Δύο Αμερικανοί διπλωμάτες, ο ένας εκπρόσωπος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ και ο άλλος εκπρόσωπος του Λευκού Οίκου, έφτασαν χθες στη Δαμασκό. Πρόκειται για τη συνέχιση των επαφών που άρχισαν με τις συναντήσεις του απεσταλμένου του Προέδρου Ομπάμα Μίτσελ και του επικεφαλής της Επιτροπής Εξωτερικών Υποθέσεων της Γερουσίας, Τζον Κέρι, με τον Σύρο Πρόεδρο και ακολουθήθηκαν από την επίσκεψη του Σύρου πρέσβη στις ΗΠΑ στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ.

Οπως όλα δείχνουν, οι αλλεπάλληλες διαβεβαιώσεις του Σύρου Προέδρου ότι είναι «έτοιμος για σημαντική και σε βάθος βελτίωση των σχέσεων με τις ΗΠΑ», που ήρθαν μετά την εκλογή του νέου Προέδρου, ο οποίος, με τη σειρά του, δεσμεύτηκε να χρησιμοποιήσει το «ισχυρό όπλο της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής» στην περιοχή, δηλαδή το διάλογο, έθεσαν ένα νέο πλαίσιο «διμερών επαφών». Επαφών που, προς το παρόν, μοιάζουν διερευνητικές.

Εξελίξεις υπάρχουν και στις σχέσεις της Συρίας με την Ευρωπαϊκή Ενωση. Στα τέλη της περασμένης χρονιάς, υπογράφτηκε μια ακόμη συμφωνία περαιτέρω μείωσης των δασμών. Η συμφωνία, όμως, για να τεθεί σε ισχύ θα πρέπει να εγκριθεί ομοφώνως από τα 27 κράτη - μέλη, κάτι που είναι πιθανό αλλά όχι βέβαιο ότι θα συμβεί εντός του τρέχοντος εξαμήνου.

Κάπως έτσι, δηλαδή σε επίπεδο πιθανοτήτων, αλλά όχι βεβαιοτήτων, έχει κυλήσει όλο το τελευταίο χρονικό διάστημα για τη Συρία στον τομέα των εξωτερικών σχέσεων. Και αυτό δεν είναι καθόλου περίεργο, αν αναλογιστεί κανείς ότι αυτή ακριβώς είναι η επιλογή της συριακής ηγεσίας υπό τον Πρόεδρο Ασαντ: Μια πολιτική τακτική ισορροπιών και σταδιακής, πλην όχι απόλυτης, προσέγγισης με τη Δύση, μέσα από την αξιοποίηση των ενδοϊμπεριαλιστικών αντιθέσεων, στην πορεία της οποίας μπορούν και έχουν παρεμβληθεί σειρά «ανεξέλεγκτων» παραγόντων.

Η «προσέγγιση» με την ΕΕ έχει αρχίσει εδώ και πολλά χρόνια μέσα από αλλεπάλληλες ειδικές εμπορικές συμφωνίες. Η τελευταία αυτή συμφωνία, που υπογράφτηκε στις 14 Δεκέμβρη, είναι μια ακόμη τέτοιου είδους συμφωνία, που Σύροι αναλυτές χαρακτήριζαν ως ιδιαίτερα θετική για τη χώρα τους, αφού η ΕΕ, όπως έλεγαν, «είναι μια τεράστια αγορά για τα συριακά προϊόντα».

Βέβαια, υπάρχουν ορισμένα εμπόδια προς την ομόφωνη έγκριση. Χαρακτηριστικότερο παράδειγμα όλων οι «επιφυλάξεις» της Βρετανίας, που δεν παύει να παίζει το ρόλο του «καλού συμμάχου» των ΗΠΑ στους κόλπους της ΕΕ, έστω και αν το συγκεκριμένο ρόλο τον διεκδικούν επαξίως κατά διαστήματα και τα ανατολικότερα, γεωγραφικώς, μέλη της Ενωσης.

Η βρετανική κυβέρνηση υποστηρίζει ότι για να υπάρξει τόσο μεγάλη «αναβάθμιση» των ευρω-συριακών σχέσεων, θα πρέπει και η Δαμασκός να επιδείξει μεγαλύτερη συνεργασία τόσο με την Ευρώπη όσο και γενικότερα με τη Δύση. Αναμφιβόλως, το αποτέλεσμα των, σε εξέλιξη, επαφών Δαμασκού - Ουάσινγκτον θα «επηρεάσει» τη βρετανική, και όχι μόνο, οπτική.

Στον τομέα των ...«επαφών προσέγγισης με τη Δύση», η συριακή ηγεσία έχει κάνει σημαντικά βήματα, τα τελευταία χρόνια. Η δολοφονία του Λιβανέζου πρώην πρωθυπουργού Χαρίρι, τον Φλεβάρη του 2005, πίσω από την οποία «φωτογραφίστηκε» η συριακή ηγεσία χωρίς, μέχρι στιγμής, να έχει αποδειχτεί τίποτε σχετικό, πυροδότησε καταιγιστικές εξελίξεις στις σχέσεις της Συρίας με το Λίβανο και κατ' επέκταση με την ΕΕ, ενώ επιδείνωσε περαιτέρω τις, ήδη, τεταμένες από το 2001 (όταν ο πρώην Πρόεδρος Μπους ενέταξε τη Συρία στον «άξονα του κακού»), σχέσεις της Δαμασκού με τις ΗΠΑ.

Υπό απειλές και ασφυκτικές πιέσεις, τα συριακά στρατεύματα αποσύρθηκαν από το Λίβανο μετά από πολλά χρόνια. Ακολούθησε μια μακρά περίοδος, κατά την οποία κάθε πολιτική δολοφονία και κάθε κίνηση αποσταθεροποίησης στο Λίβανο αποδιδόταν στη Δαμασκό, μέχρις ότου η ενίσχυση της «φιλοσυριακής» «Χεζμπολάχ», μετά την αιματηρή ισραηλινή εισβολή του καλοκαιριού του 2006, εξισορρόπησε τα πράγματα στη λιβανική πολιτική σκηνή.

Εκτοτε, Δαμασκός και Βηρυτός, με αργά και σταθερά βήματα, οδηγήθηκαν στη διπλωματική τους αλληλοαναγνώριση, για πρώτη φορά στην Ιστορία τους, το καλοκαίρι που μας πέρασε. Μια κίνηση που έδωσε οριστικό τέλος στις κατηγορίες κατά της συριακής ηγεσίας ότι επιδιώκει διαρκώς να έχει υποτελή το Λίβανο, και ικανοποίησε σε μεγάλο βαθμό τις σχετικές απαιτήσεις ευρωπαϊκών ιμπεριαλιστικών δυνάμεων και των ΗΠΑ.

Σε όλες αυτές τις κινήσεις, η Δαμασκός είχε δίπλα της ως «υποστηρικτή» τη Γαλλία, η οποία υπό τον Πρόεδρο Σαρκοζί επιδιώκει ν' αναβαθμίσει το ρόλο της στο σύστημα των ενδοϊμπεριαλιστικών αντιπαραθέσεων. Οπως φαίνεται επέλεξε τη Δαμασκό ως ένα «καλό χαρτί», εξαιτίας και των «παραδοσιακών» καλύτερων σχέσεων, αφού υπήρξε πρώην γαλλική αποικία.

Ο Σαρκοζί, για να προωθήσει το δικό του σχέδιο για τη δημιουργία της Ευρωμεσογειακής Ενωσης, έστω και αν τελικά δεν υλοποιήθηκε όπως ακριβώς το είχε θελήσει, αλλά με τη συμμετοχή σ' αυτήν όλων των χωρών - μελών της ΕΕ, αξιοποίησε τις, ήδη, υπάρχουσες σχέσεις με τις παραμεσόγειες αραβικές χώρες και τις ενίσχυσε. Σ' αυτήν την «αξιοποίηση» συμπεριλαμβάνεται και η Συρία, της οποίας ο Πρόεδρος παρευρέθηκε στην ιδρυτική σύνοδο της Ευρωμεσογειακής, στο Παρίσι, τον περασμένο Ιούλη.

Λίγες βδομάδες αργότερα, ο Σαρκοζί έγινε ο πρώτης Ευρωπαίος ηγέτης, τα τελευταία χρόνια, που επισκέπτεται τη Δαμασκό και μάλιστα συμμετείχε σε μια μίνι Σύνοδο Αράβων ηγετών για τις εξελίξεις στην περιοχή τους. Η επίσκεψη αυτή αποδείχτηκε ωφέλιμη και για τις δύο πλευρές.

Η Συρία αναδείχτηκε, πέραν πάσης αμφιβολίας, «ευνοούμενος συνομιλητής» της ΕΕ και η Γαλλία του Σαρκοζί πέτυχε να «πλασαριστεί» ως η μοναδική ευρωπαϊκή ιμπεριαλιστική δύναμη που συνομιλεί με τον τρόπο αυτό με αραβικές ηγεσίες που διαδραματίζουν ρόλο στην, γεωστρατηγικώς πολύτιμη, περιοχή. Και τον «αναβαθμισμένο» ρόλο, ο Σαρκοζί τον αξιοποίησε με τον δέοντα τρόπο και κατά τη διάρκεια της ισραηλινής φονικής επιχείρησης στη Γάζα, πριν από δύο μήνες, διεκδικώντας θέση κεντρικού διαμεσολαβητή.

Αν οι εξελίξεις είχαν σταματήσει πριν το ισραηλινό μακελειό στη Γάζα, τότε αναμφιβόλως η συριακή ηγεσία θα μπορούσε να καταμετρήσει μόνο θετικά βήματα στην διπλωματική «εξισορροπιστική» προσπάθειά της. Είχε καταφέρει ν' αναβαθμίσει τις σχέσεις της με την ΕΕ, να συσφίξει περαιτέρω τις σχέσεις της ιδιαίτερα με τη Γαλλία, να «εξουδετερώσει» το «μέτωπο» του Λιβάνου που χρησιμοποιούνταν ανά πάσα στιγμή εναντίον της και παρά τις όποιες αντίθετες φωνές και γκρίνιες, είχε διατηρήσει τις ισορροπίες με τη Διεθνή Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας, της οποίας επιθεωρητές επισκέφτηκαν το σημείο που είχαν βομβαρδίσει το φθινόπωρο του 2007, ισραηλινά αεροσκάφη. Η ΔΕΑΕ επιδιώκει επανάληψη των επιθεωρήσεων, κάτι που μένει να δεχτεί επισήμως η Δαμασκός.

Παράλληλα, συνεχίζονταν οι έμμεσες, διά μέσου Τουρκίας, συνομιλίες με το Ισραήλ, τις οποίες και οι δύο πλευρές χαρακτήριζαν «θετικές», και δεν απέκλειαν το ενδεχόμενο να γίνουν άμεσες. Η ισραηλινή επιχείρηση στη Γάζα, όμως, καθώς και το αποτέλεσμα των ισραηλινών εκλογών που ανέδειξαν ενισχυμένες τις ακροδεξιές δυνάμεις, έχουν οδηγήσει, στην παρούσα φάση, σε στασιμότητα.

Πολλοί είναι εκείνοι που εκτιμούν ότι το άν και το πότε θα υπερσκελιστεί η στασιμότητα αυτή και προς ποια κατεύθυνση εξαρτάται, καταρχάς, από την εξέλιξη των επαφών της Δαμασκού με τη νέα αμερικανική προεδρία Ομπάμα. Προφανώς, ενδεικτικό «σήμα» είναι η δήλωση του Αμερικανού γερουσιαστή Κέρι ότι η Δαμασκός δεσμεύτηκε, προς αυτόν, ότι είναι «έτοιμη» για συνέχιση των συνομιλιών με το Ισραήλ αρκεί διαμεσολαβητές να είναι άμεσα οι ΗΠΑ και όχι οι ...σύμμαχοί τους, Τούρκοι, στην περιοχή.

Κίνηση που σαφώς αποσκοπεί και στην υποβάθμιση του ρόλου της Τουρκίας, τον οποίο προσπάθησε να ενισχύσει με διάφορους τρόπους ο πρωθυπουργός Ερντογάν. Ισως, με στόχο μακροπρόθεσμα το ρόλο του «στενού συμμάχου των ΗΠΑ και διαμεσολαβητή» (τώρα που η θέση της Αιγύπτου μετά τον πόλεμο στη Γάζα αμφισβητείται από την αραβική κοινή γνώμη) να καλύψει κάποια άλλη περιφερειακή δύναμη...

Αξίζει, πάντως, να σημειωθεί ότι όλα αυτά συμβαίνουν, χωρίς η Δαμασκός, σε επίπεδο διακηρύξεων τουλάχιστον, να έχει υπαναχωρήσει από την υποστήριξή της προς «δυνάμεις αντίστασης απέναντι στην ισραλινή κατοχή», όπως ονομάζει την παλαιστινιακή οργάνωση «Χαμάς» και τη λιβανική σιιτική «Χεζμπολάχ», ούτε από τη θέση της για πλήρη ισραηλινή αποχώρηση από τα υψώματα του Γκολάν ως προϋπόθεση για την επίτευξη μόνιμης ειρήνης με το Ισραήλ. Βέβαια, πίσω από τις κλειστές πόρτες των συνομιλιών και των κάθε λογής επαφών, ουδείς γνωρίζει τι γίνεται.

Το γύρο του κόσμου έκανε η είδηση της πολύνεκρης βομβιστικής επίθεσης, λίγο έξω από τη Δαμασκό, στις 27 Σεπτέμβρη που στοίχισε τη ζωή σε 17 ανθρώπους. Και προκάλεσε πραγματική έκπληξη, καθώς η Συρία είναι γνωστό ότι πρόκειται για μία από τις πλέον ήρεμες και ασφαλείς, από αυτήν την άποψη, αραβικές χώρες, σε μεγάλο βαθμό χάρη στα εξαιρετικά σκληρά μέτρα καταστολής που παλαιότερα, επί Χαφέζ αλ Ασαντ, είχαν ληφθεί κατά των ισλαμιστικών πυρήνων, και τα αυστηρότατα μέτρα ασφαλείας που ισχύουν μέχρι σήμερα. Στις αρχές Νοέμβρη οι συριακές αρχές υποστήριξαν ότι πίσω από την επίθεση βρίσκεται η ισλαμιστική οργάνωση «Φάταχ αλ Ισλάμ», που είχε προκαλέσει μία από τις αιματηρότερες πολιορκίες παλαιστινιακού προσφυγικού καταυλισμού στο Λίβανο, το 2007.

Οι συριακές αρχές παρουσίασαν στην τηλεόραση τις ομολογίες 11 συλληφθέντων. Και ουσιαστικά κατονομάζοντας τη «Φάταχ αλ Ισλάμ» κατέδειξαν εμμέσως τον ηθικό αυτουργό. Καθώς πολλές είναι οι συζητήσεις για τους σκοτεινούς χρηματοδότες και εκπαιδευτές της οργάνωσης αυτής και οι περισσότερες καταλήγουν σε κέντρα εξουσίας στη Σ. Αραβία και σε όσους συνεργάζονται με αυτήν: από πολιτικές δυνάμεις του Λιβάνου, όπως το κόμμα του γιου Χαρίρι, μέχρι τις αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες.

Το θέμα έληξε εκεί και δεν πήρε μεγαλύτερες διαστάσεις. Μέχρι που στις 28 Οκτώβρη τέσσερα αμερικανικά ελικόπτερα Blackhawk πραγματοποίησαν επιδρομή στο συριακό έδαφος, κοντά στα σύνορα με το Ιράκ, σκοτώνοντας οκτώ πολίτες, με το πρόσχημα της καταδίωξης ενός καταζητούμενου στελέχους της ιρακινής «αλ Κάιντα», που, όπως αποδείχτηκε, δε βρισκόταν στην περιοχή. Η Δαμασκός, παρά την πρώτη έντονη διπλωματική αντίδραση προς τον ΟΗΕ, απέφυγε να κλιμακώσει τις διαμαρτυρίες της και επί της ουσίας δεν εφάρμοσε ούτε τα αντίποινα κατά των αμερικανικών συμφερόντων επί του εδάφους της, τα οποία προανήγγειλε. Το θέμα σταδιακά, επίσης, αποσύρθηκε από το επίκεντρο του ειδησεογραφικού ενδιαφέροντος.

Η σημασία, πάντως, της αμερικανικής επίθεσης παραμένει βαρύνουσα και το παρασκήνιο δαιδαλώδες. Πρόκειται ουσιαστικά για ωμή, άνευ προειδοποίησης ή προφανούς λόγου, παραβίαση της εδαφικής ακεραιότητας μιας κυρίαρχης χώρας. Η Ουάσιγκτον δεν επιβεβαίωσε ποτέ ότι έδωσε σχετική εντολή. Τα πράγματα περιπλέκονται περαιτέρω καθώς λίγες μόλις μέρες πριν την επίθεση, ο στρατηγός Ντέιβιντ Πετρέους, επικεφαλής των αμερικανικών δυνάμεων στον Κόλπο, δήλωνε ότι η συνεργασία με τη Συρία «βαίνει πολύ καλά» κατά μήκος των ιρακινο-συριακών συνόρων.

Κατά ορισμένους αναλυτές, η επιδρομή αυτή ήταν ένα τελευταίο δείγμα της τακτικής των «προληπτικών πληγμάτων» της προεδρίας Μπους, με στόχο να δημιουργήσει «πεπραγμένα» πριν την ανάληψη καθηκόντων από τον Ομπάμα και υπό μία έννοια να διευκολύνει το «διάλογο» που ευαγγελίζεται ο νέος Πρόεδρος, θέτοντας το «πρέπον» πλαίσιο. Μιας τακτικής που εισηγήθηκε η Προεδρία Κλίντον και επισημοποιήθηκε μετά την 11η Σεπτέμβρη 2001. Σύμφωνα με την τακτική αυτή, πραγματοποιούνται πλήγματα χωρίς προφανή λόγο κατά χωρών που «αφού δεν είναι καταφανώς μαζί μας, είναι εναντίον μας», για να γίνεται πάντα σαφές ότι ο αμερικανικός ιμπεριαλισμός δεν ανέχεται διαφωνίες και διαφοροποιήσεις.

Είναι, επίσης, γνωστό ότι από το 2004 οι αμερικανικές ειδικές δυνάμεις έχουν λάβει, εν λευκώ, εξουσιοδότηση για «προληπτικά πλήγματα» κατά 15 - 20 χωρών, που απαρτίζουν τον «άξονα του κακού», στις οποίες συγκαταλέγονται, εκτός των άλλων, το Πακιστάν, η Υεμένη, το Ιράν, η Σομαλία και η Συρία. Βέβαια, ακόμη και γι' αυτά τα πλήγματα, ενημερώνεται η αμερικανική διοίκηση.

Οπως και να έχει, όποιοι και αν έδωσαν την τελική εντολή τόσο για τη βομβιστική επίθεση του Σεπτέμβρη όσο και για την επιδρομή του Οκτώβρη είναι ξεκάθαρο ότι στόχος ήταν η σταθερότητα της Συρίας και η καλλιέργεια της αίσθησης «αποδυνάμωσης» του Σύρου Προέδρου. Δεν είναι λίγοι εκείνοι που εκτιμούν ότι και τα δύο περιστατικά θα έπρεπε να είναι αναμενόμενα και δε θα πρέπει να θεωρηθούν τα τελευταία, με δεδομένο ότι η Συρία έχει αναδειχθεί σε ένα «διαπραγματευτικό χαρτί» στο πλαίσιο των ενδοϊμπεριαλιστικών αντιθέσεων, γεγονός που σημαίνει ότι ένα πλήγμα εναντίον της αποτελεί, ταυτοχρόνως, και «μήνυμα» προς εκείνες τις ιμπεριαλιστικές δυνάμεις που την έχουν προσεγγίσει περισσότερο, όπως π.χ. η Γαλλία.

Το τι μέλλει γενέσθαι, μένει ν' αποδειχτεί. Ο νέος Αμερικανός Πρόεδρος, Μπάρακ Ομπάμα, φαίνεται ν' ακολουθεί τη γνωστή, από την περίοδο Κλίντον, τακτική που «γέρνει» περισσότερο προς το «καρότο και το μαστίγιο» και όχι μόνο το «μαστίγιο» όπως έπραξε η διοίκηση Μπους. Αυτό, βέβαια, δε σημαίνει ότι ο Ομπάμα δε θα εξυπηρετήσει τα συμφέροντα που τον ανέδειξαν. Και αυτό, θα γίνει με τον τρόπο που θα επιλεγεί ως ο καλύτερος δυνατός. Aν κριθεί απαραίτητο, η Συρία θα μετατραπεί σε «πεδίο αναμέτρησης» των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων, αναμέτρηση που η συριακή ηγεσία, μέχρι στιγμής, φαίνεται να προσπαθεί να αξιοποιήσει προς όφελός της. Κάτι τέτοιο θα έχει ανυπολόγιστο κόστος για το συριακό λαό και τους άλλους λαούς της πολύπαθης περιοχής.