Το εν εξελίξει έγκλημα της παράδοσης της Εταιρείας Υδρευσης και Αποχέτευσης Θεσσαλονίκης (ΕΥΑΘ) στα μονοπώλια δεν είναι ένα ...στιγμιαίο κακούργημα που αποφασίστηκε εν θερμώ από την κυβέρνηση της ΝΔ. Η ιστορία της ιδιωτικοποίησής της έχει παρελθόν, μας πάει αρκετά χρόνια πίσω. Τότε που η αστική τάξη της χώρας είχε εμπιστευτεί το ΠΑΣΟΚ σαν πιο φερέγγυα δύναμη, να της κάνει τη δουλειά στον τομέα των ιδιωτικοποιήσεων, αλλά και γενικότερα στην προώθηση των καπιταλιστικών αναδιαρθρώσεων.

Μια σύντομη αναδρομή στο όχι μακρινό παρελθόν των αρχών της δεκαετίας του '90, μας επαναφέρει στη μνήμη το πολιτικό σκηνικό της εποχής εκείνης. Οι ιδιωτικοποιήσεις δημοσίων επιχειρήσεων δεν ήταν κάτι το συνηθισμένο για τον ελληνικό λαό, που είχε αρνητική προδιάθεση σε τέτοιες πρακτικές. Να θυμίσουμε μόνο τη μεγάλη αντίδραση που σημειώθηκε, όταν η κυβέρνηση της ΝΔ επιχείρησε να ξεπουλήσει τον ΟΤΕ σε γιαπωνέζικα επιχειρηματικά συμφέροντα. Εκείνη την περίοδο, όμως, η κυβέρνηση της ΝΔ βρισκόταν σε διαδικασία φθοράς, και προετοιμαζόταν το έδαφος για την επαναφορά του ΠΑΣΟΚ στην κυβερνητική εξουσία. Σ' αυτό έμελλε ο ρόλος του πολιορκητή και εκπορθητή των δημόσιων επιχειρήσεων της χώρας, που εποφθαλμιούσε να βάλει στο χέρι το μεγάλο κεφάλαιο. Η επιλογή της σοσιαλδημοκρατίας, από την πλευρά της άρχουσας τάξης, να κάνει τη βρώμικη δουλειά και να λειτουργήσει ως μοχλός προώθησης των καπιταλιστικών αναδιαρθρώσεων, δεν ήταν ελληνικό μόνο φαινόμενο. Ας μην ξεχνάμε ότι λίγα μόλις χρόνια πριν (Δεκέμβρης του 1991) είχε ψηφιστεί η περιβόητη Συνθήκη του Μάαστριχτ και το αντιδραστικό εκείνο κείμενο, που έπρεπε να μπει σε εφαρμογή. Και τα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα, λόγω των ιστορικών δεσμών που διατηρούσαν με εργατικά στρώματα, ήταν πιο εύκολο να τα χειραγωγήσουν και να τα σύρουν στο άρμα των συμφερόντων της αστικής τάξης. Ως εκ τούτου, κρίθηκαν καταλληλότερα να προωθήσουν τις αντιδραστικές ρυθμίσεις της Συνθήκης, σε αντίθεση με τα παραδοσιακά νεοφιλελεύθερα κόμματα, τα οποία, ως καθαρόαιμοι εκπρόσωποι της ολιγαρχίας, αντιμετωπίζονταν με μεγαλύτερη καχυποψία από τα λαϊκά στρώματα. Δε θα είναι υπερβολή, αν πούμε ότι την κρίσιμη δεκαετία 1990 - 2000, η σοσιαλδημοκρατία χρησιμοποιήθηκε από το ευρωπαϊκό κεφάλαιο, σαν ο πιο αποτελεσματικός μηχανισμός κάμψης των λαϊκών αντιστάσεων και υπονόμευσης των εργατικών αγώνων, ως δηλητηριώδες εργαλείο διάχυσης της αντιδραστικής ιδεολογίας της «παγκοσμιοποίησης», στα πλατιά λαϊκά στρώματα.

Ετσι διαμορφώνονταν τα πράγματα στην Ευρώπη, όταν η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ προώθησε τον Ιούνη του 1996 τον πρώτο νόμο για τις ΔΕΚΟ, το Ν. 2414/1996. Επρόκειτο για τη νομοθετική εκείνη παρέμβαση, που άνοιξε το δρόμο, σε ό,τι θα επακολουθούσε τα επόμενα χρόνια με τις αθρόες ιδιωτικοποιήσεις που έλαβαν χώρα στα πιο κερδοφόρα και δυναμικά τμήματα των δημόσιων επιχειρήσεων. Επιδίωξη της κυβέρνησης τότε ήταν να βάλει μία τάξη, να ξεκαθαρίσει το τοπίο στον ευρύτερο δημόσιο τομέα μέσω της προώθησης σχεδίων «εξυγίανσης», τα οποία προέβλεπαν διαγραφές ζημιογόνων αποτελεσμάτων, συμπίεση των δαπανών μέσω συρρίκνωσης του προσωπικού, αυξήσεις των τιμολογίων και είσοδο των ΔΕΚΟ στο Χρηματιστήριο.

Από την άποψη αυτή, καθοριστικά ήταν τα δύο πρώτα άρθρα του νόμου. Το μεν άρθρο 1 περιέγραφε ονομαστικά τις επιχειρήσεις που εντάσσονταν στις διατάξεις του νόμου, όπου μεταξύ άλλων περιλαμβάνονταν η ΔΕΗ, ο ΟΤΕ, τα πρώην ΕΛΔΑ, τα ΕΛΤΑ, η ΟΑ, ο ΟΣΕ και, φυσικά, η ΕΥΔΑΠ και οι τότε Οργανισμοί Υδρευσης και Αποχέτευσης Θεσσαλονίκης, οι οποίοι στη συνέχεια ενοποιήθηκαν με τη μορφή εταιρείας που μετονομάστηκε σε ΕΥΑΘ.

Το άρθρο 2 του νόμου προβλέπει, μέσω προεδρικών διαταγμάτων, το μετασχηματισμό των Οργανισμών του άρθρου 1 σε Ανώνυμες Εταιρείες και κατάρτιση των Καταστατικών τους, σύμφωνα με τις διατάξεις του Κανονιστικού Νόμου 2190/1920, που διέπει τη λειτουργία των Ανωνύμων Εταιρειών. Αυτό πρακτικά σήμαινε την μετατροπή των Οργανισμών σε μετοχικές Εταιρείες, ώστε να είναι εύκολη η πρόσβασή τους στο Χρηματιστήριο, το οποίο λειτούργησε ως το εργαλείο μεταφοράς των κερδοφόρων περιουσιακών στοιχείων του Δημοσίου, στον ιδιωτικό επιχειρηματικό τομέα.

Στην πρεμούρα της η κυβέρνηση της ΝΔ να ενισχύει τους επιχειρηματικούς ομίλους, για όσο καιρό παραμείνει ακόμα στην εξουσία, ανακοίνωσε και την περαιτέρω ιδιωτικοποίηση της ΕΥΑΘ. Αυτό που προκαλεί εντύπωση, είναι το ενδιαφέρον που έδειξαν για την απόκτησή της οι μεγαλύτερες πολυεθνικές εταιρείες διεθνώς. Λόγος γίνεται για τους γαλλικούς πολυεθνικούς κολοσσούς σε θέματα διαχείρισης των υδάτινων πόρων, «Veolia Eau» και «Suez», καθώς και την ισπανική «Aqualia». Από ελληνικής πλευράς, ευδιάκριτο είναι το ενδιαφέρον του κατασκευαστικού κεφαλαίου (ΕΛΛΑΚΤΩΡ, ΓΕΚ -ΤΕΡΝΑ και Ιόνιος Κατασκευαστική), το οποίο επιδιώκει το συσσωρευμένο κεφάλαιο που δημιουργήθηκε από τη χρυσοφόρα συμμετοχή του στην κατασκευή δημοσίων έργων, να διοχετευτεί σε άλλες δραστηριότητες.

Ποιες θα είναι τώρα οι συνέπειες της ιδιωτικοποίησης της ΕΥΑΘ; Γιατί δεν πρέπει να έχουμε αυταπάτες ότι, αν και ξεπουλιέται το 23% των μετοχών της και θα παραμείνει στο κράτος το 51% του μετοχικού κεφαλαίου, ο έλεγχος της εταιρείας θα περάσει στους ιδιώτες.

Σε ό,τι αφορά τους εργαζόμενους της εταιρείας και με βάση την εμπειρία από αντίστοιχες περιπτώσεις, αυτό που αναμένεται να κάνουν οι νέοι ιδιοκτήτες είναι η εφαρμογή «προγράμματος εξορθολογισμού του ανθρώπινου δυναμικού» κάτι που πρακτικά σημαίνει μείωση του προσωπικού μέσω απολύσεων και ανατροπή των κανονισμών προσωπικού, όπως, άλλωστε, προβλέπει και ο δεύτερος νόμος για τις ΔΕΚΟ που ψήφισε η κυβέρνηση της ΝΔ.

Για το λαό της Θεσσαλονίκης, η ιδιωτικοποίηση της ΕΥΑΘ θα επιφέρει καταρχάς αύξηση των τιμολογίων, καθώς η εταιρεία θα λειτουργεί πλέον με τα ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια κόστους - οφέλους. Από εκεί και πέρα βέβαια δημιουργούνται και άλλα σοβαρά θέματα, καθώς οι νέοι ιδιοκτήτες δεν αγοράζουν την ΕΥΑΘ για τις ευεργετικές ιδιότητες του καθαρού νερού (αυτό δεν τους ενδιαφέρει καθόλου), αλλά το αντιμετωπίζουν σαν πηγή αυτοαυξανόμενης αξίας, σαν κεφάλαιο που μπορεί να απορροφήσει υπεραξία. Και αυτό είναι το μοναδικό τους ενδιαφέρον. Η αξιοποίηση του κεφαλαίου τους, που στη προκειμένη περίπτωση παίρνει τη μορφή του νερού... Η αντιμετώπισή του, όμως, σαν εμπορευματικό κεφάλαιο, δημιουργεί ταυτόχρονα και ζητήματα ασφάλειας στην παραγωγή και διάθεσή του, καθώς οι επενδυτές ενδιαφέρονται για την πορεία των δεικτών αποδοτικότητας του επενδυμένου κεφαλαίου και όχι για το αν ο κάτοικος της Θεσσαλονίκης έχει καθαρό και ασφαλές νερό.

Είναι, τέλος, εμφανές ότι οι ξένοι επενδυτές σκοπεύουν να χρησιμοποιήσουν την ΕΥΑΘ και τη Θεσσαλονίκη σαν εφαλτήριο εισόδου τους στην αγορά των Βαλκανίων και των παρευξείνιων χωρών, στα πλαίσια του εντεινόμενου ανταγωνισμού του κεφαλαίου για το μοίρασμα των αγορών, των εδαφών και των πρώτων υλών.