Ο υπαρκτός σοσιαλισμός, η εποποιία του 20ού αιώνα, μεγαλούργησε με τη συνειδητή ενεργοποίηση των μαζών. Δεν μπόρεσε να ζήσει χωρίς την υποστήριξή τους. Μήπως αυτή δεν υπήρξε, όχι γιατί δεν είχαν «μπλουτζίν», αλλά γιατί αποξενώθηκαν οι πολίτες; Αλήθεια ένιωθαν να έχουν ενεργό ρόλο στη διαχείριση και στον έλεγχο της εξουσίας, από τον τόπο διαμονής, δουλιάς κλπ. ως τη δομή - πυραμίδα του κράτους και του κόμματος; Στο τέλος υπήρχαν αυτά, όπως πριν με τη σωστή λειτουργία κόμματος και σοβιέτ; Το θαύμα του Οκτώβρη, της Νίκης στον Πατριωτικό Πόλεμο και του Γκαγκάριν, έγιναν από ένα λαό καθοδηγημένο από το κόμμα των Μπολσεβίκων, που μπήκε σε κάθε γωνιά της κοινωνίας με γενικές συνελεύσεις και εκλογές όλων των μελών της. Το κόμμα πρωτοπορούσε όχι με εντολές, αλλά με αυτοθυσία των μελών του που πίστευαν σ' αυτό και στους στόχους του. Ο «Δάσκαλος» του Αϊτμάτοφ, πήγε στο μουσουλμανικό χωριό μόνος του, μετά τη δολοφονία δυο προγενέστερών του και έπεισε τους μουλάδες να πάνε τα παιδιά σχολειό. Υπήρχε η πλάτη του Κόκκινου Στρατού και του Σοβιετικού Συντάγματος, που απηχούσε τα δικαιώματα του ανθρώπου, αλλά τέτοιους κομμουνιστές είδαν οι καθυστερημένες μάζες και πίστεψαν και συμβάδιζαν με το καινούριο. Το θαύμα έγινε με τον ενθουσιασμό των πιονέρων στο «πώς δενότανε τ' ατσάλι». Με την πρωτόγνωρη δημοκρατία της παλλαϊκής δημιουργίας και κινητοποίησης, που περιείχε κάποιες ζωτικές αρχές που ενέπνεαν εμπιστοσύνη:

- την απαγόρευση ακόμα και του μοιράσματος προκήρυξης υπέρ του καπιταλισμού, της «ελεύθερης αγοράς» των ληστών, τη σύγχρονη δηλαδή μορφή της ολιγαρχίας και εξουσίας των κηφήνων, που για το κέρδος και τα προνόμιά τους αιματοκυλούν τη γη εδώ και 5-6 χιλιετηρίδες.

- τις δημοκρατικές αρχές λειτουργίας της λαϊκής εξουσίας με το δημοκρατικό συγκεντρωτισμό και τη διαλεκτική επαφή κόμματος και κράτους. Με ιστορικό σεβασμό στο (σοβιετικό) κράτος, τη συνισταμένη της απόφασης όλων των ισότιμων πολιτών. Υπήρχε υποχρέωση του πρωτοπόρου κόμματος να πείθει παντού, από την πρωτογενή κολεκτίβα ως το ανώτατο σοβιέτ των εκλεγμένων του λαού με καθολική ψηφοφορία. Μια πρωτοφανής δηλαδή λειτουργία, για πρώτη φορά στην ιστορία, του συλλογικού αταξικού ανθρώπου. Και ο Στάλιν κέρδισε την καρδιά των καταπιεσμένων της Γης, γιατί συνέβαλε στην άνδρωση αυτής της πρωτόγνωρης εποποιίας.

Ομως αυτή η πρώτη ιστορικά εφαρμογή του σοσιαλισμού μπορούσε να λειτουργήσει ιδεωδώς; Η περικύκλωση και η ετοιμασία της δεύτερης επίθεσης των καπιταλιστών με το Χίτλερ, και μετά με τους Αμερικανούς και τις ατομικές βόμβες τους, επέτρεπαν την πλήρη άνθηση, πειραματισμούς, αναπόφευκτα λάθη, διορθώσεις, προσαρμογές, στην πρωτοεμφανιζόμενη νέα αταξική δημοκρατία; Στον αγώνα δρόμου, που πρέπει να προλάβεις να μεταφέρεις τα εργοστάσια πίσω από τα Ουράλια και να 'χεις αεροπλάνα το '43 καλύτερα από τα χιτλερικά «στούκας», ή όταν τρέχεις να φτιάξεις τη βόμβα πριν διαλύσουν την Κίνα ή πριν ορμήσουν στο Σουέζ τη δεκαετία του '50, έχεις την πολυτέλεια π.χ. να πειραματίζεσαι με τις νέες διαδικασίες του πρωτόλειου ακόμα δημοκρατικού συγκεντρωτισμού, που απαιτεί συζητήσεις, αφομοίωση, συνεργασίες, συνθέσεις, πειθώ κλπ.; `Η παίρνεις την ευθύνη και επωμίζεσαι αποφασιστικά το βαρύ καθήκον που σου τάξανε, χρησιμοποιώντας ουσιαστικά και στοιχεία του υπάρχοντος πολιτισμού, όπως π.χ. κάποιες πλευρές του ρόλου του φωτισμένου ηγεμόνα; Μάλλον σ' αυτό ανταποκρίθηκε με τονκαλύτερο τρόπο στην ιστορία ο Στάλιν.

Ισως όμως εκεί και... «να εκδικήθηκε» το Παλιό, η Υλη με τις αντιθέσεις της: Με χρησιμοποιήσατε; Σας τη φέρνω και γω. Σας παγιώνω την προσωπολατρία, τους γλειψιματίες κομφορμιστές, την κλίκα, τα προνόμια, και σταδιακά αυτά παραμερίζουν τα συστατικά του καινούριου. Ετσι κατάφερα να βγάλω μέσα από τα σπλάχνα σας την αντεπανάσταση, τον Γκορμπατσόφ και την κλίκα του.

Και τώρα πώς θα ξαναπείσουμε τις μάζες; Πώς θα ανεβάσουμε την αποτελεσματικότητα του συλλογικού, πώς την έμπνευση, τη θέληση και ικανότητες του Ενός θα τις κάνουμε να καρπίσουν καλύτερα στο συλλογικό, αντί να το εκτοπίζουν; Πώς το συλλογικό θα γίνει πιο αποτελεσματικό από τον Ενα; Εδώ είναι να κάνουμε το άλλο βήμα. Τώρα που κυοφορείται η νέα επανάσταση, που θα 'ναι πιο παγκόσμια από την προηγούμενη. Τώρα που οι νέες τεχνολογίες, σαν τον ηλεκτρισμό κάποτε, το ευνοούν.

Ποιο βήμα; Να αλλάξουμε τις αρχές μας, πισωγυρίζοντας εγκληματικά στην αστική δημοκρατία των τυράννων, των φοβισμένων κι εξαγορασμένων, καταργώντας το δημοκρατικό συγκεντρωτισμό;

`Η δίνοντάς του νέα ζωή; Ηδη έχουμε κάνει αρκετά πράγματα. Εχουμε τεράστια πείρα και πρακτική δημοκρατικών κατακτήσεων και διαδικασιών. Πρέπει να τις γνωρίσει ο κόσμος, να τις εξελίξουμε. Η συνεργασία, η προσαρμογή και η αφομοίωση πριν την ψηφοφορία, η ουσιαστική ομοφωνία, που ανθίζουν μόνο με τους σταθερά συμφωνημένους στόχους και αρχές, αποτελούν κατακτήσεις πολιτισμού που εξελίσσονται. Οι νέες τεχνολογίες ήδη μας βοηθούν.

Αυτά καταξιώνονται μόνο στην πράξη, στον καθημερινό αγώνα. Και υπάρχει πολύ πεδίο σ' αυτό. Στην πρακτική μας στο μαζικό κίνημα, από τις επιτροπές κατοίκων ως τα συνδικάτα, στο κόμμα, στις επιχειρήσεις μας, στην Τοπική Αυτοδιοίκηση, στους συνεταιρισμούς. Παντού όπου έχουμε εξουσία, όσο μικρή και να 'ναι. Σ' αυτά που διεκδικούμε, παλεύουμε και πετυχαίνουμε κάποια. Πρόκειται για πεδίο που βλέπει ο λαός και μας κρίνει. Εκεί κυρίως πιστεύω πως θα ξαναποκτήσει την εμπιστοσύνη του στις αριστερές ιδέες, εκεί που μας δίνουν τα καλύτερα άλλωστε επιχειρήματα οι ιμπερια-ληστές με τις πράξεις τους, τη «δημοκρατία» των κανονιών, των ναρκωτικών, της εξαγοράς συνειδήσεων, της υποκουλτούρας και της πορνείας.

Να προβληματιστεί κι ο λαός στα βαθύτερα αίτια της ανατροπής, που δεν είναι ξένα από τα προβλήματά του: Την απομάκρυνση των μαζών από την εξουσία, την έλλειψη ελέγχου και πνεύματος σταχανοβισμού στα κλιμάκια της εξουσίας, την έλλειψη ολιγάρκειας των στελεχών, που πρέπει να μένουνε σε λιτά σπίτια και τα παιδιά τους να πηγαίνουν οπωσδήποτε με τα πόδια στο σχολειό σαν τα άλλα, την έλλειψη διαφάνειας, κλήρου σαν αντιπελατειακό στοιχείο, την έλλειψη και αυτής της αίσθησης φιλότιμου ότι δε θα δουλέψει και προωθηθεί ο γιος του στελέχους στην περιοχή ευθύνης του, ότι απαγορεύεται και είναι ανήθικο γιατρός να πάρει οποιοδήποτε δώρο από ασθενή κλπ.

Ανησυχώ για την ηγεσία της Κίνας που νομίζω πως ουσιαστικά λέει μόνον ότι «έχουμε ισχυρή εξουσία», κάνοντας τόσο επικίνδυνα ανοίγματα. Που θα μπορούσε κανείς ενδεχόμενα να τα δεχτεί. Δεν μπορείς να κάνεις τον έξυπνο σ' αυτή την ηγεσία με τον τεράστιο ιστορικό ρόλο που επωμίζεται, όπως δεν έπρεπε να κάνεις τον έξυπνο στην ηγεσία των μπολσεβίκων το '39 που έκαναν το σύμφωνο Μολότοφ - Ρίμπεντροπ... Αλλά τι θα πει ισχυρή εξουσία; Μηδέν χωρίς τη συμμετοχή του λαού, μηδέν χωρίς την ουσία της δομής του «πώς δενότανε τ' ατσάλι», μηδέν δηλαδή χωρίς τη συνειδητή συμμετοχή του κόσμου που νιώθει πως κτίζει το νέο άνθρωπο. Και δε βλέπω ν' αναφέρει η κινέζικη ηγεσία κάτι σχετικό μ' αυτά τα θέματα. Και να μην αποκλείουμε να πέσουν και τα τελευταία οχυρά του υπαρκτού σοσιαλισμού του αιώνα που πέρασε, πριν προλάβουμε, οι κομμουνιστές της Γης, να τα σώσουμε, ή να πέσουν σαν τη Μαδρίτη.

Τέτοιου είδους προβληματισμό θα 'πρεπε να σπρώξουμε σε συνεργασία με άλλα κομμουνιστικά κόμματα. Και σαν εργαλείο σύνθεσης της Διεθνούς. Και να προχωρήσουμε άμεσα στον πρώτο σχηματισμό της, με όσους αποδέχονται μια κοινή πλατφόρμα με βασικές αρχές, που θα εμπλουτίζονται στην πορεία. Ας τη σχηματίσουν αρχικά μερικές δεκάδες κόμματα. Να πούμε στους λαούς της Γης, ναι, συνεννοηθήκαμε, σοσιαλισμός ήταν και είναι αυτό το πράγμα, θα απαντήσουμε έτσι στα προβλήματα που δημιουργήθηκαν, ελάτε να συστρατευτούμε. Δε δίνουμε ντιρεκτίβες, ξεχωρίζουμε βασικές αρχές της επανάστασης, δηλαδή του πολιτισμού, κτίζουμε τη συνεννόηση των λαών που θα ανατρέψει το παγκοσμιοποιημένο τέρας. Και αυτό μέσα σε πλαίσια ευρύτερου τύπου συνεργασιών με αυτούς που θα συστρατεύονται μαζί μας για κάποιους συγκεκριμένους πιο περιορισμένους σκοπούς. Κάτι σαν το Μέτωπο δηλαδή και σε διεθνές επίπεδο. Που χρειάζεται και 'δω μια πρωτοπορία.