μιλάμε για ένα Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, αλλά όλοι ξέρουμε πάρα πολύ καλά ότι υπήρχε συγκεκριμένος σχεδιασμός: Να επιτεθεί πρώτα η Γερμανία στη Σοβιετική Ενωση, ώστε να ξεμπερδεύουν οι Γάλλοι, οι Αγγλοι και οι Αμερικάνοι "φίλοι μας" και μετά βεβαίως οι ιμπεριαλιστικές χώρες να βρουν μεταξύ τους, μέσα από πόλεμο, πώς θα διαμορφώσουν το συσχετισμό δύναμης.

Γι' αυτό και ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος ξεδιπλώθηκε με μεγάλη σφοδρότητα και σε βάθος, στο έδαφος της Σοβιετικής Ενωσης. Βεβαίως, καθόλου δεν ξεχνάμε ότι η έκβαση αυτού του πολέμου θα ήταν διαφορετική δίχως το ρόλο της Σοβιετικής Ενωσης. Δεν υποτιμούμε τα απελευθερωτικά κινήματα σε όλη την Ευρώπη, αλλά ξέρουμε πάρα πολύ καλά ότι δεν έφτανε, ούτε η μεγαλειώδης ελληνική Αντίσταση, ούτε η γιουγκοσλάβικη Αντίσταση, για να νικηθεί ο γερμανικός στρατός. Ο συσχετισμός δύναμης καθορίστηκε σε πολύ μεγάλο βαθμό από το ρόλο της Σοβιετικής Ενωσης.

Βεβαίως, η πολεμική εναντίον της Σοβιετικής Ενωσης συνεχίστηκε και μετά την απελευθέρωση, με το εναρκτήριο λάκτισμα του Τσόρτσιλ το 1946, με όλα τα μέσα, στρατιωτικά και πολιτικά. Και με το καρότο και με το μαστίγιο. Μάλιστα, δεν πρέπει να ξεχάσουμε ότι, ειδικά απέναντι στη Σοβιετική Ενωση, υπήρχε μια διαφοροποιημένη στρατηγική και τακτική και από τις Ηνωμένες Πολιτείες και συνολικά από τις ηγετικές δυνάμεις του ιμπεριαλισμού. Διαφοροποιημένη τακτική είχαν και απέναντι στις άλλες σοσιαλιστικές χώρες. Το Σχέδιο Μάρσαλ π.χ. σκόπευαν να το "χαρίσουν" και στις καινούριες Λαϊκές Δημοκρατίες, με στόχο να απομονώσουν τη Σοβιετική Ενωση από τους συμμάχους της. Ολα αυτά τα λέμε, γιατί αυτή είναι η Ιστορία.

Ωστόσο, αυτό το θέμα το διαπραγματευτήκαμε πάρα πολύ αναλυτικά στα ντοκουμέντα της Πανελλαδικής Σύσκεψης του 1995. Εκτοτε, η Κεντρική Επιτροπή χρεώθηκε να συγκεντρώσει την προσοχή της κυρίως σε αυτό που λέμε τον υποκειμενικό παράγοντα και τους εσωτερικούς παράγοντες που οδήγησαν στην καπιταλιστική παλινόρθωση.

Με δεδομένο ότι η Σοβιετική Ενωση προχωρούσε σε έναν πάρα πολύ δύσβατο δρόμο, όπως και οι άλλες σοσιαλιστικές χώρες της Ευρώπης, παρ' όλα αυτά, εμείς στρέφουμε την προσοχή μας στους εσωτερικούς παράγοντες, ακριβώς διότι, όχι μόνο δεν έχουμε ξεσήκωμα του λαού για να ανατρέψει τη σοβιετική εξουσία, αλλά αντίθετα, την ώρα που γινόταν προσπάθεια από τα πάνω να ανατραπεί η σοβιετική εξουσία, από κάτω ο σοβιετικός λαός και οι άλλοι λαοί πίστευαν ότι ενισχύεται ο σοσιαλισμός και έλεγαν θέλουμε καλύτερο και περισσότερο σοσιαλισμό. Ακριβώς αυτή η κατάσταση, που τη ζήσαμε, ότι δηλαδή από τα πάνω ξεκίνησε η διαδικασία της αντεπανάστασης, μας οδηγεί στο να στρέψουμε την προσοχή μας στον υποκειμενικό παράγοντα.

Επίσης, στο κείμενο - που είναι προσυνεδριακό - τοποθετούμαστε, όπως και το 1995, απέναντι στο δικαιολογημένο ερώτημα που βάζουν άνθρωποι οι οποίοι στηρίζουν και πιστεύουν στο Κόμμα, αλλά και καλοπροαίρετοι εργαζόμενοι: Καλά δεν μπορούσατε να δείτε, να προβλέψετε αυτή την κατάσταση;

Δε θέλω να αρχίσω αυτή την ιστορία, με βάση τις συνθήκες που δρούσε το Κόμμα, παρανομία κλπ. Ωστόσο, εμείς βγάζουμε συμπεράσματα και λέμε το εξής: Βεβαίως, ακολουθήσαμε μια τάση εξιδανίκευσης του σοσιαλισμού. Αυτό οφειλόταν στο γεγονός ότι δε διαμορφώσαμε εκείνες τις προϋποθέσεις, με τη δική μας θεωρητική επάρκεια και τις δικές μας θεωρητικές επεξεργασίες, ώστε να συμβάλλουμε στην ανάπτυξη της θεωρίας και να μπορούμε πραγματικά να ξεχωρίζουμε αυτό που βλέπαμε ως αδύνατο ή δύσκολο σημείο, να μην το αποδίδουμε στην ίδια την αντικειμενική πραγματικότητα και στη φύση της σοσιαλιστικής οικοδόμησης, αλλά να μπορούμε να συμβάλλουμε για να συνειδητοποιηθεί ότι ξεκινούσε μια περίοδος που είχε λάθη.

Ενα ζήτημα ήταν αυτό. Δεν κρύβαμε. Δεν μπορούσαμε να δούμε σε βάθος το όλο πρόβλημα.

Το δεύτερο ζήτημα είναι ότι βεβαίως δε βοηθηθήκαμε κι εμείς μέσα από τις διαμορφωμένες, ιδιαίτερα μετά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, τυπικές σχέσεις ανάμεσα στα κομμουνιστικά κόμματα. Δε διευκολυνόταν ο διάλογος, ο αντίλογος, η συζήτηση. Κυριαρχούσε η άποψη, που σε ένα βαθμό ήταν σωστή, ότι κάθε κόμμα έχει την ευθύνη της δράσης στη χώρα του. Φαίνεται όμως - και αυτό είναι το συμπέρασμά μας - ότι κάθε κόμμα, σε κάθε χώρα, έχει την κύρια ευθύνη, εφόσον ζει μια συγκεκριμένη πραγματικότητα, αλλά αυτό μπορεί να συνδυάζεται με ένα δημιουργικό προβληματισμό και με μια δημιουργική κριτική.

Βγάλαμε κι εμείς τα συμπεράσματά μας και ακριβώς γι' αυτό θεωρούμε ότι πρέπει να συμβάλλουμε. Δε θεωρούμε ότι είμαστε το κέντρο της γης, αλλά πρέπει κι εμείς να καταθέσουμε τη δική μας συμβολή μπροστά στο λαό της χώρας μας. Στις συζητήσεις που μπορούν να γίνουν ή πρέπει να γίνουν, με τα Κομμουνιστικά Κόμματα με το εργατικό κίνημα γενικότερα.

Ξεκαθαρίζουμε όμως το εξής: Υπάρχει μια κόκκινη γραμμή που δεν την περνάμε. Δε μετανιώνουμε καθόλου για το γεγονός ότι υπερασπιστήκαμε το σοσιαλισμό. Δε μιλάω τώρα για μας, αλλά τους παλιότερους κομμουνιστές, που υπερασπίστηκαν το σοσιαλισμό με τη ζωή τους μπροστά στο εκτελεστικό απόσπασμα. Ούτε αφελείς ήταν, ούτε ανίδεοι, ούτε απλοϊκοί. Και είμαστε πάρα πολύ περήφανοι, γιατί σε όλο αυτό το διάστημα υπερασπιστήκαμε το σοσιαλιστικό σύστημα, τις μεγάλες κατακτήσεις του, που δεν έχουν καμία σχέση με τις όποιες κατακτήσεις είχαν οι εργαζόμενοι με την ταξική πάλη στον καπιταλισμό. Εξακολουθούμε και σήμερα να υπερασπιζόμαστε το σοσιαλισμό που γνωρίσαμε, παρά την κριτική που περιέχεται στις Θέσεις και στα ντοκουμέντα μας. Αυτήν την κόκκινη γραμμή δεν την περνάμε. Ούτε για λόγους εγωισμού, ούτε για λόγους συναισθηματισμού, αλλά για λόγους ουσίας.

Ορισμένες βασικές εκτιμήσεις για το πώς εμείς συνδυάζουμε την κριτική με τον εμπλουτισμό της δικής μας αντίληψης για το σοσιαλισμό. Καταρχήν, με τις Θέσεις που τίθενται για προσυνεδριακή συζήτηση και για έγκριση στο Συνέδριο, αφού εμπλουτιστούν και με τις παρατηρήσεις και με το δημόσιο προσυνεδριακό διάλογο, επαναλαμβάνουμε με ακόμα πιο δυνατή φωνή, τι είναι ο σοσιαλισμός. Θεωρούμε ότι αυτό είναι ένα κομβικό ζήτημα, ιδιαίτερα που και τα τελευταία χρόνια στην έννοια σοσιαλισμός διάφοροι έχουν δώσει πάρα πολλές αποχρώσεις, που δεν έχουν καμία σχέση με τον επιστημονικό σοσιαλισμό που υποστηρίζουμε.

Ο σοσιαλισμός, κάτι που βεβαίως δεν το λέμε εμείς σήμερα, αλλά το είπαν και οι κλασικοί, είναι η πρώτη βαθμίδα του κομμουνιστικού κοινωνικοοικονομικού σχηματισμού. Είναι ένας ανώριμος και πρώιμος κομμουνισμός, που όμως, σε καμία περίπτωση δεν αυτονομείται από την κομμουνιστική κοινωνία, ακριβώς γιατί είναι η πρώτη η ανώριμη βαθμίδα της. Ούτε αυτονομείται, ούτε ταυτίζεται πλήρως με αυτήν. Αν αυτονομήσεις το σοσιαλισμό από τον κομμουνισμό, θα κάνεις τραγικά λάθη, όπως και το αντίθετο.

Στη σοσιαλιστική οικοδόμηση εμπεριέχεται και ο κίνδυνος αντιστροφής της πορείας. Δηλαδή, η επιστροφή προς τον καπιταλισμό, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι είναι νομοτέλεια. Αυτό συνέβη, γιατί ήταν το πρώτο, αν θέλετε, πείραμα που έγινε για σοσιαλιστική οικοδόμηση, χωρίς να υπάρχει προηγούμενη πείρα, προηγούμενος συγκεκριμένος σχεδιασμός. Γι' αυτό έχει πάρα πολύ μεγάλη αξία σήμερα να μελετήσει κανείς το σοσιαλισμό που γνωρίσαμε στον 20ό αιώνα.

Αλλωστε, όπως λέμε και στις Θέσεις, η οπισθοδρόμηση δεν είναι ένα πρωτόγνωρο φαινόμενο. Το ίδιο το καπιταλιστικό σύστημα νίκησε και σταθεροποιήθηκε μέσα και από τέτοιες πορείες παλινδρόμησης. Και για μεν το καπιταλιστικό σύστημα τα πράγματα ήταν πολύ πιο εύκολα, δεδομένου ότι οι εκμεταλλευτικές, οι καπιταλιστικές σχέσεις στην παραγωγή αναπτύχθηκαν μέσα στο προηγούμενο σύστημα. Αντίθετα, οι σοσιαλιστικές σχέσεις δεν αναπτύσσονται μέσα στα πλαίσια του καπιταλισμού. Το μόνο που αναπτύσσεται είναι η ταξική πάλη, η πολιτική - κοινωνική πρωτοπορία. Διαμορφώνονται οι προϋποθέσεις της σοσιαλιστικής επανάστασης, αλλά δεν υπάρχει τίποτα από αυτό που λέμε σοσιαλιστική οικονομία σοσιαλιστικές σχέσεις παραγωγής.

Επομένως, στο σοσιαλισμό παραμένουν κοινωνικές ανισότητες, διαστρωματώσεις, ουσιαστικές διαφορές ή και αντιθέσεις. Δεν αρκεί δηλαδή να νικήσει η εργατική εξουσία. Δεν αρκούν και τα διατάγματα για την κοινωνικοποίηση των μέσων παραγωγής, της γης κλπ. Δεν επαρκεί η νίκη και οι πρώτες αποφάσεις. Υπάρχει μια δύσκολη και κακοτράχαλη πορεία, μέχρι να διαμορφωθεί, εξολοκλήρου και από την αρχή, η ίδια η οικονομική βάση του σοσιαλισμού, που αποτελεί και συνιστά τη βασική προϋπόθεση για να μην υπάρχει πισωγύρισμα. Και από αυτήν την άποψη, η σοσιαλιστική οικοδόμηση ως ιδιαίτερη βαθμίδα, μη αυτονομημένη από την κομμουνιστική κοινωνία, απαιτεί την επίλυση σύνθετων προβλημάτων. Αυτή η επίλυση των προβλημάτων - αυτό μας έδειξε η πείρα - γίνεται προς τα εμπρός μόνο βλέποντας ακριβώς την ανάγκη να κυριαρχήσουν οι κομμουνιστικές σχέσεις.

Συμβαίνει, δηλαδή, το εξής πράγμα: Δεν αρκεί να καταργηθεί η καπιταλιστική ιδιοκτησία. Στην πορεία της σοσιαλιστικής οικοδόμησης βεβαίως καταργείται, αλλά αυτό δε γίνεται με διατάγματα. Είναι μέσα στο πλαίσιο της ίδιας της οικοδόμησης η κατάργηση κάθε ατομικής και ομαδικής ιδιοκτησίας στα μέσα παραγωγής και στα προϊόντα της παραγωγής. Ταυτόχρονα, όμως, χρειάζεται να εξαλειφθεί η διαφορά ανάμεσα στην πόλη και στο χωριό. Το ίδιο και η διαφορά ανάμεσα στους ανθρώπους της χειρωνακτικής και της πνευματικής εργασίας, που αποτελεί μια πηγή ανισότητας. Απαιτείται, επειδή μιλάμε για τη Σοβιετική Ενωση στην πορεία της σοσιαλιστικής οικοδόμησης, η πλήρης εξάλειψη των εθνικών αντιθέσεων, που βεβαίως κληρονομούνται από το καπιταλιστικό σύστημα.

Να συγκεντρώσουμε την προσοχή σας σε αυτό που λένε οι Θέσεις: Ο νόμος του σοσιαλισμού είναι η παραγωγή και η διανομή να λειτουργούν και να υποτάσσονται στο κύριο και βασικό που είναι η ικανοποίηση των ανθρώπινων αναγκών. Και μάλιστα των διευρυνόμενων ανθρώπινων αναγκών που προσδιορίζονται κάθε φορά από την ιστορική περίοδο που διανύουμε. Ενώ αυτός είναι ο βασικός νόμος του σοσιαλισμού, ταυτόχρονα λειτουργεί με ένα είδος αντίφασης, διότι η κατανομή του κοινωνικού προϊόντος ή ενός μεγάλου μέρους του δε γίνεται με κριτήριο τις ανθρώπινες κοινωνικές ανάγκες, αλλά με κριτήριο την εργασία που κάνει ο καθένας, και η εργασία του καθορίζεται βεβαίως ανάλογα με τις ικανότητές του.

Αυτή η αντίφαση έχει να κάνει με το γεγονός ότι η πορεία της σοσιαλιστικής οικοδόμησης ως ατελούς, όπως λέμε, βαθμίδας του κομμουνισμού έχει τη δική της ιδιομορφία, τη δική της εξέλιξη. Και στο βαθμό που δεν μπορεί αντικειμενικά να παράγεται τόσος πλούτος, η παραγωγικότητα της εργασίας και η κοινωνική συνείδηση δεν είναι τόσο αναπτυγμένα, και θα υπάρχει αυτή η αντίφαση, που άλλωστε τη γνωρίσαμε και στις συνθήκες του σοσιαλισμού. Είναι φυσιολογική όμως από ένα σημείο και μετά, όταν οικοδομείται η ίδια η βάση του σοσιαλισμού, πρέπει να αρχίσει αυτή η αντίφαση να αντιπαλεύεται και να υπερνικιέται με αντικειμενικά κριτήρια και όχι βεβαίως με υποκειμενική αυθαιρεσία.

Η Κεντρική Επιτροπή στις Θέσεις εκτιμά ότι μέχρι τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο δημιουργήθηκε η βάση της νέας κοινωνίας. Κυριάρχησε η σοσιαλιστική παραγωγή με βάση τον κεντρικό σχεδιασμό και καταργήθηκαν οι καπιταλιστικές σχέσεις.

Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο πρόβαλε το ζήτημα: Τι παραπέρα εξέλιξη, τι ανάπτυξη θα έχει ο σοσιαλισμός; Εμπαιναν αντικειμενικά δηλαδή ζητήματα να βαθύνουν ακόμα περισσότερο οι σοσιαλιστικές ή κομμουνιστικές σχέσεις.

Προηγούμενη πείρα δεν υπήρχε γι' αυτό το ζήτημα. Εμφανίστηκαν υπαρκτά προβλήματα. Δεν ήταν μια υποκειμενική αντίληψη. Προβλήματα που έχουν σχέση με το σοσιαλιστικό σχεδιασμό. Προβλήματα με το πώς θα γίνεται η κατανομή, πώς θα υπολογίζεται, παραδείγματος χάριν, αυτό που λέμε, ο χρόνος εργασίας. Αυτά για τον καπιταλισμό είναι δοσμένα, στον καπιταλισμό κριτήριο είναι το κέρδος.

Εμπαιναν ζητήματα πώς θα ελέγχεται ο κεντρικός σχεδιασμός και η διεύθυνση από τα κάτω προς τα πάνω. Υπήρχαν και άλλα συγκεκριμένα ζητήματα. Είχαμε δύο μορφές ιδιοκτησίας: Την κοινωνική και τη συνεταιριστική. Και έμπαινε ζήτημα του ρόλου και της σχέσης της συνεταιριστικής ιδιοκτησίας με την κοινωνική.

Αντικειμενικά, είχε ωριμάσει η ανάγκη να επιλυθούν προς τα μπρος νέα ζητήματα. Δυστυχώς, σε ένα καινούργιο πεδίο αναπτύχθηκαν μια σειρά θεωρητικές συζητήσεις, έγινε οξυμένη ιδεολογική διαπάλη, δε δόθηκε όμως η σωστή λύση.

Εμείς δε θα ξεκινήσουμε αποδίδοντας υποκειμενικές ευθύνες ή συνειδητές επιλογές. Ενα δίδαγμα που βγαίνει και για το δικό μας Κόμμα - και σε ένα βαθμό έχει επιβεβαιωθεί - όταν έγκαιρα δε δώσεις σωστές λύσεις σε νέα προβλήματα που εμφανίζονται, και αν δώσεις λαθεμένη διέξοδο εντελώς καλοπροαίρετα, τότε στην πορεία, προκειμένου να εξηγήσεις γιατί δεν επιλύθηκε το ένα ή το άλλο πρόβλημα, ιδεολογικοποιείς τα λάθη σου. Τα δικαιολογείς εύκολα, τα εξιδανικεύεις και από εκείνη τη στιγμή δημιουργούνται οι προϋποθέσεις μιας παρέκκλισης, η οποία είναι επικίνδυνη. Καμιά φορά, είναι τόσο μεγάλη η παρέκκλιση, που δεν μπορείς να διορθώσεις τα πράγματα έγκαιρα.

Υπάρχουν τρεις χρονικές περίοδοι, τρία σημεία στροφής απ' όπου σταδιακά, βαθμιαία, εμφανώς πάντως, αρχίζει η θεωρητική, όπως λέμε διολίσθηση στη βάση του Κομμουνιστικού Κόμματος της Σοβιετικής Ενωσης, αυτού του πραγματικά μεγάλου και ηρωικού κόμματος.

Το σημείο στροφής βρίσκεται στο 20ό Συνέδριο το 1956 - αυτό δεν το λέμε πρώτη φορά, το έχουμε πει προ πολλού - όπου έχουμε την πρώτη ουσιαστική διολίσθηση προς "αγοραίες απόψεις", όπως λέμε.

Το δεύτερο χτύπημα δίνεται στα μέσα της δεκαετίας του '60, με τις λεγόμενες μεταρρυθμίσεις εκείνης της περιόδου, όπου συνεχίζονται και επαυξάνονται οι λαθεμένες επιλογές του 20ού Συνεδρίου, πράγμα ως ένα βαθμό φυσικό, όχι όμως νομοτελειακό, όπου πραγματικά θα λέγαμε ότι αποδυναμώνονται οι σοσιαλιστικές σχέσεις παραγωγής. Ο σχεδιασμός και τα ζητήματα κατανομής, ακόμα και η σοσιαλιστική αρχή "στον καθένα ανάλογα με την εργασία του", παραβιάζονται.

Και, τέλος, έχουμε το αποκορύφωμα της δεκαετίας του '80, με τη γνωστή πλατφόρμα της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΣΕ στο 28ο Συνέδριο, όπου έχουμε τη λεγόμενη οικονομία της αγοράς, η οποία βεβαίως δεν ήταν τίποτε άλλο, παρά το εναρκτήριο λάκτισμα της αντεπανάστασης, της συνειδητής, της οργανωμένης αντεπανάστασης και της καπιταλιστικής παλινόρθωσης.

Τα συμπεράσματα που βγαίνουν είναι ότι αν έγκαιρα δε δεις τα λάθη σου, τότε έρχεται ο κατήφορος.

Στις Θέσεις μας, δίνουμε πολύ μεγάλη έμφαση στη δική μας αντίληψη για το Σοσιαλισμό. Και στη θεωρητική αντίληψη, αλλά και σε μια ορισμένη προσαρμογή στις σύγχρονες συνθήκες στην Ελλάδα.

Μιλάμε για εμπλουτισμό της αντίληψής μας και όχι για ένα πρόγραμμα της σοσιαλιστικής οικοδόμησης. Επαναλαμβάνουμε ορισμένα βασικά πράγματα. Την κοινωνικοποίηση των βασικών και συγκεντρωμένων μέσων παραγωγής, της γης και παράλληλα την προώθηση του παραγωγικού συνεταιρισμού, της μικρής αγροτικής παραγωγής και της μικρής εμπορευματικής παραγωγής στην πόλη.

Επαναλαμβάνουμε τη θέση για τον κεντρικό σχεδιασμό κατά κλάδο, μέσω ενιαίου κρατικού φορέα, που διακλαδώνεται περιφερειακά και κατά κατηγορία. Τονίζουμε ότι ο κεντρικός σχεδιασμός, είτε αναφέρεται σε μια μεσοπρόθεσμη, είτε μακροπρόθεσμη βάση, στοχεύει στη γενικευμένη ανάπτυξη της ικανότητας για εξειδικευμένη δουλειά, για γενικευμένη ανάπτυξη της παραγωγικότητας της εργασίας και της μείωσης του εργάσιμου χρόνου.

Αυτή είναι η ουσία του σχεδιασμού. Δε σημαίνει ότι τα πάντα αποφασίζονται από το κέντρο.

Στόχος είναι η όσο το δυνατόν πιο αυτοδύναμη ανάπτυξη της οικονομίας, μειώνοντας την εξάρτησή της από το εξωτερικό εμπόριο, τις συναλλαγές με τις καπιταλιστικές οικονομίες σε τέτοιους κρίσιμους τομείς. Αυτός ο στόχος για την αυτοδύναμη ανάπτυξη αφορά ιδιαιτέρως την Ελλάδα, η οποία είναι ενσωματωμένη στις συνθήκες της Ευρωπαϊκής Ενωσης, με τις γνωστές σχέσεις. Οι οποίες, επιπροσθέτως, είναι και ανισότιμες και αλληλοεξαρτώμενες.

Διαμορφώνεται σύστημα κατανομής των συνεταιριστικών προϊόντων μέσα από κρατικά και συνεταιριστικά πρατήρια. Βεβαίως, στόχος της προοπτικής είναι το προϊόν των συνεταιρισμών να κατανέμεται μέσω ενός ενιαίου κρατικού μηχανισμού.

Αξιοποιούνται τα επιτεύγματα της επιστήμης, των τεχνολογιών. Δίχως την επιστήμη, η οικοδόμηση του σοσιαλισμού δεν είναι εύκολη. Θα έλεγε κανείς ότι είναι και αδιανόητη. Βεβαίως, η επιστήμη υποτάσσεται σ' αυτό που λέμε, στην αδιάκοπη ικανοποίηση των διευρυμένων, των συνεχώς αυξανόμενων κοινωνικών αναγκών.

Εξυπακούεται πως βλέπουμε τους τομείς Παιδεία, Υγεία, Πολιτισμό, ψυχαγωγία κλπ., να υποτάσσονται στην εξυπηρέτηση των ανθρώπινων αναγκών, στην ανάπτυξη της κοινωνικής παραγωγής, με γνώμονα την ανάπτυξη της κοινωνικής ευημερίας.

Προχωράμε παραπέρα, με βάση και την εμπειρία της σοσιαλιστικής οικοδόμησης. Στην πορεία οικοδόμησης του σοσιαλισμού, το χρήμα σταδιακά χάνει το περιεχόμενό του ως μορφή αξίας και τη λειτουργία του ως μέσο ανταλλαγής εμπορευμάτων και πρέπει να μετατρέπεται σε ένα αποδεικτικό της εργασίας.

Οταν λέμε παραδείγματος χάριν ότι ο καθένας θα αμείβεται με βάση τη δουλειά του, αυτό που ακριβώς πρέπει να απεικονίζεται και στο μισθό, η αμοιβή σε χρήμα ανάλογα με τη δουλειά του. Βεβαίως, ένα μέρος της σοσιαλιστικής παραγωγής κατανέμεται δωρεάν σε Παιδεία, Υγεία, κοινωνικές υπηρεσίες, δε χρειάζεται καμία απεικόνιση. Οσον όμως αφορά τα καταναλωτικά προϊόντα, απεικονίζεται με το χρήμα, αλλά η θέση μας είναι ακριβώς ότι δε θα πρέπει να απεικονίζονται αυτά ως εμπορεύματα, αλλά ως συγκεκριμένες κοινωνικές ανάγκες. Στην πορεία, ο στόχος είναι η εξάλειψη κάθε μορφής εμπορευματικής παραγωγής. Δηλαδή ό,τι απολαμβάνει ο άνθρωπος και επιλέγει. Ομως τα προϊόντα αυτά δεν πρέπει να λογίζονται ως εμπορεύματα, αλλά πρέπει να λογίζονται ως δικαιώματα του ανθρώπου με την επιλογή του πάνω σε συγκεκριμένα προϊόντα.

Τέλος, υπογραμμίζουμε ότι η σοσιαλιστική οικοδόμηση δεν είναι συμβατή βεβαίως με τη συμμετοχή της χώρας στην Ευρωπαϊκή Ενωση και το ΝΑΤΟ. Συμπληρώνουμε όμως ότι η εργατική εξουσία, ανάλογα με τις διεθνείς συνθήκες και τον περίγυρο της χώρας - μιλάμε για την Ελλάδα - θα επιδιώξει να αναπτύξει διακρατικές σχέσεις με αμοιβαίο όφελος, ιδιαίτερα με χώρες που το επίπεδο ανάπτυξής τους και η φύση των προβλημάτων και των άμεσων ενδιαφερόντων τους μπορεί να εξασφαλίσει μια αμοιβαία ωφέλιμη συνεργασία. Οι διακρατικές σχέσεις που θα κάνουμε θα διέπονται επίσης και από το στόχο, όσο εξαρτάται από εμάς, να διαμορφώνεται ένα ρήγμα στον ιμπεριαλισμό και στις συμμαχίες του. Δηλαδή, να είναι μια συμμαχία ενάντια στον ιμπεριαλισμό. Αν αυτό μπορείς να το συνδυάσεις και με τις αμοιβαία επωφελείς οικονομικές σχέσεις είναι ό,τι καλύτερο.

Τέλος, ολοκληρώνουμε τη θέση μας με το πώς βλέπουμε τους θεσμούς της εργατικής εξουσίας, τους πολιτικούς θεσμούς, να το πω έτσι, της εργατικής εξουσίας. Εδώ πρέπει να πούμε ότι δεν έχουμε ακόμα ολοκληρωμένη μελέτη του πολιτικού εποικοδομήματος στις χώρες του σοσιαλισμού, ιδιαίτερα στη Σοβιετική Ενωση. Είναι ένα θέμα το οποίο πιστεύουμε θα μείνει ανοιχτό και μετά το Συνέδριο, για μεγαλύτερη εμβάθυνση. Ωστόσο, υπάρχουν ορισμένα πράγματα που μπορούμε να τα πούμε. Οτι οι αστικοί κοινοβουλευτικοί θεσμοί που έχουμε γνωρίσει θα αντικατασταθούν από τους νέους θεσμούς της εργατικής εξουσίας. Οι πυρήνες της εργατικής εξουσίας θα είναι οι παραγωγικές μονάδες, οι τόποι εργασίας στους οποίους θα ασκείται ο εργατικός και ο κοινωνικός έλεγχος. Μέσα από τις παραγωγικές κοινότητες θα εκλέγονται και θα ανακαλούνται, όταν χρειάζεται, οι εκπρόσωποι των εργαζομένων στα όργανα εξουσίας. Αυτοί οι βουλευτές, ας το πω έτσι, να χρησιμοποιήσω αυτόν τον όρο, δεν ξέρω πώς θα τους λέμε τότε, δεν έχει σημασία, θα συνεχίζουν να εργάζονται, δε θα είναι αποσπασμένοι από την παραγωγή. Θα εργάζονται, θα παίρνουν τον κανονικό τους μισθό, αλλά ακριβώς με την άνοδο της παραγωγικότητας της εργασίας θα υπάρχει ελεύθερος χρόνος για την άσκηση των καθηκόντων τους. Και αυτή η άσκηση των καθηκόντων τους θα δοκιμάζεται μέσα στην ίδια την παραγωγική μονάδα.

Φυσικά, θα πρέπει να θεσμοθετείται η απρόσκοπτη άσκηση της κριτικής σε αποφάσεις και χειρισμούς που εμποδίζουν τη σοσιαλιστική οικοδόμηση. Να καταπολεμούνται οι υποκειμενικές αυθαιρεσίες, η γραφειοκρατική στάση στελεχών κλπ. Ταυτόχρονα, θα υπάρχει αντιπροσώπευση και των συνεταιρισμένων αγροτών και των μικροεμπορευματοπαραγωγών, ούτως ώστε να κατοχυρώνεται και μέσα από τους θεσμούς αυτούς η συμμαχία αυτών των μικρών παραγωγών με την εργατική τάξη. Βεβαίως, θα συνδυάζεται η σύνθεση των ανώτερων οργάνων, θα συνδιαμορφώνεται από την εκλογή αντιπροσώπων από τα κατώτερα αντιπροσωπευτικά Σώματα. Εδώ το ξεκαθαρίζουμε: Η πλειοψηφία των αντιπροσώπων θα προέρχεται από τους εργαζόμενους στις σοσιαλιστικές παραγωγικές μονάδες και τις δημόσιες κοινωνικές υπηρεσίες.

Θα διαμορφωθεί ένα νέο επαναστατικό Σύνταγμα, νέα νομοθεσία που αντιστοιχεί στις νέες κοινωνικές σχέσεις και αντίστοιχα θα διαμορφώνεται το Εργατικό, το Οικογενειακό Δίκαιο και θα είναι νομικά κατοχυρωμένες όλες οι νέες κοινωνικές σχέσεις.

Συγκροτείται καινούργιο δικαστικό σύστημα, το οποίο στηρίζεται σε επαναστατικούς λαϊκούς θεσμούς απονομής της δικαιοσύνης. Αρκετές ιδέες μπορούμε να πάρουμε από τη Δικαιοσύνη όπως λειτούργησε στην Ελεύθερη Ελλάδα, στην Κατοχή, στα χρόνια του Δημοκρατικού Στρατού. Το Δικαστικό Σώμα συγκροτείται από αιρετούς και ανακλητούς λαϊκούς δικαστές, καθώς και από μόνιμο δικαστικό προσωπικό που θα είναι υπόλογοι στους θεσμούς της εργατικής εξουσίας.

Πρέπει να επαναλάβουμε ότι όλοι αυτοί οι εκπρόσωποι των παραγωγικών μονάδων ή των μικρών παραγωγών, είναι ανακλητοί, δεν έχουν κανένα ιδιαίτερο οικονομικό προνόμιο από τη συμμετοχή τους στα όργανα εξουσίας. Κάτι σαν αυτό που εφαρμόζει το Κόμμα σήμερα στις συνθήκες του καπιταλισμού στους εκλεγμένους στα δημόσια αξιώματα, όπου βεβαίως με βάση το καταστατικό κανένα μέλος του Κόμματος δεν μπορεί να έχει εισόδημα από δημόσιο αξίωμα, είτε είναι δημοτικός σύμβουλος, είτε είναι συνδικαλιστής, είτε είναι δήμαρχος, είτε βουλευτής ή ευρωβουλευτής.

Θα μου πείτε, επειδή αυτά θα είναι καταχωρημένα στο επαναστατικό σύνταγμα ή στη νέα νομοθεσία; Πολλά απ' αυτά έχουν να κάνουν με το επίπεδο κοινωνικής συνείδησης.

Εχουμε την εξής αισιοδοξία, η οποία είναι βάσιμη. Σήμερα δε μιλάμε για ένα σοσιαλισμό που γενικά τον περιέγραψε ο Μαρξ, ο Ενγκελς και ο Λένιν. Δε μιλάμε για ένα σοσιαλισμό που οικοδομήθηκε για πρώτη φορά και δεν υπήρχε η απαιτούμενη πείρα. Δε μιλάμε ακόμα για ένα σοσιαλισμό που, ως ένα βαθμό, εξιδανικεύτηκε και εξηγήσαμε τους λόγους. Αλλο υπεράσπιση, άλλο εξιδανίκευση. Μιλάμε για την ενσωμάτωση όλης αυτής της εμπειρίας. Επομένως, το ΚΚΕ θεωρεί ότι αν κάθε Κομμουνιστικό Κόμμα και αν όλοι μαζί καταφέρουμε να ενσωματώσουμε στις θέσεις μας αυτά τα συμπεράσματα, βεβαίως δε θα αποκτήσουμε το κοκαλάκι της νυχτερίδας, αλλά οπωσδήποτε θα είμαστε προϊδεασμένοι για το πώς πρέπει να δράσουμε και να αντιμετωπίσουμε τα νέα ζητήματα. Και η εμπειρία πάντα, όταν αναγνωρίζεται, έχει αποδειχθεί πολύτιμος θησαυρός για το κομμουνιστικό κίνημα».