Η συμμετοχή στο διάλογο και η υπερψήφιση των Θέσεων δεν πρέπει να μας οδηγήσει σε επανάπαυση. Πρέπει να μας απασχολήσει το περιεχόμενο του διαλόγου και η ουσιαστική ή μη συμμετοχή σ' αυτόν. Βέβαια τα συνέδρια του ΚΚΕ, συγκρινόμενα με αυτά των αστικών και μικροαστικών κομμάτων, είναι πιο ουσιαστικά και περισσότερο δημοκρατικά, χωρίς να μετατρέπονται σε λέσχες συζητήσεων. Υπάρχουν όμως περιθώρια βελτίωσης ως προς την ουσιαστική συμμετοχή των συντρόφων.

Είναι πολύ βολικό, καμιά φορά, να ρίχνουμε τις αιτίες των προβλημάτων στη συμπεριφορά ενός προσώπου και να ξεμπερδεύουμε, δεν είναι, όμως, καθόλου αποδοτικό. Προχτές ο Στάλιν και ο Χρουστσόφ, χτες ο Γκορμπατσόφ, σήμερα ο Κωστόπουλος... Είναι όμως έτσι τα πράγματα; Γιατί ένα πρώην μέλος του ΠΓ οδηγείται σ' αυτή την αντικαταστατική συμπεριφορά; Μήπως μπορούσαμε να την προλάβουμε, ήδη, από το 15ο Συνέδριο;

Είναι αλήθεια ότι η (σχεδόν φανερή) οργανωτική και (κρυμμένη) ιδεολογική έφοδος από τη μειοψηφία των πρώην στελεχών του Κόμματος το 1991, μάς έκανε περισσότερο επιφυλακτικούς από πριν. Αυτό όμως δε σημαίνει ότι θα πρέπει να περιοριστούμε σε μια αντίληψη οργανωτικού ελέγχου στο Κόμμα. Πρέπει να δείξουμε μεγαλύτερη εμπιστοσύνη στα μέλη και στα κατώτερα στελέχη, παρά τις όποιες διαφωνίες τους, εφ' όσον δρουν μέσα στο πλαίσιο των αρχών μας. Ο εσωκομματικός διάλογος είναι χρήσιμο να συνεχιστεί, μέσα από τα έντυπα, μεταξύ των δύο συνεδρίων, θα δοθεί, έτσι, η δυνατότητα, σ' όλα τα μέλη να γνωρίζουν όλες τις απόψεις, να τις κρίνουν και να μην αιφνιδιάζονται, προκαλώντας έτσι τις ψυχολογικές προϋποθέσεις της ρήξης και της διάσπασης.

Σε συνθήκες ιδεολογικής υπεροχής του ΚΚΕ, δεν έχουμε να φοβηθούμε τον ταξικό αντίπαλο, θα αποδυναμώσουμε, έτσι, τις προσπάθειές του για εκμετάλλευση των όποιων διαφωνιών υπάρχουν.

Ας θυμηθούμε τι έγραφε ο Λένιν στα γράμματά του στην «ΙΣΚΡΑ» (Απαντα τ. 7ος σελ. 102): «πρέπει όχι μόνο ν' ανοίγουμε φιλόξενα τις στήλες του κομματικού οργάνου για ανταλλαγή γνωμών, αλλά και να δίνουμε τη δυνατότητα να εκθέτουν ΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΑ τις διαφωνίες τους, οι ομάδες εκείνες, για να δώσουμε σ' όλο το Κόμμα τη δυνατότητα να εκτιμήσει το βάθος ή το ασήμαντο των διαφωνιών... και να ρίξουν το σύνθημα. "Περισσότερο φως, ας τα ξέρει όλα το Κόμμα"». Καλεί ο Λένιν ... «να πετάξουμε τις παραδόσεις του σεχταριστικού πνεύματος...». Καλεί για ... «περισσότερη εμπιστοσύνη στην αυτοτελή κρίση όλης της μάζας των κ. στελεχών...», «που ... θα ξέρουν με την αργή... και επίμονη επίδραση να τους εμπνεύσουν την "ελεύθερη συγκατάθεση" ως προς την τήρηση της κομματικής πειθαρχίας». Και συνεχίζει: «Να μην κρύβουμε από το κόμμα τις αιτίες... και τα γεγονότα... αλλά, όσο είναι δυνατόν και από το ξένο κοινό.... πλατιά δημοσιότητα...», «... για να γίνουμε κόμμα μαζών, όχι μόνο στα λόγια, πρέπει να προσελκύσουμε σ' όλες τις κομματικές υποθέσεις όλο και πιο πλατιές μάζες»... Και γράφει παρακάτω ότι τα στελέχη πρέπει να μπαίνουν στην κρίση ολονών, παρά το γεγονός ότι αυτό φαίνεται ενοχλητικό για τον καθοδηγητή. Και τελειώνει ο μεγάλος αυτός διανοητής και επαναστάτης: «Μόνο ύστερα από πολλές τέτοιες ανοιχτές συζητήσεις μπορεί να διαμορφωθεί ένα... αρμονικό συλλογικό όργανο...» και θα δημιουργηθεί «για τους εργάτες μια τέτοια κατάσταση, όπου να μην μπορούν να πάψουν να μας καταλαβαίνουν, μόνο τότε το επιτελείο μας θα στηρίζεται πραγματικά στην ελεύθερη και συνειδητή θέληση μιας στρατιάς, που θ' ακολουθεί το επιτελείο και ταυτόχρονα θα το κατευθύνει».

Στην τελική ομιλία της στο 15ο Συνέδριο, η σ. Γραμματέας έλεγε ότι «πρέπει να γίνουμε πιο απαιτητικοί από τον εαυτό μας... δεν μπορούμε να μιλάμε με τον ίδιο τρόπο, φταίνε οι αντικειμενικές δυσκολίες... δεν πρέπει (στο 16ο Συνέδριο) να μιλάμε απλώς για μια θετική πορεία και για ανάκαμψη... αλλά για ένα σημαντικό βήμα προς τα μπρος... δεν πρέπει να είμαστε συγκαταβατικοί στο 16ο...». Σήμερα μπορούμε να πούμε ότι το σημαντικό αυτό βήμα δεν έγινε. Υποτιμήσαμε, ίσως, τη δύναμη της συνήθειας, τα όπλα του αντιπάλου, τις αντικειμενικές δυσκολίες και γι' αυτό τις ξαναεπαναλαμβάνουμε ως δικαιολογία στις «Θέσεις του 16ου». Θα πρέπει, όμως να δούμε και τα λάθη που κάναμε, τα οποία μας οδήγησαν, ώστε να μην έχουμε καλύτερα αποτελέσματα. Θα πρέπει να προβληματιστούμε πάνω στη διάσταση που υπάρχει ανάμεσα στα λόγια και στην πράξη. Ορισμένα καθοδηγητικά όργανα, κυρίως, παρασύρονται από την επιθυμία να έχουν άμεσα αποτελέσματα, υπονομεύοντας στην πράξη, τους απώτερους στόχους μας. Διακατέχονται από τη λογική του οργανωτικού ελέγχου του Κόμματος, υποτιμούν την ιδεολογική και πολιτική δουλιά. Δεν ενθαρρύνουν την ανάπτυξη πρωτοβουλιών από τα κατώτερα όργανα και τα κ.μ. και αρκούνται να μεταφέρουν αποφάσεις από τα πάνω προς τα κάτω, κυρίως διαχειριστικής λογικής (οικονομικά, «Ριζοσπάστης», στρατολογίες). Οι ΝΕ και οι ΚΟΒ δεν ασχολούνται με τα προβλήματα του χώρου τους, οι περισσότερες συνεδριάσεις γίνονται για ζητήματα που βάζει ο καθοδηγητής. Ενώ στην εισήγηση της ΚΕ στο 15ο γραφόταν ότι η νέα δομή του Κόμματος «δεν πρέπει να οδηγήσει σε συγκέντρωση αρμοδιοτήτων προς τα πάνω, σε βάρος της δράσης και της πρωτοβουλίας των ΝΕ κλπ.», παρ' όλα αυτά έχουμε φαινόμενα υποκατάστασης κατώτερων από ανώτερα όργανα. Ολη αυτή η πρακτική καθηλώνει υπαρκτές δυνάμεις μέσα στο Κόμμα, δεν τις αφήνει να λειτουργήσουν και να προσφέρουν, δεν αφήνει να μπει ο «νέος αέρας που θα τονώσει και θα αναζωογονήσει τη δράση των οργάνων και ΚΟΒ» (εισήγηση ΚΕ στο 15ο). Το κ.μ. δεν έχει το ενδιαφέρον, το κίνητρο, τη δημιουργική φλόγα που θα το οδηγήσει να αυτοβελτιώνεται, να προβληματίζεται, να παίρνει πρωτοβουλίες, που με απλά λόγια θα εφαρμόζει δημιουργικά την πολιτική μας, δίνοντας περιεχόμενο στην ατομική ύπαρξή του μέσα στην κομματική συλλογικότητα. Είναι φανερό ότι δεν αρκεί, πλέον, το μέλος - εκτελεστικό όργανο που δουλεύει με αυταπάρνηση μεν, αλλά με πενιχρά αποτελέσματα, χωρίς συμβολή στις αποφάσεις. Από την άλλη, αν ο σύγχρονος καπιταλισμός έχει δημιουργήσει ένα νέο τύπο ανθρώπου, που τον χαρακτηρίζει η έλλειψη χρόνου, η αδιαφορία, ο ατομισμός και η μοιρολατρία, τότε εμείς πρέπει να προβάλλουμε έναν άλλο τύπο ανθρώπου, που τον χαρακτηρίζει η δημοκρατικότητα, η υπομονή, η δημιουργικότητα, η αισιοδοξία και η αγωνιστικότητα. Πρέπει ν' ανοίξουμε μέτωπο (μέσα στο Κόμμα) ενάντια σε φαινόμενα παρακμής του αστικού συστήματος, όπως η λογική του ρουσφετιού, η κακή συμπεριφορά στην οικογένεια, η πρακτική αποδοχή οικονομικών μηχανισμών του καπιταλισμού, έτσι ώστε να μην επηρεάζουν τη δράση μας.

Η σιωπή απέναντι σε τέτοια φαινόμενα (που βέβαια σήμερα δεν έχουν μεγάλη έκταση) για να μην δημιουργήσουμε πρόβλημα, γεννά υπόγεια ρεύματα, που υπονομεύουν τη μελλοντική μας πορεία.

- Πριν από κάθε κεντρική απόφαση (εκλογές ΤΑ, συμμαχίες κλπ.), καλό θα είναι να προηγείται ουσιαστική συζήτηση στο κομματικό σώμα, έτσι ώστε και η απόφαση να «πατά» καλύτερα στα πόδια της, αλλά και να εφαρμοστεί χωρίς παρενέργειες.

- Οι κατά τόπους ΝΕ, να συμβάλλουν στο γράψιμο της τοπικής ιστορίας του ΚΚΕ, έτσι ώστε η ιστορική μνήμη με τη σειρά της να συμβάλλει στην ανάπτυξη του κινήματος.

- Πρέπει να προσεγγίσουμε επιστημονικά τη σύνθεση της εργατικής τάξης σήμερα. Δεν αρκεί η αριθμητική υπεροχή της στην κοινωνία, για να κρίνουμε τη συμπεριφορά της. Χρειάζεται σύγκριση της ΕΤ του 1850, με τη σημερινή. Είναι σήμερα το ίδιο συμπαγής, συγκεντρωμένη, ενιαία, έχει συνείδηση του εαυτού της και της αποστολής της; Η σύνθεσή της και οι σύγχρονοι όροι ύπαρξής της πόσο επηρεάζουν την επαναστατικότητά της; Αυτή η σύνθεση πόσο οδηγεί σ' ένα κρυμμένο συμβιβασμό στην πράξη και πόσο αυτό με τη σειρά του επηρεάζει, κατά καιρούς, πολιτικά το Κόμμα μας;

Y. Γ.: Η, εκτός των στηλών του προσυνεδριακού διαλόγου, απάντηση σε σύντροφο, που συμμετέχει (από σύντροφο) σ' αυτόν, δεν προάγει την ισοτιμία του διαλόγου. Από την άλλη ο μηδενισμός στην εκτίμηση της δράσης του Κόμματος, υπονομεύει με τη σειρά του, το διάλογο.