Στιγμιότυπο από την πρόσφατη Σύνοδο

Η Σύνοδος έγινε 178 χρόνια μετά το θάνατο, την 17η Δεκέμβρη του 1830, του ηγέτη του κινήματος για την ανεξαρτησία της Νότιας Αμερικής Σιμόν Μπολίβαρ, το όνομα του οποίου αναφέρθηκε πολλές φορές στη Συνάντηση.

Η Σύνοδος «από μόνη της είναι ένα γεγονός δίχως προηγούμενο, καθώς δεν ήταν παρούσες ούτε η Ισπανία ούτε οι ΗΠΑ», θα τονίσει ο Ντιέγκο Βεντούρα, καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Αυτόνομο Πανεπιστήμιο του Μεξικού, σύμφωνα με την εφημερίδα La Jornada. Προσθέτει, δε, ότι είναι πρώτη φορά που πραγματοποιείται μία Συνάντηση όλων των χωρών δίχως την εποπτεία τους, καθώς μέχρι σήμερα οι ηγέτες συναντιόνταν όλοι μαζί μόνο σε Συνόδους του Οργανισμού Αμερικανικών Κρατών (OAS), χωρίς την παρουσία της Κούβας, είτε σε Συνόδους όπως η Διαμερικανική ή η Ιβηροαμερικανική.

Πάντως, απουσίες σημειώθηκαν, καθώς οι πρόεδροι της Κολομβίας, του Περού και του Ελ Σαλβαδόρ, από τους πιστότερους συμμάχους της Ουάσιγκτον, δεν παρέστησαν, αν και απέστειλαν υψηλότατους αξιωματούχους. Ενώ και το αποτέλεσμα κρίνεται. Ενδεικτικές είναι οι δηλώσεις του Ούγκο Τσάβες, Προέδρου της Βενεζουέλας, μετά το πέρας της Συνόδου: «Η πραγματική ημερομηνία της ενότητας θα φτάσει κάποια ημέρα»... «και μόνο ενωμένοι μπορεί να είμαστε ελεύθεροι και ανεξάρτητοι».

Στο διά ταύτα. Κατά τη διάρκεια των διήμερων εργασιών της Συνόδου, έγιναν παράλληλοι Σύνοδοι της Αγοράς του Νότου - Mercosur, της Ενωσης του Νότου - UNASUR και της Ομάδας του Ρίο, που επισημοποίησε την ένταξη της Κούβας. H Ομάδα του Ρίο διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο ως «διαμεσολαβητής για την ειρήνη» στις ένοπλες συρράξεις και τους εμφυλίους στις χώρες της Κεντρικής Αμερικής τη δεκαετία του '80. Επίσης, πρόσφατα, στην επαπειλούμενη σύρραξη μεταξύ Εκουαδόρ - Βενεζουέλας - Κολομβίας μετά τη στρατιωτική εισβολή και επιχείρηση των Ενόπλων Δυνάμεων της Κολομβίας στο έδαφος του Εκουαδόρ, την 1η Μάρτη, με αποτέλεσμα να δολοφονηθούν 19 αντάρτες των FARC, μεταξύ αυτών και το ηγετικό στέλεχος Ραούλ Ρέγιες, Μεξικανοί φοιτητές και ένα πολίτης του Εκουαδόρ.

«Το γεγονός που κάνει αυτήν τη Σύνοδο ιστορική, είναι ότι η παρουσία της Κούβας κρίνεται απολύτως αναγκαία. Η Κούβα επέστρεψε εκεί που πάντα ανήκε», τόνισε ο Ούγκο Τσάβες, αναφορικά με την επίσημη αποδοχή της Κούβας ως πλήρους μέλους της Ομάδας του Ρίο, δηλαδή της ομάδας των 23 χωρών της Λατινικής Αμερικής και της Καραϊβικής. Αναλυτές επισημαίνουν ότι η απόφαση που έλαβαν οι χώρες της Λατινικής Αμερικής αποτελεί ένα ακόμη πλήγμα προς τις ΗΠΑ, οι οποίες από το 1962, εν μέσω της κρίσης των πυραύλων, επέβαλαν τον αποκλεισμό της Κούβας από τον OAS, ασκούν συνεχώς αφόρητες πιέσεις, αλλά και απειλούν με στόχο τη διαιώνιση του αποκλεισμού της Κούβας από περιφερειακές ενώσεις και οργανισμούς.

Η Σύνοδος σηματοδοτεί το τέλος μιας εποχής, «όπου κυβερνήσεις μαριονέτες, κυβερνήσεις τρομοκρατημένες ζητούσαν άδεια, προκειμένου να λάβουν κάποιες αποφάσεις που αφορούσαν την ανεξαρτησία και την κυριαρχία τους», τόνισε από την πλευρά του ο Πρόεδρος του Εκουαδόρ, Ραφαέλ Κορέα.

Η Σύνοδος θεωρήθηκε ως «γύρος του θριάμβου», καθώς, εκτός της ένταξης της Κούβας στην Ομάδα του Ρίο, υιοθετήθηκε ομόφωνα διακήρυξη - υπερψήφισαν ακόμη το Μεξικό, η Κολομβία, το Περού και το Ελ Σαλβαδόρ - όπου καλούνται οι ΗΠΑ «οριστικά να τερματίσουν το εμπάργκο έναντι της Κούβας». Διακήρυξη, όπου τονίζεται ότι αποτελεί πλέον επίσημη θέση και δέσμευση όλων των χωρών της περιοχής. Μάλιστα, ο Πρόεδρος της Βολιβίας, Εβο Μοράλες, προχώρησε και ένα βήμα ακόμη. Πρότεινε να τεθεί στη διακήρυξη, χρονοδιάγραμμα στις ΗΠΑ, με βάση το οποίο, εάν δεν άρουν τον αποκλεισμό, οι χώρες της περιοχής να προχωρήσουν σε διακοπή διπλωματικών σχέσεων με τις ΗΠΑ. «Είναι ζήτημα αλληλεγγύης προς την Κούβα, που έχει επιδείξει τη μέγιστη αλληλεγγύη προς τους λαούς της περιοχής, αλλά και όλους τους λαούς του κόσμου», τόνισε ο Εβο Μοράλες. Εισακούστηκε, όμως, ο οικοδεσπότης της Συνόδου, Πρόεδρος της Βραζιλίας, Λουίς Ινάσιου Λούλα ντα Σίλβα, ότι «ελπίζει σε μία αλλαγή στην πολιτική του Λευκού Οίκου» προς τη Λατινική Αμερική και την Καραϊβική μετά την ανάληψη των προεδρικών καθηκόντων από τον Μπαράκ Ομπάμα...

Συνάμα, ο Μαουρίσιο Κάρδενας, διευθυντής της Πρωτοβουλίας για τη Λατινική Αμερική στο Ινστιτούτο Μπρούκινγκς, στην Ουάσιγκτον, και πρώην υπουργός Οικονομικής Ανάπτυξης της Κολομβίας, εκτίμησε ότι η πολιτική του νεοεκλεγέντος Προέδρου των ΗΠΑ έναντι της Κούβας θα έχει «θετικές και αρνητικές» συνέπειες σε πολυμερές επίπεδο.

«Αυτή η πρωτοβουλία καταδεικνύει ότι βασική επιδίωξη της κυβέρνηση της Βραζιλίας είναι να ηγηθεί της περιοχής συγκεντρώνοντας την υποστήριξη όσο το δυνατόν περισσοτέρων χωρών», θα τονίσει η Μαρία Τερέσα Ρομέρο από το Κεντρικό Πανεπιστήμιο της Βενεζουέλας, σύμφωνα με το IPS. Προσθέτει, δε, ότι «η πρωτοβουλία προφανώς στοχεύει στη δημιουργία ενός τμήματος "δημοκρατικής αριστεράς" που θα περιορίσει την επιρροή της Βενεζουέλας στην περιοχή και θα αντιπαραβληθεί στην ALBA, προωθώντας μία διαφορετική περιφερειακή πολιτική έναντι αυτής που προωθούν οι χώρες της ALBA και είναι σαφώς πιο ριζοσπαστική».

Με τη Βενεζουέλα είναι το ένα μέτωπο. Το άλλο μέτωπο είναι με την Αργεντινή, καθώς οι δυο τους, εδώ και δεκαετίες, διαγκωνίζονται για την πρωτοκαθεδρία, καθότι θεωρούνται «οι μεγάλες δυνάμεις» της Νότιας Αμερικής. Η Αργεντινή πάντως, τόσο υπό την προεδρία του Νέστορ Κίρτσνερ, όσο και σήμερα υπό την προεδρία της συζύγου του Κριστίνα Φερνάντες, δείχνει ότι προτιμά τη συνεργασία «με τον ριζοσπαστικό άξονα» για προφανείς λόγους και αθόρυβα έχει κερδίσει σημαντικό έδαφος έναντι της Βραζιλίας.

Χαρακτηριστικό είναι ότι η Αργεντινή ήταν πιο «ανοιχτή» στο κάλεσμα του Ούγκο Τσάβες για υιοθέτηση μιας «οικονομικής, πολιτικής και κοινωνικής ατζέντας προς όφελος των λαών», ανάλογης με αυτή της «"Μπολιβαριανής Εναλλακτικής Λύσης για την Αμερική" (ALBA), που βασίζεται στη δικαιοσύνη, στην ισότητα και την αλληλεγγύη», ενώ δεν ήταν λίγες οι φωνές, όπως αυτές των Προέδρων της Νικαράγουας και της Ονδούρας, Ντανιέλ Ορτέγκα και Μανουέλ Ζελάγια, αντίστοιχα, που καταδίκασαν «τις καπιταλιστικές δομές που έχουν επιβληθεί από τις ΗΠΑ».

Εν κατακλείδι, ελάχιστα στέρεα αποτελέσματα προέκυψαν από τη διήμερη Σύνοδο, ο Μεξικανός Πρόεδρος Φελίπε Καλδερόν εισηγήθηκε τη σύσταση ενός νέου οργανισμού - που πρότεινε να ονομαστεί Ενωση των Χωρών της Λατινικής Αμερικής και της Καραϊβικής - για την αντιμετώπιση των πολιτικών και οικονομικών προκλήσεων που αντιμετωπίζει η περιοχή. Δήλωσε ότι η Ενωση αυτή θα πρέπει να εξαιρέσει τις ΗΠΑ και τον Καναδά και να υιοθετήσει το μοντέλο της Συνόδου. «Θα ήταν καλό να γιορτάσουμε τους δυο αιώνες της ανεξαρτησίας μας δημιουργώντας μια αληθινή ένωση Λατινικής Αμερικής - Καραϊβικής». Αλλοι ηγέτες πρόσθεσαν ότι μια τέτοια Ενωση θα μπορούσε να αποτελέσει έναν εναλλακτικό θεσμό έναντι του Οργανισμού των Αμερικανικών Κρατών (OAS), που ορισμένοι θεωρούν υπερβολικά ελεγχόμενο από τις ΗΠΑ.

Η παγκόσμια οικονομική κρίση αποτέλεσε μια διαρκώς επανερχόμενη θεματική στη διάρκεια της Συνόδου, με τους συμμετέχοντες ηγέτες να επισημαίνουν ότι χρειάζεται μεγαλύτερη ολοκλήρωση για την καλύτερη προστασία της περιφέρειας από τα οικονομικά «σοκ».

Στη διακήρυξή τους στο τέλος της Συνόδου, οι ηγέτες «ανέφεραν ότι οι ανεπτυγμένες χώρες προκάλεσαν την κρίση και θα πρέπει, συνεπώς, να επωμιστούν τα κόστη για την επίλυσή της».

Επίσης, στην κοινή διακήρυξη αναφέρεται ότι κάθε χώρα είναι ελεύθερη να πάρει τις δικές της αποφάσεις υπό ειρηνικούς όρους, που θα συμβάλουν στη σταθερότητα, στη δικαιοσύνη, στη δημοκρατία και το σεβασμό στα ανθρώπινα δικαιώματα.

Οι ηγέτες της περιφέρειας ανέφεραν ότι η «πολιτική, οικονομική, κοινωνική και πολιτισμική ολοκλήρωση της περιοχής θα αποτελέσει έναν κρίσιμο παράγοντα όσον αφορά την πρόοδο προς την αειφόρο ανάπτυξη και την ευημερία όλων των εθνών». Η διακήρυξη, επίσης, υπογραμμίζει την επείγουσα ανάγκη για «περιφερειακή συνεργασία και ολοκλήρωση στο πεδίο της ενέργειας», δεδομένης της τεράστιας ανισότητας μεταξύ προσφοράς και ζήτησης στον πλανήτη.

Επανέλαβαν τη δέσμευσή τους να δημιουργήσουν μια δικαιότερη, ισόνομη και αρμονική διεθνή τάξη πραγμάτων με σεβασμό στο διεθνές δίκαιο και τις αρχές που διακηρύσσει η Χάρτα του ΟΗΕ, περιλαμβανομένης της ισότητας των ανεξάρτητων κρατών και της ειρηνικής επίλυσης των διαφορών τους.

Οι ηγέτες των κρατών της περιοχής τάχθηκαν επίσης υπέρ της προστασίας της εδαφικής ακεραιότητας των κρατών, της μη ανάμειξης σε εσωτερικά θέματα άλλων κρατών, και της ενίσχυσης της πολυμέρειας στις διεθνείς σχέσεις, που χαρακτήρισαν ως μια κρίσιμη αρχή για την επίτευξη ενός σταθερότερου και ειρηνικότερου κόσμου.

Στο τελικό κείμενο, οι χώρες που συμμετείχαν τόνισαν ακόμη την ανάγκη να αρχίσει κατεπειγόντως «μια διαδικασία πραγματικής μεταρρύθμισης των Ηνωμένων Εθνών που θα ενισχύει τον διεθνή οργανισμό, διασφαλίζοντας την αποτελεσματικότητά του, τη διαφάνεια, την αντιπροσωπευτικότητα και τον εκδημοκρατισμό των σημαντικότερων οργάνων του, ειδικά του Συμβουλίου Ασφαλείας». Φυσικά, αυτές οι ευχές όσο κυριαρχεί η ιμπεριαλιστική νέα τάξη δεν μπορεί παρά να παραμένουν ευχές.