- Ακούγοντας, κα Παπαρήγα, την ομιλία σας στροβίλιζε στο μυαλό μου συνεχώς το θέμα της συγκρότησης του μετώπου. Και αυτό γιατί ως γνωστόν είναι η δεύτερη προσπάθεια που κάνει το Κόμμα για τη συγκρότηση ενός προοδευτικού μετώπου. Η πρώτη ήταν το '89 και συνέβη τότε να είχα πρωτοστατήσει στη συγκρότηση του τότε Συνασπισμού, γιατί είχε ξεκινήσει από το Κίνημα Ειρήνης. Εχουμε μία εμπειρία από τότε, δηλαδή έγινε μια προσπάθεια από ορισμένη τουλάχιστον πλευρά κομματικών στελεχών να ταυτίσουν το Συνασπισμό με το Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας. Και είδαμε τ' αποτελέσματα, τις συνέπειες αυτής της ιστορίας. Ερωτώ, αυτή τη στιγμή έχετε στο μυαλό σας συγκεκριμένα και οριοθετημένα άλλο Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδος, άλλο μέτωπο; Οχι ότι έχουν τίποτα μακρά τείχη μεταξύ τους, αλλά σαν αυτόνομες πολιτικές και κοινωνικές παρουσίες. Μπορεί να λειτουργούνε με το νόμο των συγκοινωνούντων δοχείων, αυτό το έχετε υπόψη σας; Δηλαδή ότι ανεξάρτητα πώς πάει το μέτωπο, το Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδος, το Κόμμα του οποίου ηγείσθε θα κάνει τις επεξεργασίες του, θα διευρύνει τα προγράμματά του, θα καλλιεργεί και θα βαθαίνει τον επαναστατικό του χαρακτήρα κλπ.;

- ΑΛ. ΠΑΠΑΡΗΓΑ: Η ιδέα της συμμαχίας με διάφορες μορφές υπάρχει στο Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας από το 1918. Από την ημέρα που γεννήθηκε σαν κόμμα. Η πολιτική της συμμαχίας θα υπάρξει όχι μόνο μέσα στα πλαίσια του καπιταλισμού, αλλά και στην πορεία οικοδόμησης του σοσιαλισμού. Είναι η πιο δύσκολη και η πιο σύνθετη θα έλεγα, το πιο δύσκολο και το πιο σύνθετο μέρος - να το πω έτσι - της πολιτικής μας, μάλλον συστατικό της πολιτικής μας. Γιατί εδώ που τα λέμε, εντάξει, όταν είσαι μόνος σου μαζευόμαστε εδώ, ακόμα και αν έχουμε την Α ή τη Β άποψη, τα λύνουμε με ένα συγκεκριμένο τρόπο.

Η υπόθεση των συμμαχιών δεν έχει δυσκολίες απλά και μόνο γιατί υπάρχουν πολιτικές δυνάμεις που έχουν διαφορετικές απόψεις. Οι διαφορετικές απόψεις υπάρχουν και στις κοινωνικές δυνάμεις που συγκροτούν τη συμμαχία. Π.χ. η εργατική τάξη με τα άλλα μικροαστικά στρώματα - και με συγχωρείτε το «μικροαστικά» δεν το λέω καθόλου υποτιμητικά, ως «όρο», έτσι με την επιστημονική έννοια του όρου - έχουν και κοινά συμφέροντα, έχουν και αντίθετα. Αν δείτε, η ουσία ας το πούμε των διαφωνιών, της ανομοιογένειας, δε βρίσκεται μόνο στο πολιτικό επίπεδο, βρίσκεται και στο κοινωνικό. Και μ' αυτή την έννοια αντιμετωπίζουμε το πρόβλημα των συμμαχιών σαν ένα εξαιρετικά δύσκολο ζήτημα, αλλά απόλυτα φυσιολογικό. Δεν μπορούμε ν' αποσπαστούμε και να πετάξουμε από πάνω μας αυτές τις δυσκολίες για να είμαστε ήσυχοι.

Τώρα, δε θα ήθελα να κάνω μία ιστορική αναδρομή. Σε αρκετές περιπτώσεις, αρνητικές εξελίξεις στον τομέα των συμμαχιών οφείλονται και σε δικά μας λάθη και σε λαθεμένες επιλογές. Δεν προσέξαμε ορισμένα ζητήματα. Αυτό όμως δεν μπορεί να σε οδηγήσει στο να παραιτηθεί κανείς από αυτή την πολιτική, γιατί - πώς να σας πω - το να πούμε ότι θα γίνουν βαθιές αλλαγές στην Ελλάδα και θα γίνουν μόνο από το ΚΚΕ, ε, αυτό είναι έξω από κάθε λογική. Και μπορεί στα χαρτιά αυτά τα πράγματα να τα βάζεις έτσι, η ζωή είναι πολύ πιο σύνθετη και πολύ πιο δύσκολη και θ' αντιμετωπίζεις πολύ μεγαλύτερες δυσκολίες.

Εμείς βεβαίως θα διατηρήσουμε την αυτοτέλειά μας και όχι μόνο αυτό. Την αυτοτέλειά τους πρέπει να την έχουν και όλα τα συστατικά του μετώπου. Δηλαδή, εμείς βλέπουμε στο μέτωπο να συμμετέχουν όχι μόνο πολιτικές δυνάμεις, αλλά και κοινωνικά κινήματα. Τι θα πούμε δηλαδή σε ένα κίνημα, είτε είναι εργατικό - συνδικαλιστικό, είτε είναι αγροτικό, είτε είναι μικρομεσαίοι, είτε είναι άλλα κινήματα. Και αυτά πρέπει να έχουν την αυτοτέλειά τους. Και θα βρισκόμαστε μέσα στην κοινή δράση και στην προσπάθεια όσο γίνεται να χαράζουμε κοινή γραμμή. Η αυτοτέλεια βεβαίως πρέπει να υπάρχει και η αυτοτέλεια, αν θέλετε, θα είναι και η δύναμη μέσα στο μέτωπο.

Και ένα τελευταίο. Ξέρετε, υπάρχει ένα στάνταρντ τώρα που όλοι σκεφτόμαστε για το μέτωπο. Λίγο - πολύ πάει ο νους μας περίπου όπως ήτανε η ΕΔΑ, περίπου όπως ήτανε ο Συνασπισμός, κάπως έτσι. Η όλη ιδέα της Κεντρικής Επιτροπής, που δεν είναι καινούρια, είναι από το 15ο Συνέδριο, είναι ότι πρέπει να το δούμε και κάπως αλλιώς. Γιατί ο χαρακτήρας των προβλημάτων που έχει να λύσει είναι πολύ πιο βαθύς και πιο διαφορετικός από τότε. Δηλαδή, δεν μπορεί να είναι απλώς, πώς να πω, ένα πολιτικό ομοσπονδιακό σχήμα, δεν έχουμε ίσως και πείρα στην Ελλάδα. Το να συνυπάρχουν κόμματα, κινήματα, και όχι τα κινήματα σαν εξαρτήματα των κομμάτων, καταλαβαίνετε τι θέλετε να πω, δηλαδή κινήματα με τη δική τους αυτοτέλεια. Οχι, δηλαδή, κάποια κινήματα που τα βαφτίζεις κινήματα, αλλά που τελικά είναι δορυφορικά σχήματα του ΚΚΕ ή του άλλου κόμματος. Αμ, τότε δεν κάνουμε και τίποτα. Είναι μία μορφή συνύπαρξης και δράσης που είναι σχετικά καινούρια.

Στην τελευταία συνάντηση που έγινε εδώ στην Αθήνα, που είχαν έρθει Κομμουνιστικά και Εργατικά Κόμματα απ' όλο τον κόσμο, κάναμε αρκετές συζητήσεις για λόγους ανταλλαγής πείρας, γιατί υπάρχουν και τέτοια μέτωπα, ευρύτερα λαϊκά μέτωπα, σε χώρες, που λειτουργούν έτσι, με τη μορφή κομμάτων - κινημάτων και έχουν μία μεγάλη ποικιλομορφία. Εχω τώρα στο νου μου το Νοτιοαφρικανικό Κογκρέσο. Στην Κολομβία έχει μεγάλη ποικιλία και πραγματικά θέλει να σκύψουμε σ' αυτήν την πείρα. Και εμείς λίγο, αλλά όλοι είμαστε, όλοι μας, εγκλωβισμένοι σε κάποια σχήματα στάνταρντ. Και μας έκανε εντύπωση. Κάναμε ειδικές συζητήσεις που μεταφέρθηκε πείρα. Με αυτή την έννοια στο Συνέδριό μας έχουμε αποφασίσει να καλέσουμε - πέρα από τα ας το πω παραδοσιακά κόμματα που καλούσαμε - και τέτοια μέτωπα ώστε να μεταδοθεί μία πείρα. Χωρίς να σημαίνει ότι αντιγράφουμε, άλλων μετώπων δράσεις, που είναι πιο πρωτότυπα. Δε συμφωνούμε με κάποια οργανωτικά σχήματα, τα οποία - ξέρω γω - κάπως δεσμεύουν και μετά παραπέμπουν. Θα είμαι αυτοτελής; Δε θα είμαι; Πώς θα παίρνονται οι αποφάσεις κλπ.; Υπάρχει μια πείρα.