Η πρόσφατη απόφαση του Κιργιστάν να κλείσει τη μοναδική αμερικανική στρατιωτική βάση στη χώρα και η πιθανή χρησιμοποίησή της από τις νέες δυνάμεις «ταχείας επέμβασης», τη δημιουργία της οποίας συμφώνησαν πρόσφατα οι συμμετέχοντες στη Σύνοδο Κορυφής των 7 Προέδρων των χωρών της Οργάνωσης του Συμφώνου Συλλογικής Ασφάλειας (ΟΣΣΑ), όπου συμμετέχουν Ρωσία, Καζαχστάν, Αρμενία, Λευκορωσία, Κιργιστάν, Ουζμπεκιστάν, Τατζικιστάν, δημιουργεί ένα νέο σκηνικό στην ευρύτερη περιοχή.

Η ανακοίνωση του κλεισίματος της βάσης, ωστόσο, ήρθε μόλις επιτεύχθηκε συμφωνία ανάμεσα στους Προέδρους της Ρωσίας και του Κιργιστάν, Ντμίτρι Μεντβέντεφ και Κουρμανμπέκ Μπακίγιεφ, αντίστοιχα, για την παροχή δανείου ύψους 2δισεκατομμυρίων δολαρίων και «βοήθεια» 150 εκατομμυρίων δολαρίων. Η συγκεκριμένη συμφωνία προκάλεσε σειρά δημοσιευμάτων, που φέρουν τη Ρωσία να έχει ασκήσει πιέσεις στο Κιργιστάν, πληρώνοντάς το, ουσιαστικά, για το κλείσιμο της βάσης Μανάς. Θα πρέπει, ωστόσο, να σημειωθεί πως η Ρωσία ουσιαστικά άλλαξε τη στάση της σε ό,τι αφορά τη λειτουργία της βάσης, καθώς στο παρελθόν είχε συμφωνήσει στη λειτουργία της το Δεκέμβρη 2001 στα πλαίσια της αμερικανο-ΝΑΤΟικής εισβολής στο Αφγανιστάν μετά τα γεγονότα της 11ης Σεπτέμβρη. Στη βάση της συμφωνίας, οι ΗΠΑ πλήρωναν ετησίως 63 εκατομμύρια δολάρια, και δημοσιεύματα αναφέρουν πως το Κιργιστάν είχε επανειλημμένα ζητήσει αύξηση του ενοικίου της βάσης από τις ΗΠΑ, οι οποίες απλά δεν ανταποκρίθηκαν.

Ωστόσο, πίσω από όλα αυτά, είναι τα γεωστρατηγικά συμφέροντα που υπάρχουν στην περιοχή, τόσο για τη Ρωσία, όσο και για τις ΗΠΑ και την Ευρωπαϊκή Ενωση. Μετά τις ανατροπές στη Σοβιετική Ενωση, το 1991, οι ΗΠΑ αναζητούσαν κυρίαρχο ρόλο για την επίτευξη των σχεδίων τους τόσο στην Κεντρική Ασία, όσο και στην Ανατολική Ευρώπη και τον Καύκασο, δηλαδή την Ευρασία.

Χαρακτηριστικές είναι, εξάλλου, οι απόψεις που διατυπώνει ο πρώην σύμβουλος της Εθνικής Ασφάλειας των ΗΠΑ Ζμπίγκνιου Μπρεζίνσκι στο βιβλίο «Η μεγάλη σκακιέρα: Αμερικανική πρωτοκαθεδρία και γεωστρατηγικές επιταγές» (1998). Εκεί σημειώνει την ανάγκη οι ΗΠΑ να εγκαθιδρύσουν μιαν απόλυτη κυριαρχία στην Ευρασία, δημιουργώντας την αποσταθεροποίηση σε κάθε χώρα που γειτονεύει με τη Ρωσία, ιδιαίτερα στην Κεντρική Ασία και την Ουκρανία, και ελέγχοντας τις ενεργειακές πηγές (πετρέλαιο και φυσικό αέριο), απομονώνοντας τη Ρωσία ώστε να πάψει να αποτελεί κυρίαρχη δύναμη.

Ο ίδιος ανοιχτά υποστηρίζει πως χρειάζεται να προωθηθεί η αποσταθεροποίηση της περιοχής, χρησιμοποιώντας την εθνική και θρησκευτική ποικιλομορφία της. Η πολιτική των ΗΠΑ, ισχυρίζεται ο Μπρεζίνσκι, είναι η «βαλκανιοποίηση της Ευρασίας» και η διασφάλιση πως δε θα υπάρξει στο μέλλον καμία σταθερή οικονομική ή πολιτική περιοχή ανάμεσα στη Ρωσία, στην ΕΕ και την Κίνα, που να θέσει σε κίνδυνο την παγκόσμια ηγεμονία των ΗΠΑ.

Πιθανά, θα μπορούσε κανείς να πει πως οι εξελίξεις των τελευταίων χρόνων στο Ουζμπεκιστάν είναι μέρος αυτού του σχεδίου. Μετά τα γεγονότα της 11 Σεπτέμβρη του 2001, όταν οι ΗΠΑ απέκτησαν τη βάση Κχαναμπάντ για επιχειρήσεις τους ενάντια στους «Ταλιμπάν» στο Αφγανιστάν, στο Ουζμπεκιστάν άρχισαν να κάνουν πιο αισθητή την παρουσία τους εξτρεμιστικές ισλαμικές οργανώσεις.

Σύμφωνα με ρωσικά μέσα ενημέρωσης, οι ΗΠΑ φαίνεται να ενδιαφέρονται για τη δημιουργία ταραχών στην κοιλάδα Φεργκάνα που ενώνει ουσιαστικά το Κιργιστάν, το Ουζμπεκιστάν και το Τατζικιστάν. Αν το ανατολικό τμήμα του Ουζμπεκιστάν διαχωριζόταν από την υπόλοιπη χώρα, τότε θα καθιστούσε δύσκολη την πρόσβαση της Μόσχας στις βάσεις που κατέχει στο Τατζικιστάν. Τότε, εντελώς «τυχαία», θα δημιουργούνταν ένα ισλαμικό φιλοδυτικό καθεστώς, το οποίο θα χρησιμοποιούνταν για να «μαγειρέψει» μιαν ισλαμική εξέγερση στην περιοχή, συμπεριλαμβάνοντας και τη δυτική Κίνα. Στην αρχή το σχέδιο προχωρούσε κατά γράμμα, οι εξτρεμιστές του Ουζμπεκιστάν απέκτησαν δρόμους διαφυγής και βάσεις στο Κιργιστάν που οδήγησαν σε σειρά διενέξεων ανάμεσα στις δύο χώρες. Παράλληλα, στα μέσα του Μάη του 2005, ξέσπασαν βίαια επεισόδια στην Αντιτζάν και άλλες πόλεις της κοιλάδας Φεργκάνα, τις οποίες βίαια κατέστειλε ο Πρόεδρος του Ουζμπεκιστάν Ισλάμ Καρίμοφ. Εξαιτίας αυτών των ταραχών και των καταδικαστικών δηλώσεων των ΗΠΑ για τη στάση του Καρίμοφ, αλλά και της έκκλησης για διεθνή έρευνα, ο τελευταίος ανακοίνωσε στις 29 Ιούλη του 2005 στις ΗΠΑ να εγκαταλείψουν τη βάση, κάτι που έκαναν το Νοέμβρη της ίδιας χρονιάς.

Μια παρόμοια κατάσταση αντιμετωπίζει και ο σημερινός Πρόεδρος Μπακίεφ με εξτρεμιστικές δυνάμεις που προέρχονται από το Ουζμπεκιστάν, το Τατζικιστάν και το Αφγανιστάν. Επιπλέον, η χώρα βρίσκεται σε άθλια οικονομική κατάσταση, με μεγάλα ποσοστά ανεργίας, φτώχειας, με έντονα τα σημάδια των συνεπειών της καπιταλιστικής παλινόρθωσης.